Szczepienia ochronne. Obowiązkowe i zalecane od A do Z. Отсутствует
która ciągle spada. W roku 2013 roku liczba zachorowań wynosiła 3,78 na 100 000. Nowe zachorowania u dzieci są pojedyncze. Obserwuje się je głównie wśród młodzieży i młodych dorosłych, którzy nie byli szczepieni.
■ Ochronne działanie szczepień
Wprowadzenie w 1996 roku powszechnych szczepień ochronnych noworodków i niemowląt okazało się bardzo skuteczne. Szczepienie chroni przed poważnymi konsekwencjami zakażenia, a także przed marskością i rakiem wątroby. Dzieci zaszczepione 3 dawkami szczepionki są chronione przez wiele lat. Skuteczność tych szczepień określa się na 85–100%. Wprowadzenie blisko 30 lat temu w większości krajów na świecie powszechnych szczepień podstawowych 3 lub 4 dawkami szczepionki jednoznacznie pokazują, że nie ma wskazań do dawek przypominających. Nie są zalecane u osób z prawidłową odpornością. Przed planowanym zabiegiem chirurgicznym nie wykonuje się oznaczeń poziomu przeciwciał ani, zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie podaje się dawki przypominającej. Ważne jest, aby pacjent miał wykonane szczepienia podstawowe, czyli przyjął 3 dawki szczepionki (zob. załączony Program Szczepień Ochronnych na 2019 r., III. Informacje uzupełniające).
■ Bezpieczeństwo szczepień
Wszystkie dostępne szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B są bezpieczne. Zawierają one antygen HBs wirusa. Wszystkie pozostałe składowe (w tym tiomersal) również nie mają szkodliwego działania.
■ Szczepionki
Dostępne są następujące szczepionki: Euvax B (od połowy 2011 r. produkowana jest szczepionka Euvax bez dodatku tiomersalu), Engerix B, HBVaxPRO, Hepavax-Gene. Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B zawarta jest także w odpłatnej szczepionce Infanrix hexa i Hexacima.
Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
■ Zachorowania na błonicę, tężec i krztusiec w Polsce
Błonica obecnie w Polsce praktycznie nie występuje. Istnieje jednak ryzyko zawleczenia jej z krajów byłego Związku Radzieckiego. Zachorowania na tężec obecnie obserwuje się tylko u ludzi starszych, którzy nie byli szczepieni. W Polsce, podobnie jak w Europie, wciąż jeszcze zdarzają się zachorowania na krztusiec – występuje on przede wszystkim u dzieci starszych, a także u osób dorosłych, które zarażają otoczenie [1, 2]. Liczba zachorowań jest niedoszacowana, gdyż wykorzystanie dostępnych testów diagnostycznych umożliwiających identyfikację świeżego zakażenia pałeczką krztuśca jest niewystarczające.
■ Ochronne działanie szczepień
Dzięki szczepieniom wprowadzonym w latach 50. XX wieku i wysokiej liczbie zaszczepionych dzieci nie obserwuje się błonicy, choroby o bardzo gwałtownym przebiegu, zagrażającej zgonem dziecka. Bakteria wywołująca tężec występuje powszechnie w środowisku, zarówno w glebie i kurzu, jak też w zbiornikach wodnych. Za sprawą powszechnych szczepień nie odnotowuje się zgonów wśród noworodków i dzieci. Toksyny bakteryjne powodują bardzo silny skurcz mięśni, drgawki i zaburzenia oddychania. Pomimo prawidłowego leczenia do 45% osób umiera w przebiegu tężca. Krztusiec jest bardzo poważną chorobą zakaźną, która w przeszłości powodowała zgony niemowląt z powodu bardzo silnego kaszlu, duszności i bezdechu. Szacuje się, że odporność chroniąca przed zachorowaniem na krztusiec utrzymuje się od 4 do 12 lat po szczepieniu oraz od 4 do 20 lat po naturalnym zachorowaniu (odporność nabyta) [3]. Niedostateczna immunogenność wynikająca zarówno z naturalnego zakażenia pałeczką krztuśca, jak i ze szczepień ochronnych skutkuje nieefektywną kontrolą zakażeń, jednak znacząco ograniczono śmiertelne i poważne zachorowania na krztusiec okresu niemowlęcego. Szczepienia nastolatków i osób dorosłych w Niemczech i we Francji spowodowały zahamowanie zachorowań na tę chorobę [2].
