Badania jako podstawa projektowania user experience. Iga Mościchowska
Dzielenie się własnymi doświadczeniami lub zwyczajami zmniejsza też prawdopodobieństwo konfabulacji.
7. Zadbaj o urozmaicenie
Bardzo ważne jest, aby zadbać o odpowiednią dynamikę spotkania. Zadawanie serii pytań dość szybko nuży rozmówców. Jeśli badanie przewiduje jakieś zadania praktyczne, to warto przeplatać je rozmową. Wszelkie pojawiające się oznaki zmęczenia powinny prysnąć przy bardziej kreatywnym zadaniu, szczególnie, jeśli będzie wymagało wstania z fotela. Pewnym urozmaiceniem będzie też zróżnicowana forma pytań – od retrospekcji, przez opinię, na gdybaniu skończywszy.
8. Podsumuj spotkanie
Wywiad warto zakończyć pytaniem podsumowującym, aby uczestnicy mieli możliwość dodania czegoś od siebie, czego badacz nie przewidział wśród pytań fokusu.
9. Zrób pilotaż
Zanim poprowadzisz pierwszy wywiad z wybranymi respondentami, warto przeprowadzić pilotaż, żeby zorientować się w długości trwania poszczególnych dyskusji i zadań. Takie pilotażowe badanie pozwala też zweryfikować słownictwo użyte w pytaniach i upewnić się, że jest ono zrozumiałe. Zawsze po pilotażu okazuje się, że coś wymaga modyfikacji.
3.3.3. TECHNIKI PROJEKCYJNE I ZADANIA PRAKTYCZNE
Bardzo często w fokusach wykorzystuje się techniki projekcyjne, czyli takie pytania lub zadania, których celem jest dotarcie do ukrytych potrzeb lub opinii w sposób pośredni, często za pomocą humoru czy zabawy. W takich intrygujących pytaniach uczestnicy badań są często bardziej spontaniczni i bezpośredni36. Mogą to być pytania oparte na skojarzeniach z produktem, ekspresji wizualnej na zadany temat, odgrywanie scen, fantazjowanie o przyszłości czy nawet nadanie produktom cech ludzkich lub zwierzęcych.
Zogniskowane wywiady grupowe w user experience kładą dodatkowo duży nacisk na ćwiczenia praktyczne, których zadaniem jest dotarcie do (często ukrytych) potrzeb użytkowników, inaczej niż poprzez słowne deklaracje. Dodatkowym atutem zadań jest ich pozytywny wpływ na zaangażowanie wszystkich uczestników w spotkaniu i zachęcenie ich do dyskusji – łatwiej odpowiadać na pytania, opierając się na wytworzonych artefaktach niż „na sucho”. W tych ćwiczeniach tkwi największa siła, ale i trudność fokusów. Artefakty takich badań są trudne w analizie, wymagają też gruntownego przemyślenia: jakiej metody użyć? Oraz jakie zadanie sformułować, które pozwoli nam odkryć wartościowe informacje?
Technik projekcyjnych i wariacji fokusów jest oczywiście mnóstwo, w książce przedstawiono raptem kilka wybranych, które w naszej pracy sprawdziły się bardzo dobrze.
Kolaż
Kolaż to połączenie ze sobą różnych obrazów, treści wizualnych dostarczonych przez moderatora, w jedno spójne dzieło. Zadaniem kolażu jest pokazanie sposobu rozumowania uczestników badania na zadany temat. Technika może służyć zdefiniowaniu stylu życia, wyborowi wartości, nazwaniu emocji użytkownika czy identyfikowaniu wizerunku produktu. Może też wyznaczać pożądany kierunek jego rozwoju. Bardzo dobrze sprawdza się na wczesnych etapach tworzenia produktu, kiedy interesuje nas eksploracja danej tematyki, gdy nie mamy żadnych przypuszczeń ani hipotez i sami nie jesteśmy pewni, jakie dokładnie pytania zadać.
Wspaniałe w tej metodzie jest to, że uczestnicy mogą odkryć historie, które otwierają możliwość dopytania o aspekty, których nie spodziewałeś się poruszać (…). Nawet nie przypuszczasz, co odkryjesz w kolażach stworzonych przez użytkowników 37.
