Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF. Отсутствует
kosztów i przychodów. Regułą jest, że nie można zawyżać wartości aktywów oraz przychodów ani zaniżać kosztów i zobowiązań. Oznacza to, że aktywa nie mogą być prezentowane w sprawozdaniu finansowym powyżej kwoty reprezentującej możliwe do uzyskania z nich korzyści ekonomiczne na dzień wyceny, a zobowiązania należy wycenić w maksymalnej kwocie przewidzianej do spłaty. W przypadku aktywów zachowanie zasady ostrożnej wyceny może się wiązać z koniecznością dokonania odpisu aktualizującego, zmniejszającego pierwotnie ujętą kwotę, przypisaną danemu składnikowi, jeśli utracił on swoją przydatność gospodarczą. Ujmując zobowiązania, należy uwzględnić również te, które nie są stuprocentowo pewne, ale bardzo prawdopodobne (szacując odpowiednie rezerwy).
Zasada kontynuacji działania opiera się na założeniu, że jednostka gospodarcza będzie w najbliższej przyszłości (przynajmniej przez okres kolejnego roku) prowadziła działalność na niezmienionym istotnie poziomie. Oznacza to, że nie ma podstaw do twierdzenia, że przedsiębiorstwo zostanie postawione w stan upadłości, likwidacji czy też podejmie decyzję o zaprzestaniu pewnego rodzaju działalności (np. prowadząc obecnie działalność produkcyjną i handlową, w roku następnym ograniczy się jedynie do działalności wytwórczej, rezygnując z prowadzenia obrotu towarowego). Przyjęcie założenia dotyczącego kontynuacji działania lub jego braku wiąże się z zasadami wyceny składników majątkowych. Przy zachowaniu zasady kontynuacji działania ich wartość w sprawozdaniu finansowym wykazana będzie w wartościach historycznych (cenach nabycia, kosztach wytworzenia) lub godziwych z zachowaniem zasady ostrożności. Przy braku takiego założenia posiadany majątek należy wycenić według cen możliwych do uzyskania z tytułu jego sprzedaży, które mogą być niższe od wartości historycznych. Wartości pokazane w sprawozdaniu finansowym mają bowiem odzwierciedlać rozmiary korzyści, które przedsiębiorstwo może uzyskać na skutek ich wykorzystania (zużycia lub sprzedaży).
Zasada ciągłości polega na zachowaniu takich samych sposobów grupowania i prezentowania składników majątkowych i kategorii kształtujących wynik finansowy w sprawozdaniu finansowym oraz stosowaniu jednakowych zasad ich wyceny w kolejnych latach. Zgodnie z zasadą ciągłości należy wykorzystywać między innymi taki sam sposób ustalania wyniku finansowego i wariant rachunku zysków i strat, metody amortyzacji czy wyceny rozchodu zapasów. Stosowanie tej zasady zapewnia, że informacje prezentowane w sprawozdaniu finansowym w kolejnych okresach będą ze sobą porównywalne i tym samym będą użyteczne dla odbiorców informacji pochodzących z rachunkowości. W przypadkach uzasadnionych zwiększeniem użyteczności sprawozdania finansowego jednostka może dokonać zmiany niektórych zasad wyceny, opisując w informacji dodatkowej wpływ tej decyzji na wielkości prezentowane w sprawozdaniu finansowym.
Zasada istotności oznacza z jednej strony konieczność odrębnego ujmowania i prezentowania w sprawozdaniu finansowym szczególnie ważnych dla jednostki składników majątkowych i kategorii wynikowych, które mają znaczący wpływ na ocenę jej sytuacji, z drugiej zaś pozwala na wprowadzenie pewnych uproszczeń tam, gdzie nie wpłynie to negatywnie na stan majątku i wyniku finansowego. Na przykład często jednostki gospodarcze kierując się tą zasadą, traktują niskocenne składniki majątkowe długotrwałego użytku jako materiały, a nie środki trwałe, przyjmując uproszczone założenie, że zużywają się one w momencie wydania do użytkowania, podczas gdy faktycznie są wykorzystywane często przez kilka lat. Takie postępowanie powoduje uproszczenie prac księgowych, gdyż rezygnuje się z prowadzenia ewidencji tych składników w czasie ich kilkuletniego użytkowania. Jeżeli są to zasoby o niskiej wartości, to przyjęte rozwiązanie polegające na zaliczeniu ich od razu do kosztów jednostki nie wpłynie w istotnie negatywnym stopniu ani na wartość prezentowanych w sprawozdaniu składników majątkowych, ani na wynik finansowy. W takiej sytuacji użytkownicy informacji nie zostaną wprowadzeni w błąd, a jednostka gospodarcza nie będzie ponosić kosztów związanych z ewidencją tych składników.
