Szczepienia ochronne. Obowiązkowe i zalecane od A do Z. Отсутствует
jak również w grupach imigrantów, którzy na ogół w ogóle się nie szczepią. Zachorowania na różyczkę są ciągle liczne (ok. 20 000), ale obserwowana jest tendencja spadkowa. Obecnie na świnkę choruje średnio ok. 4000 dzieci rocznie, głównie nieszczepiona młodzież [1].
■ Ochronne działanie szczepień
Szczepienie przeciwko odrze chroni dzieci przed groźnymi powikłaniami tej choroby, takimi jak zapalenie mózgu czy zapalenie płuc, a przede wszystkim przed ciężkim uszkodzeniem mózgu (podostre zapalenie istoty białej mózgu), które może pojawić się po latach. Świnka również powoduje poważne powikłania w rodzaju zapalenia mózgu, głuchoty czy uszkodzenia trzustki. Różyczka przebiega najłagodniej, ale zachorowanie kobiety ciężarnej może stać się przyczyną licznych wad rozwojowych płodu.
■ Bezpieczeństwo szczepień
Szczepionka 3-walentna jest szczepionką żywą zawierającą 3 atenuowane wirusy. Wśród szczepionek żywych wywołuje najmniej powikłań. Niezwykle rzadko może spowodować (1 na milion zaszczepionych) łagodne zapalenie mózgu, które kończy się całkowitym wyzdrowieniem. Reakcje uczuleniowe o ciężkim przebiegu zdarzają się bardzo rzadko.
■ Szczepionki
Dostępne są obecnie dwie szczepionki skojarzone (MMR-II oraz Priorix), chroniące przed odrą, świnką i różyczką. Nie występują na polskim rynku szczepionki monowalentne przeciw różyczce, odrze lub śwince.
Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenia
Tabela 2.2.
* Według interpretacji Głównego Inspektora Sanitarnego z października 2012 r. w ramach tej grupy nie przewiduje się szczepień dla dzieci uczęszczających do przedszkoli.
■ Szczepienia przeciwko pneumokokom w grupach ryzyka
Rozszerzenie szczepień przeciwko pneumokokom na grupy ryzyka to najistotniejsza zmiana w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) na 2019 rok. Wymaga ona zrozumiałych i jasnych zasad ich realizacji, według których lekarz pierwszego kontaktu prowadzić będzie w tej tak ważnej grupie dzieci ryzyka właściwą profilaktykę w celu uchronienia ich przed inwazyjną chorobą pneumokokową (IChP; tab. 2.2). Według opublikowanych danych szczepionki skoniugowane PCV13 i PCV10 zawierają odpowiednio antygeny serotypów Streptococcus pneumoniae odpowiedzialne za około 60–86% zakażeń, przy czym szczepionka PCV13 ma o ponad 20% szersze pokrycie niż szczepionka PCV10 we wszystkich grupach wiekowych.
Szczepienia przeciwko pneumokokom w grupie wcześniaków (tab. 2.2, punkt c)
W swoim stanowisku Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZE ds. PSO) przy Ministrze Zdrowia z dnia 13 września 2011 roku zaleca u dzieci zdrowych, przedwcześnie urodzonych, bez powikłań zdrowotnych szczepionkę PCV13 lub PCV10. Obie szczepionki zarejestrowane są od 2. miesiąca życia, stosowane w narodowych programach szczepień u dzieci od 2. miesiąca życia niezależnie od masy ciała, w tym u wcześniaków. Szczepionka PCV13 została ujęta w rekomendacjach zarówno Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP), jak i Wysokiej Rady Zdrowia Publicznego Francji, gdzie zalecana jest u dzieci przedwcześnie urodzonych poniżej 37. tygodnia ciąży [5, 6].
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych na 2012 rok dla dzieci od 2. miesiąca życia do ukończenia 12. miesiąca życia urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową poniżej 2500 g dotyczy zarówno szczepionki PCV13, jak i PCV10. Schemat dawkowania jest w przypadku obu tych szczepionek taki sam: podaje się 3 dawki szczepionki między 2. a 6. miesiącem życia. Należy pamiętać, że szczepienie będzie jedynie wtedy efektywne, gdy 3 iniekcje w 1. roku życia zostaną wykonane szczepionką tego samego producenta.
