Badania jako podstawa projektowania user experience. Iga Mościchowska
ANALIZA ANKIET
Jeśli wykonujemy ankietę online za pomocą dedykowanych do tego narzędzi (takich jak: FluidSurveys, SurveyMonkey czy choćby Google Forms), to odpowiedzi na wszystkie pytania zamknięte są agregowane automatycznie i wizualizowane za pomocą różnego rodzaju wykresów. Znacząco skraca to czas potrzebny na analizę wyników. Jeśli jednak przeprowadzamy badanie bez pomocy oprogramowania agregującego, to należy pamiętać, iż odpowiedzi na każde z pytań trzeba będzie zakodować w odpowiednim programie – Excelu, SPSS czy innym do analizy statystycznej.
Niezależnie od wybranego sposobu przeprowadzania ankiety, najbardziej czasochłonne jest zakodowanie pytań otwartych. Każde z nich wymaga przejrzenia przez badacza, stworzenia klucza kategoryzacyjnego do odpowiedzi otwartych oraz przyporządkowanie każdego rekordu do jednej z kategorii. Kodowanie kilkuset odpowiedzi zabierze kilka godzin, a na kodowanie kilku tysięcy respondentów trzeba zarezerwować sobie kilka dni. Warto jednak pamiętać, iż analiza ilościowa pytań otwartych nie zawsze jest konieczna. Podobnie jak przy wywiadach indywidualnych, również tutaj odpowiedzi mogą być analizowane jakościowo za pomocą diagramów pokrewieństwa.
Tak zagregowane dane pozwalają na analizę problemu badawczego poprzez sprawdzanie zależności pomiędzy zmiennymi oraz testowanie hipotez badawczych. Krzyżowanie pytań, sprawdzanie zależności pomiędzy zmiennymi demograficznymi a odpowiedziami może przynieść wiele informacji i wskazówek do rozwoju produktu. Niemniej należy pamiętać, że oprócz analizy danych ilościowych potrzebna jest również ich rzetelna interpretacja w kontekście społecznym, rynkowym i projektowym.
PRZYKŁAD: WNIOSKI Z BADANIA
Wynikiem badań ankietowych było poznanie struktury demograficznej serwisu. Okazało się, że większość odwiedzających to młodzież i osoby do 25. roku życia, które szukają dostępu do licznych treści multimedialnych w celach związanych z nauką na różnych szczeblach edukacji. Największą popularnością cieszą się ekranizacje lektur, sztuki teatralne i wywiady z twórcami. Drugą grupę stanowią osoby po 35. roku życia szeroko zainteresowane kulturą i sztuką audiowizualną, a w szczególności uznanymi dziełami oraz nowościami.
Twórcy Wideonetki.pl na podstawie badań ankietowych dowiedzieli się, że odbiorcy wysoko oceniają merytorykę i bogactwo treści. Jednak niepokojącym symptomem okazał się fakt, iż respondenci wskazali na brak pewnych treści, które tak naprawdę były dostępne w serwisie w trakcie ich wizyty. Może to oznaczać problem z nawigacją i wyszukiwaniem treści w witrynie, co wymagałoby potwierdzenia w testach użyteczności lub innych badaniach ewaluacyjnych.
Na podstawie badań stworzone zostały wstępnie dwie persony użytkowników serwisu, które będą pogłębiane za pomocą badań jakościowych. Po analizie sugestii ankietowych i liczby odpowiedzi, nowe funkcjonalności zostały podzielone na trzy grupy pod względem ważności i kolejności wdrożenia. Zespół zdecydował się również na sprawdzenie w kolejnych badaniach, jakie problemy z użytecznością występują w serwisie.
3.2.7. KORZYŚCI I OGRANICZENIA BADAŃ KWESTIONARIUSZOWYCH
3.3. FOKUSY, CZYLI ZOGNISKOWANE WYWIADY GRUPOWE
Fokusy mają silnie ugruntowaną pozycję w badaniach marketingowych. Swoją karierę zaczęły w latach 30. XX wieku, ale dopiero od lat 50. są niezaprzeczalnie najpopularniejszą metodą w badaniach rynkowych. Wykorzystuje się je m.in. do oceny kreacji reklamowych, oceny produktów czy też do zbierania opinii.