■ Bezpieczeństwo szczepień
Szczepionka 3-walentna może spowodować niepożądany odczyn, za który odpowiedzialny jest głównie komponent krztuścowy. Bardzo rzadko obserwuje się takie odczyny, jak: wysoka gorączka, długo trwający krzyk, drgawki czy wiotkość połączona z brakiem kontaktu z dzieckiem. Odczyny te występują częściej po szczepionce zawierającej pełnokomórkowy komponent krztuścowy. Żadna ze szczepionek nie wywołuje trwałych uszkodzeń mózgu, nawet gwałtowne objawy w większości przypadków ustępują bez trwałych następstw.
■ Szczepionki
Istnieje możliwość zamiennego stosowania szczepionek odpłatnych wieloskładnikowych, takich jak: Pentaxim Infanrix IPV-Hib oraz Infanrix hexa. Dotyczy to jednak sytuacji wyjątkowych, np. niedostępność produktu lub NOP na składniki szczepionki. Cykl szczepienia pierwotnego powinien być wykonany szczepionką tego samego producenta. Kontynuując profilaktykę krztuścową u młodzieży w wieku 14 i 19 lat, w miejsce Td można zastosować szczepionki przypominające Boostrix lub Adacel (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych, na podstawie art. 17 ust. 10 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi – Dz. U. Nr 234).
Szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae typu b
■ Zapadalność na inwazyjną chorobę wywołaną bakterią Haemophilus influenzae typu b
Obecnie nie obserwuje się inwazyjnych zakażeń wywołanych przez Haemophilus influenzae typu b u małych dzieci. Ze względu jednak na powszechne występowanie tej bakterii brak szczepień naraża dziecko na ciężkie zakażenie.
■ Ochronne działanie szczepień
Na zakażenie Haemophilus influenzae typu b chorują przede wszystkim niemowlęta i dzieci do 5. roku życia. Inwazyjne zakażenia: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, posocznica, zapalenie płuc, w 5% mają przebieg śmiertelny. Program Szczepień Ochronnych w 2007 roku wprowadził powszechne szczepienia niemowląt, dzięki czemu obecnie nie obserwuje się inwazyjnych zakażeń.
■ Bezpieczeństwo szczepień
Szczepionka jest bezpieczna i dobrze tolerowana.
■ Szczepionki
W Programie Szczepień Ochronnych szczepionka przeciwko Haemophilus influenzae typu b występuje jako preparat monowalentny. Zawarta jest również w odpłatnych szczepionkach wieloskładnikowych Pentaxim czy Infanrix-IPV + Hib lub Infanrix hexa.
Szczepienia przeciwko poliomyelitis
■ Zapadalność na nagminne porażenie dziecięce (choroba Heinego–Medina)
Od 1984 roku w Polsce nie zarejestrowano przypadku zachorowania na poliomyelitis wywołanego przez dziki wirus polio. W związku z wysokim odsetkiem zaszczepionych dzieci oraz brakiem zachorowań na poliomyelitis WHO włączyła Polskę do Programu Wykorzenienia Poliomyelitis na świecie.
■ Ochronne działanie szczepień
Szczepienie chroni przed porażeniami mięśni, które w przeszłości były powodem wielu zgonów, również osób dorosłych. W polskim kalendarzu szczepień od roku 2004 stosuje się 3 dawki szczepionki inaktywowanej przeciwko polio oraz 1 dawkę inaktywowanej szczepionki w 6. roku życia.
■ Bezpieczeństwo szczepień
Zabite szczepionki, stosowane w 1. i 2. roku życia, są bezpieczne. Żywa szczepionka stosowana u dzieci starszych może spowodować poszczepienny zespół porażenny, ale tylko u osób z głębokimi wrodzonymi zaburzeniami odporności.
■ Szczepionki
Szczepionka zabita stosowana jest jako pojedyncza dawka lub jako składnik wieloskładnikowych szczepionek odpłatnych Pentaxim, Infanrix IPV-Hib, Infanrix hexa oraz Hexacima.
Szczepienia