Zasady wskazane na poziomie trzecim, dotyczące szczegółowych zasad wyceny konkretnych aktywów, zobowiązań, kapitału własnego oraz kosztów i przychodów będą zaprezentowane w kolejnych rozdziałach książki.
1.3. Regulacje rachunkowości w Polsce na tle integracji z Unią Europejską
Rachunkowość finansowa jest zawsze regulowana określonymi normami prawnymi, które w zależności od systemu prawnego mogą mieć postać ustaw, rozporządzeń czy też ogólnie akceptowanych standardów przygotowywanych i przyjmowanych przez profesjonalne organizacje. Stosowanie regulacji prawnych prowadzi do rzetelnego gromadzenia i prezentowania informacji oraz do ich porównywalności. W szczególności szeroko rozumiane standardy rachunkowości regulują zasady stosowane przy sporządzaniu sprawozdań finansowych.
W Polsce nadrzędnym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości jest ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (uor). Należy jednak zauważyć, że regulacje zamieszczone w ustawie uchwalonej w 1994 r., dotyczące w szczególności zasad wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych były wielokrotnie nowelizowane, w dużej mierze w związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej i koniecznością dostosowania prawa bilansowego do wymogów Wspólnoty. Te działania były i są dwutorowe. Z jednej strony wiązały się z koniecznością wprowadzenia do polskiego porządku prawnego Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF), z drugiej z implementacją rozwiązań zawartych w dyrektywie UE o rachunkowości [Dyrektywa 2013] .
Historia Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) sięga 1973 r., kiedy to w Londynie powstał Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (KMSR), prywatna organizacja, założona przez organizacje księgowych z Australii, Francji, Holandii, Japonii, Kanady, Meksyku, Niemiec (RFN), Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz USA.
Standardy, które opracowywał i akceptował w latach 1973 – 2000 Komitet, nosiły nazwę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. W 2000 r. na skutek przekształceń organizacyjnych w miejsce Komitetu powołano Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR) oraz postanowiono, że standardy przez nią wydawane będą nazywane Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej. W związku z tym obecnie zbiór standardów międzynarodowych składa się z Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, opracowanych przed 2000 r. i jeszcze niezastąpionych nowymi regulacjami oraz tworzonych aktualnie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej3. Każdy ze standardów dotyczy zasad uznawania, wyceny i prezentacji konkretnych składników sprawozdania finansowego (np. MSR 2 odnosi się do zapasów, MSR 16 do rzeczowych aktywów trwałych, MSR 40 do nieruchomości inwestycyjnych). Przyjęto też standardy regulujące zasady sporządzania sprawozdań finansowych (np. MSR 1 o charakterze ogólnym, określający zasady prezentacji poszczególnych elementów sprawozdania finansowego czy MSR 7 poświęcony tylko sprawozdaniu z przepływów pieniężnych).
Powstanie Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości było odpowiedzią na zapotrzebowanie na regulacje rachunkowości o wymiarze ponadnarodowym. Te z kolei są niezbędne w warunkach globalizacji, w szczególności w związku z [Walińska (red.), 2016, s. 120]:
– umiędzynarodowieniem wymiany towarów i usług,
– globalizacją rynków kapitałowych,
– rozwojem wspólnot gospodarczych,
– rozwojem międzynarodowych korporacji,
– zdobywaniem kapitału na rynkach zagranicznych.
Coraz większe zapotrzebowanie na globalnie zrozumiałą informację ekonomiczną (a więc przygotowywaną na podstawie spójnych zasad i standardów) doprowadziło do powstania, a potem intensywnego rozwoju i umocnienia się organizacji, która za cele działania stawia sobie:
1. Opracowywanie w publicznym interesie jednego zestawu
Obecnie (lipiec 2017 r.) obowiązuje 27 MSSF i 13 MSSF, choć tych ostatnich przygotowano już 16. W 2018 r. wejdzie w życie MSSF 9 „Instrumenty finansowe” i MSSF 15 „Przychody z umów z klientami”, w 2019 r. MSSF 16 „Leasing”, a w 2021 MSSF 17 „Umowy ubezpieczeniowe”. W związku z tym przestaną obowiązywać łącznie 3 MSR, które zostaną zastąpione nowymi MSSF.