Należy mieć na uwadze to, że dawka przypominająca w 2. roku życia u dzieci, które otrzymały PCV13 w 1. roku życia to szczepienie 4. dawką PCV13 (tab. 2.3). Podobnie rzecz się ma ze szczepieniami PCV10. Zgodnie z charakterystyką produktu w przypadku obu szczepionek schemat dawkowania należy skończyć tą samą szczepionką.
Uwaga: Lekarz kwalifikujący dzieci z grupy c (dzieci z niską masą urodzeniową ciała) w razie podejrzenia (dziecko w trakcie badań) jednej z chorób wymienionych w punktach a) i b) (patrz poniżej) powinien rozpocząć szczepienia szczepionką PCV13, gdyż jest ona obecnie jedyną zalecaną szczepionką w grupach ryzyka.
Szczepienia w grupie dzieci z niedoborami odporności i chorobami przewlekłymi (tab. 2.2, punkty a i b)
W swoim stanowisku z dnia 13 września 2011 roku PZE ds. PSO zaleca w grupie dzieci od 2. miesiąca życia do 5. roku życia z niedoborami odporności lub z chorobami przewlekłymi wymienionymi tabeli 2.2 jedynie szczepienia szczepionką PCV13, gdyż jak dotychczas tylko ona ma rekomendacje i zalecenia narodowych programów szczepień ochronnych w grupach ryzyka dzieci przewlekle chorych i z niedoborami odporności. Szczepionkę tę zalecają ACIP, rekomendują Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz gremia opiniotwórcze w poszczególnych krajach [5, 6, 7]. W odniesieniu do PCV10 nie ma takich rekomendacji.
Tabela 2.3.
1 Realizacja szczepień według zaleceń producenta.
Źródło: Licensure of a 13-Valent Pneumococcal Conjugate Vaccine (PCV13) and Recommendations for Use Among Children – Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), 2018, Report MMWR December 10, 2010/59/No. RR-11, 1–19.
Dzieci z grupy a) i b) od 2. miesiąca życia do ukończenia 5. roku życia zgodnie z rekomendacjami ACIP (tab. 2.3) oraz rekomendacjami innych gremiów opiniotwórczych mogą być szczepione jedynie szczepionką PCV13.
Uwaga: Rekomendacje z 23 listopada 2013 r. dotyczące sposobu realizacji szczepień obowiązkowych w PSO na 2018 r. wskazują poprawny sposób realizacji szczepień w ramach programu obowiązkowego:
■ Obowiązkowy PSO – punkt c) szczepionki PCV10 oraz PCV13 zgodnie z aktualną rejestracją produktu leczniczego mogą być stosowane w zapobieganiu IChP u wcześniaków. Przy wyborze szczepionki należy jednak uwzględnić fakt, że szczepionka PCV13 ma szerszy zakres ochrony i efektywniej zapobiega IChP niż szczepionka PCV10.
■ O wyborze szczepionki dla wcześniaków powinien decydować lekarz.
■ Obowiązkowy PSO – punkt a) i b) w grupie dzieci od 2. miesiąca życia do 5. roku życia z grup ryzyka szczepionka PCV13 jako jedyna szczepionka skoniugowana ma rejestracje oraz rekomendacje grup ekspertów do stosowania w grupach ryzyka dzieci w wybranych chorobach przewlekłych wymienionych w Programie Szczepień Ochronnych na 2019 r.
Profilaktyka zakażeń pneumokokowych w pozostałych grupach ryzyka
U dzieci z zaburzeniami odporności po ukończeniu 5. roku życia nadal istnieje ryzyko powikłań związanych z zakażeniem Streptococcus pneumoniae [1, 2]. Tylko szczepionka PCV13 zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego ma rejestracje we wszystkich grupach wiekowych, od niemowlęctwa po późną starość. Obecnie szczepionka PPV23 zalecana jest po PCV13, jako dawka uzupełniająca w wybranych grupach ryzyka.
■ Szczepienia przeciwko ospie wietrznej w grupach ryzyka
Ospa wietrzna to powszechnie występująca choroba zakaźna. Każdego roku choruje ponad 100 000 dzieci. Przebieg zakażenia na ogół pozostaje dość łagodny, jednak u dzieci z obniżoną odpornością oraz w niektórych chorobach przewlekłych jest on szczególnie ciężki lub może być przyczyną zgonu. W PSO na rok 2015 rozszerzono profilaktykę ospy wietrznej na