На парозе раю. Зінаіда Дудзюк
пра мяне не трэба. Я нявартая вашага пяра.
– Вы замужам? – раптам спытала Юля.
– Не.
– Чаму?
– Не атрымалася.
– А мы сапраўды падобныя. Я таксама адна, бо і ў мяне не атрымалася, – сказала Юля. – У вас ёсць бацькі?
– Мама памерла пяць гадоў таму. Бацька жывы, пры мне.
– У мяне таксама мама памерла, але даўно. Бацька ажаніўся другі раз. Сапраўды, нешта ў нас ёсць агульнае, але і шмат рознага. Бадай, нас яднае час. Але ў адным і тым жа часе людзі жывуць па-рознаму. Напэўна, у напісанні гістарычага твора галоўнае – адчуць час, ягоны водар і смак.
Супрацоўніца архіва нічога не адказала, зноў схілілася над кніжкаю. Юля перагарнула яшчэ адну старонку, пачала чытаць і не паверыла ўласным вачам. У чарговым пратаколе допыту Клаўдзія Міхайлаўна прызнавалася, што гэта яна напісала лістоўкі.
«Яе прымусілі ўзяць на сябе віну? Чаму яна гэта зрабіла? Ці яна сапраўды напісала ўлёткі?» – пытанні станавіліся ў шэраг, Юля ўчытвалася ў тэкст і шукала на іх адказы. Ёй было неабходна гэта зразумець, каб напісаць праўду пра жанчыну, якая ўвайшла ў яе жыццё і нават пасля смерці працягвала суіснаваць побач, можа, таму, што на гэты час у дзяўчыны не было побач блізкага чалавека. Бацьку яна тэлефанавала гады ў рады, з мачыхаю наогул пазбягала гаворак. Універсітэцкія сяброўкі разляцеліся хто куды, а новых сардэчных таварышак пакуль не знаходзілася.
Хутка ёй трапіліся дакументы, дзе гаварылася, што Клаўдзіі Мартынюк прапанавалі напісаць нейкі тэкст, які пераканаў экспертаў, што лістоўкі напісаны яе рукою. І тады яна пачала прызнавацца, аднак прызнанні гэтыя не былі падобныя на праўду. І зноў у Юлінай галаве раіліся пытанні: «Навошта Клаўдзія Міхайлаўна гэта зрабіла? Чым выкліканы быў такі пратэст, які нікога ні ў чым не пераканаў, а прымусіў яе стаяць на жудаснай мяжы паміж жыццём і смерцю, а пасля пакутаваць доўгія гады, трываць прыніжэнні, пагарду, адчуваць сябе адрынутаю ад грамадства?»
Журналістка ўчытвалася ў сухія пратаколы і даведкі – адказаў не было. Яна страціла адчуванне часу, але супрацоўніца архіва нагадала ёй, што працоўны дзень заканчваецца.
– Зараз? – спытала Юля.
– Пажадана.
– Шкада. Можна я заўтра прыйду з самага ранку?
– Прыходзьце. Калі ласка.
Юля з жалем загарнула папку, не хацелася з ёю развітвацца. Недзе там, магчыма, у самым канцы ляжыць разгадка таямніцы жыцця Клаўдзіі Міхайлаўны, якую яна, верагодна, нікому не раскрывала. Знаёмства з гэтаю следчаю справаю стала карысным для журналісткі яшчэ і тым, што яна ўпершыню ўбачыла, наколькі далёкі можа быць аповед ад сапраўднага дакумента. Дарэчы, і дакумет можа быць сфальсіфікаваны, а сапраўдная сутнасць справы хавацца недзе між радкамі. Трэба ўмець зразумець яе, паспрабаваць ужыцца ў ролю чалавека, які знаходзіцца пад следствам, а потым прадстае перад суддзёй.
На другі дзень Юля прачнулася раней звычайнага і адразу адчула ў душы лёгкі неспакой і нецярплівасць, як здараецца перад пэўнаю важнаю і вельмі жаданаю сустрэчаю.