Ліст, знойдзены на папялішчы (зборнік). Макс Шчур
менавіта ягонае спачуваньне й беспадстаўная, нават празьмерная цікавасьць да мяне.
Аднойчы ўвечары, пад канец дня, калі пачынала ўжо быць вальней і можна было прынамсі крыху перавесьці дых, я сядзела ў падсобцы, хаваючыся ад пары назолістых і заўжды раздражнёных немцаў, якія, як мне падалося, урэшце сышлі, так мяне й не дачакаўшыся. I тут чую высокі няўпэўнены голас, з акцэнтам – гукае: «Спадарычна!» Адразу адчула нядобрае. Паволі высоўваюся – ён, хто ж іншы. Прынёс мне назад каву, якую я літаральна хвіліну таму яму наліла, і кажа: «Выбачайце, гэта піць немагчыма». «Дык чаго ж вы сюды ходзіце», ледзь была не запыталася я. «Што ня так?», кажу. Ён пачаў мне неяк прыніжана, быццам спрабуючы сам увайсьці ў маё прыніжанае сацыяльнае становішча, тлумачыць, што кава ў нас, маўляў, вельмі смачная, а галоўнае – недарагая, але вось толькі халодная. А ён п'е, значыцца, толькі гарачую каву.
Тады я ўпершыню зірнула на яго ўважліва й мусіла зь неахвотай прызнаць, што на выгляд ён быў даволі сымпатычны. Толькі што з гэтага – ня мой тып. Маці казала: у жанчыны прыгажосьць – гэта ўсё, у мужчыны – зусім нічога. Да таго ж, малы ростам: ледзь вышэйшы за мяне. Што ж, прынамсі, не ніжэйшы. Зрэшты, ніжэйшыя за мяне бываюць толькі дзеці і ліліпуты.
Ягоная нерашучасьць і разгубленасьць мяне насьмяшыла: я не стрымалася і ўсьміхнулася. Мне падалося, што ў яго ўваччу зазьзяла радасьць. Здаецца, ён таксама мне ўсьміхнуўся. Мне стала яго шкада: ён, мабыць, думаў, што ў маёй усьмешцы было нешта асабістае. Але насамрэч нас вучаць усьміхацца ўсім. Mae словы й паводзіны на працы ня маюць са мною нічога агульнага. Гэтак у нас паводзяць сябе ўсе.
Пасьля гэтага доўгі час паўтаралася тое самае: ён прыходзіў да нас кожны дзень, а той самай гадзіне, замаўляў тую самую чорную каву й салодкае печыва з крэмам – хутчэй для выгляду, бо звычайна яго не даядаў. Нічога дзіўнага: ведалі б вы, з чаго і як вырабляецца гэтае печыва! Але пра гэта лепей ня будзем…
Зважаць на яго ў мяне па-ранейшаму не было часу. Мяне якраз цікавіў адзін высокі амэрыканец, з выгляду бізнэсмэн, які заўсёды прыходзіў да нас раніцай сьнедаць і ўвесь час шырока мне ўсьміхаўся. Прынамсі, гэта быў бляндын, у адрозьненьне ад майго вечаровага прыхільніка, што быў такі ж самы чарнявы, як і я – брунэты, на жаль для яго, ніколі не былі ў маім гусьце.
Неяк месяцы праз тры, ужо была позьняя восень, той мой дзівак падыходзіць да мяне й кажа: «Скажэце, Вера, у колькі вы сёньня заканчваеце працу?» Я ледзь ня ўпала – трэба было мяне бачыць. Дзяўчаты адразу схаваліся ў каморку, хіхікаючы. На «вы», ды яшчэ й Вера! Думаеце, адкуль ён ведаў маё імя? На нашай працоўнай форме таблічка зь імем – абавязковасьць. На ўсялякі выпадак. Аднак за ўвесь час сваёй працы я не прыгадваю ні разу, каб хтосьці з кліентаў зьвяртаўся да мяне па імі – ён быў першым і, як аказалася, апошнім.
«А дзясятай», кажу. «А што вы робіце пасьля?», пытаецца. «Дадому іду», адказваю. «Што ж яшчэ». I гляджу на яго ўважліва, проста ў вочы – вытрымае ці не? Ён сумеўся, але ненадоўга. «А калі б я запрасіў вас на вячэру,