Terapia zajęciowa. Отсутствует
wykonanie tego zajęcia przez ciebie.
3.3.4. Funkcje organizmu
Aby dobrze zrozumieć wszystkie aspekty związane z zajęciem, należy również przeanalizować, jakie struktury organizmu są zaangażowane podczas wykonywania danego zajęcia. Wydany przez AOTA w 2008 r. dokument „Occupational Therapy Practice Framework. 2nd Edition” zaleca przeprowadzenie analizy zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF – International Classification of Functioning, Disability and Health) opracowaną przez Międzynarodową Organizację Zdrowia (WHO – World Health Organisation) w 2001 r. W klasyfikacji ICF funkcje to fizjologiczne funkcje organizmu, a właściwie jego poszczególnych układów, z uwzględnieniem funkcji psychicznych. Kompleksowa analiza aktywności wymaga oceny zaangażowania w podejmowane zajęcie poszczególnych struktur czy funkcji organizmu. Klasyfikacja ICF jest dla terapeuty formą przewodnika, który ułatwia zrozumienie, w jakim stopniu zaburzenia w obrębie poszczególnych funkcji fizjologicznych mogą się przełożyć na możliwości i sposób wykonywania przez pacjentów poszczególnych zajęć. Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia wyróżnia następujące funkcje organizmu:
→ funkcje umysłowe,
→ funkcje narządów zmysłów i ból,
→ funkcje głosu i mowy,
→ funkcje układu sercowo-naczyniowego, oddechowego, krwiotwórczego i odpornościowego,
→ funkcje układu trawiennego, metabolizmu i układu hormonalnego,
→ funkcje układu moczowo-płciowego i rozrodczego,
→ funkcje nerwowo-mięśniowo-szkieletowe i funkcje związane z ruchem,
→ funkcje skóry i struktur powiązanych ze skórą.
3.3.5. Struktury organizmu
Struktury organizmu w klasyfikacji ICF to części anatomiczne, takie jak narządy, kończyny i ich poszczególne elementy składowe. Wpływają one bezpośrednio na funkcjonowanie poszczególnych układów, dlatego też są mocno powiązane z funkcjami organizmu. Zaburzenia w zakresie struktury przekładają się na dysfunkcje fizjologiczne poszczególnych układów. Informacje zdobyte na podstawie analizy etapu czwartego i piątego pozwalają terapeucie lepiej zrozumieć czynniki wpływające na możliwość wykonywania zajęć przez pacjenta i przełożyć tę wiedzę na konkretną interwencję w procesie terapii. Przeprowadzając analizę aktywności, terapeuta zajęciowy powinien zastanowić się, w jakim stopniu zaburzenia w zakresie funkcjonowania czy niepełnosprawność pacjenta przekłada się na wykonywane zajęcie.
3.3.6. Umiejętności
Kolejnym krokiem analizy aktywności jest określenie wymaganego poziomu umiejętności koniecznego do wykonania zajęcia. Umiejętności są powiązane ze strukturami i funkcjami organizmu omówionymi w poprzednich punktach analizy aktywności, są skorelowane z ich stanem i sprawnością funkcjonowania. Każde z poddawanych analizie zajęć powinno być przeanalizowane pod kątem umiejętności niezbędnych do jego wykonania. W zależności od rodzaju analizy, jaki jest realizowany przez terapeutę zajęciowego, ocenę można przeprowadzić podczas obserwacji wykonania zajęcia przez pacjenta (occupation based activity analysis) lub określić podczas przeprowadzania analizy aktywności bez kontekstu konkretnej osoby. Oceniając, należy pamiętać, że możliwości wykonania zajęcia nie zależą tylko od czynników osobowych (poziom umiejętności, sprawność funkcjonalna), ale także od czynników związanych z samym zajęciem (rzeczy niezbędne do wykonania zajęcia) oraz środowiskiem, w którym zajęcie jest realizowane. Dobrze przeprowadzona analiza aktywności uwzględnia wszystkie te aspekty związane z wykonywaniem zajęcia. Przykładem obrazującym powyższe zależności może być jazda na rowerze. Wymagany poziom umiejętności będzie różny w zależności od środowiska, w którym pacjent będzie jeździł na rowerze – innego stopnia umiejętności motorycznych, percepcyjnych czy emocjonalnych wymaga jazda na rowerze drogą publiczną, ścieżką rowerową czy leśną drogą. Wszystkie te aspekty muszą być przeanalizowane w trakcie analizy aktywności, aby jak najlepiej przeprowadzić proces terapii zajęciowej.