Fokusy cechuje przede wszystkim grupowy charakter rozmowy. W wywiadzie bierze udział kilka osób, a nie jedna, jak w zwykłych wywiadach pogłębionych (IDI). Dochodzi element dynamiki grupowej, który wpływa znacząco na wnioski badawcze, zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym sensie. Drugi ważny element to skoncentrowanie tych badań na jednym zagadnieniu, na co wskazuje sama nazwa – FGI (focus group interview) – zogniskowane wywiady grupowe. Dwie godziny na dyskusję prowadzoną przez kilka osób, często obcych sobie, to zbyt mało, aby w dogłębny sposób poruszyć więcej tematów.
Ilustracja 13
Zogniskowany wywiad grupowy
Fot. Barbara Lubczańska
Olbrzymia popularność fokusów w badaniach rynkowych sprawiła, że bywają mylnie traktowane jako badania z użytkownikami. Przez to są stosowane nawet wtedy, kiedy ich wartość badawcza jest wątpliwa, na przykład do testowania użyteczności serwisów. To z kolei stało się przyczyną niechęci do tej metody badawczej wśród projektantów interakcji. Fokusy, z powodu ich nadużyć w projektowaniu user experience, mają dość złą prasę. Bez problemu znajdziemy artykuły, mówiące o bezużyteczności wywiadów grupowych w UX (na przykład 4 powody, dla których fokusy się nie sprawdzają34). Tymczasem jest to bardzo przydatna metoda badawcza. Pod warunkiem, że jest używana w odpowiednim kontekście do odpowiednich celów i, oczywiście, w odpowiedni sposób.
Fokusy to nie testy użyteczności 35.
3.3.1. KIEDY STOSOWAĆ FOKUSY
Fokusy, z racji swojej dynamiki, wymagają bezpośredniego dostępu do badanych. W jednym czasie i miejscu trzeba zebrać grupę 4–8 osób. Metoda ta sprawdzi się dobrze, jeśli grupa odbiorców produktu jest łatwo dostępna. Wtedy możliwe jest zgromadzenie wniosków w krótszym czasie, niż gdyby badania były wykonywane metodą wywiadów indywidualnych. W ciągu paru godzin zbierane są opinie i doświadczenia kilku osób zamiast tylko jednej. Fokusy świetnie nadają się także do rozmowy z grupami respondentów, np. z uczniami jednej klasy czy pracownikami jednej zmiany w fabryce, szczególnie, jeśli istotne jest poznanie kontekstu właśnie takich grup.
Fokusy dobrze się sprawdzają w dziedzinach, które zachęcają do dyskusji, jak na przykład edukacja. W takich sytuacjach wywiady grupowe często dają więcej informacji niż wywiady indywidualne, gdyż pozwalają na stymulującą rozmowę i mogą odkryć wiele zagadnień. Z tego samego powodu można uzyskać więcej ciekawych i kreatywnych pomysłów niż w indywidualnej rozmowie z respondentami. Nie nadają się jednak do tematów drażliwych, prywatnych czy intymnych, dlatego nie byłaby to dobra technika do rozmawiania o ciężkiej chorobie czy menstruacji u kobiet.
PRZYKŁAD: PROBLEMY BADAWCZE
Startup „Co robić? Gdzie iść?” – odpowiedź na odwieczny problem ludzi, którzy chcą spędzić poza domem czas wolny, zjeść posiłek, spotkać się ze znajomymi, rodziną lub ukochanym i dobrze się bawić. Problem nierozwiązany jeszcze przez nikogo, choć konkurencji jest bez liku.
Aby wypracować sobie pozycję numer jeden na rynku, twórcy postanowili lepiej zrozumieć sposób poszukiwania miejsc i atrakcji przez ludzi. Chcą się dowiedzieć:
■ Gdzie szukają informacji?
■ Czy korzystają do tego celu z internetu (a jeśli tak, to z jakich stron i dlaczego)?
■ Czym się kierują, poszukując lub dokonując wyboru atrakcji?
■ Co sprawia im największy problem?
■ Jakie błędy popełnia konkurencja?
Dzięki
J. Natoli,
S. Krug,