Ні на небе, ні на зямлі. Отсутствует
не аддае…
Выслухаў пан і бедняка. А пасля гэтага абвясціў:
– Добра. Суд мой будзе такі. Я загадаю вам тры загадкі: што на свеце сыцей за ўсё, што на свеце саладзей за ўсё, што на свеце шпарчэй за ўсё? Хто адгадае, таму і дастанецца карова. Ідзіце дахаты, падумайце, а заўтра прыйдзеце з адгадкамі.
Вярнуўся бедны чалавек дахаты, сеў і заплакаў.
– Чаго, татка, плачаш? – пытаецца дачка.
– Ды так і так, – расказаў ёй бацька. – Багаты сусед хоча адабраць у нас кароўку. Былі мы з ім ужо на судзе ў пана. І пан загадаў нам тры загадкі.
Хто з нас адгадае, таму і карова застанецца. А дзе ж мне адгадаць тыя загадкі!
– А якія загадкі? – удакладніла дачка.
Бацька пераказаў.
– Нічога, тата, не турбуйся, – сказала дачка, – спаць кладзіся. Пераначуем, болей пачуем. Заўтра нешта прыдумаецца.
А багаты прыйшоў дадому, радуючыся, і жонцы пахваліўся:
– Ну, баба, карова наша будзе! Нам з табою трэба толькі адгадаць тры загадкі: што на свеце сыцей, што саладзей, і што шпарчэй?
– Ды тут і адгадваць няма чаго! – засмяялася жонка. – Усё проста. Сыцей за нашага рабога парсюка нікога на свеце няма. Саладзей за ліпавы мёд ад нашых пчол няма нічога таксама. Ды і шпарчэй за нашага гнядога жарабца ніхто не зможа бегчы: ён жа як памчыцца, дык і вецер не дагоніць!
– Гэта праўда, – згадзіўся муж. – Так я і скажу пану.
Назаўтра пайшлі бедны з багатым да пана.
– Ну, што, адгадалі мае загадкі? – пытаецца той.
Багаты выйшаў наперад і адказаў:
– А што ж тут адгадваць?! Няма нікога і нічога на свеце сыцей за майго рабога парсюка, саладзей – за ліпавы мёд ад маіх пчол, а шпарчэй – за майго гнядога жарабца.
– Ну а ты, – пытаецца пан бедняка, – адгадаў?
– Адгадаў, пане: няма нічога сыцей за зямлю, бо яна ўсіх корміць; няма нічога саладзей за сон, бо нават калі гора напаткае, то як заснеш, дык забудзешся; і няма нічога шпарчэй за людскія думкі, бо сам ты яшчэ тут, а думкі ўжо далёка-далёка…
Правільна адгадаў бядняк! І пан мусіў пакінуць яму карову. Але ж задаў яшчэ пытанне:
– Хто гэта цябе навучыў так адказваць на мае загадкі?
– Мая дачка-сямігодка, – адказаў, не хітруючы, бядняк.
Здзівіўся пан: хіба можа быць, каб малая беднякова дачка адгадала яго загадкі?! І вырашыў ён паглядзець на тую разумную дзяўчынку. Паехаў да бедняка, а той якраз з жонкаю ў полі працаваў. Сустрэла пана яго сямігадовая дачка.
Пад’ехаўшы, пан запытаўся:
– Дзяўчынка, да чаго мне коней прывязаць?
Паглядзела дзяўчынка на сані і калёсы, што стаялі ў двары, і адказала:
– Можаш да зімы прывязаць, а можаш і да лета.
Пан вочы вылупіў: як гэта можна коней прывязаць да зімы ці да лета?! Смяецца, відаць, з яго гэтае дзяўчо?
– Ну, хочаш, да саней прывяжы, а хочаш, да калёс, – растлумачыла дзяўчынка.
Пераканаўся пан, што беднякова дачка сапраўды вельмі разумная. Прычым, гэта ж не да гонару для яго. Дачуюцца людзі, што малая дзяўчынка разумнейшая за пана, тады хоць з маёнтка ўцякай.
Пагаварыў