На парозе раю. Зінаіда Дудзюк
ў ягонага бацькі інтэрв’ю, а ён мяне запомніў і знайшоў.
– Мэтанакіраваны хлопец. Дасць Бог, усё будзе добра.
Гэтыя словы Клаўдзіі Міхайлаўны супакоілі і абнадзеілі дзяўчыну. Юля паднялася з-за стала, падзякавала гаспадыні за пачастунак, накіравалася да выхаду, бо сапраўды трэба было спяшацца вычытваць газетныя палосы, каб своечасова выпусці выданне ў свет. Жанчына правяла яе да дзвярэй. І толькі цяпер Юля заўважыла нейкую нецярплівасць у вачах жанчыны, пэўна, яна хацела сам-насам яшчэ раз перачытаць артыкул.
Клаўдзія Міхайлаўна прагна ўпілася вачамі ў газетны тэкст. Спынілася, перачытала радкі: «Ведаеш, як страшна, горка і крыўдна, калі цябе, маладую, поўную сіл і жадання працаваць, цябе, што прайшла вайну, ні ў чым не вінаватую, на дзесяць гадоў пазбаўляюць волі! Але, можа, яшчэ пакутлівей перажывала я вызваленне, калі адчувала сябе адрынутай, выкінутай з жыцця і нікому непатрэбнай. На працу не бралі, сустракалі пагардлівымі позіркамі…»
Клаўдзія Міхайлаўна выцерла няпрошаныя слёзы, паглядзела ў акно, нібы там, за шклом, магла ўгледзець нешта важнае, што прынесла б спакой душы. Аднак даўнія крыўды ажылі, вярэдзілі душу. Яна паспрабавала сябе супакоіць, разумеючы, што лішнімі хваляваннямі толькі ціск падымеш, а таму зноў паглыбілася ў чытанне.
«За што павесілі на мяне кляймо ворага народа зразумець цяжка. Нейкі звышпільны нкусавец (напэўна, план выконваў) у маёй любоўнай цыдулцы, адрасаванай аднаму чалавеку, заўважыў прыкметы шпіёнскай дзейнасці. Да апошняга моманту не магла паверыць, што мяне, сакратара падпольнага Антопальскага райкама камсамола, узнагароджаную двума медалямі і ордэнам, на той час партыйнага работніка, на дзесяць гадоў кінуць у турму…» – прачытаўшы гэтыя радкі, Клаўдзія Міхайлаўна задаволена ўсміхнулася і падумала, што тут яна добра выкруцілася, не стала варушыць тыя даўнія свае сардэчныя мітрэнгі. Які сэнс вяртаць застарэлы боль, калі часам не хапае сілы на тое, каб проста жыць.
«Божа мой, на што я патраціла сваё жыццё? Да чаго імкнулася? Ці не лепш мне было б застацца на сялянскай працы, выйсці замуж за таго ж Алёшу Здзітаўскага, нарадзіць плойму дзяцей, дачакацца ўнукаў? – спытала яна ў сябе. – А ці можна было? Алёшу забілі, бо хаваўся ад мабілізацыі ў лесе. А калі б забралі на вайну, наўрад ці вярнуўся б. У нашу вёску з вайны вярнуліся толькі два сталыя чалавекі, якія недзе былі пры абозе, ды і то адзін з іх захварэў на сухоты. Маладыя мужчыны ўсе палеглі! Пэўна, такі ўжо лёс мой».
У дзверы доўга і патрабавальна пазванілі. Звычайна так званіла сястра. Клаўдзія Міхайлаўна згарнула газету, кінула на стол і пайшла адчыняць дзверы. Надзя стаяла на лесвічнай пляцоўцы, цяжка абапіраючыся на кульбаку.
– Божачкі, як жа ты даклыпала на трох нагах? – спытала Клаўдзія Міхайлаўна.
– Ты ж не збярэшся. І чым ты тут цэлы дзень займаешся адна?
– Мне з сабою сумна не бывае. Заходзь, Надзя.
Сястра, мажная і няўклюдная, асцярожна пераступіла парог, скінула атопкі, прайшла ў пакой і ўвалілася ў крэсла. Заўважыла газету на стале, сказала:
– Дарма я прысунулася. У цябе ўжо ёсць газета.
– Ты