Do wykonania zadania z kolażem powinniśmy dostarczyć uczestnikom kilkadziesiąt różnych wizerunków, z których będą mogli wybrać te najlepiej oddające ich podejście do zadanego tematu. Mogą to być specjalnie przygotowane wydruki, pocztówki, gazety, zdjęcia, słowa – w zależności od tematyki i posiadanych materiałów. Przyda się także duża kartka papieru (np. z flipchartu), na której uczestnicy fokusu będą mogli przykleić wybrane przez siebie wizerunki i je opisać. Innym podejściem jest opisanie wybranych obrazków na doklejonych karteczkach post-it.
Warto przygotować zestaw 100–200 wydrukowanych i zalaminowanych kart z bardzo ogólnymi wizerunkami (np. drogowskaz, komórka, uśmiech, kolory). Zdjęcia można pobrać z baz zdjęć, np. freeimages.com czy fotolia.pl. Dzięki laminacji karty będzie można wykorzystać do wielu badań, będą też łatwiejsze do przeglądania przez respondentów.
Ilustracja 14
Przykład kart do kolażu
Fot. Barbara Lubczańska
Każdy z uczestników indywidualnie lub też wszyscy razem, jako jedna grupa, mogą zrealizować zadanie kolażowe. W tym drugim przypadku warto jednak rozważyć podzielenie grupy fokusowej na dwie mniejsze podgrupy, aby uniknąć efektu rozmycia odpowiedzialności. Im większa grupa, tym większe prawdopodobieństwo, że część uczestników wycofa się z aktywności i przyjmie bierną postawę wobec przedmiotu zadania. W przypadku zadania z tworzeniem kolażu warto, aby moderator opuścił pokój i pozwolił uczestnikom na swobodną współpracę. Bardzo dobrze wpływa to na dynamikę pracy grupowej, a dodatkowo pozwala odpocząć moderatorowi.
Ważne jest, aby przygotowane wizerunki były na dużym poziomie ogólności i nie podpowiadały gotowych rozwiązań. Przykładowo, jeśli pytanie dotyczy restauracji przyszłości, lepiej nie pokazywać zdjęcia lokalu gastronomicznego z menu na tabletach, bo to zbyt silnie sugeruje możliwą odpowiedź. Ale już wizerunek osoby korzystającej z tabletu w neutralnym środowisku sprawdzi się dobrze, jako delikatna, nienarzucająca się inspiracja. Warto też zwrócić uwagę, czy któreś z wizerunków nie są używane zbyt często (niezależnie od tematu) lub bez wyraźnego uzasadnienia. Może to świadczyć o tym, że sam wizerunek jest tak atrakcyjny lub intrygujący, że odciąga uwagę i zachęca do wybrania zdjęcia niezależnie od przedmiotu zadania.
Ilustracja 15
Przykładowe opisy do wybranych kart do kolażu
Źródło: materiały własne
Uczestników prosi się o uzasadnienie i wyjaśnienie wybranych przez nich wizerunków. Tak naprawdę źródłem wnioskowania badaczy są właśnie te argumentacje wyborów i to je poddaje się analizie, a nie same obrazy. Wizerunki są jedynie za inspiracją do uruchamiania procesów myślowych, które bez tej techniki projekcyjnej, w klasycznym wywiadzie, mogłyby nie wystąpić.
PRZYKŁAD: TECHNIKA PROJEKCYJNA – KOLAŻ
Wybierz karty, które pokażą, jak powinna wyglądać strona informująca o atrakcjach i lokalach w Twoim mieście. Na karteczce post-it uzasadnij krótko wybór każdej karty.
Świat fantazji
Zachętą do twórczego spojrzenia na dany problem lub produkt jest odniesienie się do świata fantazji, czyli wyobrażeń o odległej przyszłości (na tyle odległej, żeby współczesne ograniczenia, np. technologiczne, nie stanowiły dla uczestników bariery) lub obcym świecie, np. innej planecie. Tak omówiony problem pokaże, na jakie wartości ludzie zwracają uwagę i jakie problemy chcieliby rozwiązać.
K. Mazurek-Łopacińska (red.),
K. Soucy,