Wspomniany już dokument „Occupational Therapy Practice Framework. 2nd Edition” definiuje pięć obszarów umiejętności:
→ motoryczne i praksji,
→ sensoryczne i percepcyjne,
→ emocjonalne,
→ kognitywne,
→ społeczne i komunikacji.
Zajęcia, które wykonujemy w życiu codziennym, wymagają od nas różnego zakresu umiejętności z wyżej wymienionych obszarów. Interakcja pomiędzy poszczególnymi umiejętnościami umożliwia skuteczne i satysfakcjonujące wykonywanie podejmowanych zajęć. Analiza poziomu umiejętności potrzebnego do wykonania czynności powinna być kompleksowa i uwzględniać również wzajemny wpływ umiejętności z poszczególnych obszarów na wykonanie zajęcia.
Zastanów się
Jakie umiejętności i w jakim stopniu są wykorzystywane podczas wygłaszania przemówienia na forum publicznym?
W jaki sposób poszczególne obszary umiejętności oddziałują na siebie i wpływają na wykonanie tego zajęcia?
3.3.7. Analiza zebranych informacji
Ostatni etap jest niezwykle istotny w przebiegu procesu analizy. Pozwala na zebranie wszystkich informacji dotyczących konkretnego zajęcia i wyciągnięcie wniosków, które należy uwzględnić w procesie terapii zajęciowej. Wykonując analizę aktywności zajęcia definiowanego przez pacjenta jako cel terapii, należy pamiętać o uwzględnieniu w tej analizie kontekstu konkretnej osoby. Istotne jest uwzględnienie konkretnych warunków środowiska fizycznego, społecznego, w jakich pacjent funkcjonuje, ważny jest również kontekst osobowy, role, jakie odgrywa pacjent, jego nawyki, przekonania. Tylko taka kompleksowa analiza ułatwia terapeucie odpowiednie zaplanowanie procesu terapii i ułatwia osiągnięcie założonego celu. Rozważając informacje zdobyte w procesie analizy aktywności, terapeuta zajęciowy może zaadaptować zajęcie poprzez:
→ zmianę sposobu wykonania zajęcia,
→ wprowadzenie sprzętu ułatwiającego wykonanie zajęcia,
→ adaptację środowiska, w jakim zajęcie jest wykonywane.
Prawidłowo przeprowadzona analiza aktywności pozwala terapeucie na właściwe wykorzystanie zajęcia jako narzędzia terapeutycznego oraz ułatwia odpowiednią adaptację dostosowaną do potrzeb i możliwości pacjenta, aby umożliwić mu wykonywanie danego zajęcia.
3.4. Podsumowanie
Terapeuta zajęciowy w sposób holistyczny powinien analizować czynniki, które mają znaczenie i determinują sposób oraz możliwości wykonania konkretnego zajęcia, uwzględniając wymagania niezbędne do jego wykonania, takie jak:
→ narzędzia, materiały, sprzęt,
→ miejsce (środowisko fizyczne), gdzie dane zajęcie jest wykonywane,
→ środowisko społeczne, kulturowe, w jakim zajęcie jest realizowane,
→ struktury i funkcje organizmu zaangażowane podczas realizacji zajęcia (WHO 2001),
→ umiejętności niezbędne do wykonania zajęcia.
Analiza