Marksizm. Отсутствует

Marksizm

i przyszłość społeczna jest nieprzewidywalna. Nie mamy powodu przyjmować, że konflikty klasowe muszą zawsze przyjmować brutalną formę. Nie mamy też powodu uznawać, że w kapitalizmie kryzysy są nieuniknione i że ostatnim kryzysem będzie rewolucja komunistyczna. Nie mamy też powodu wierzyć, że społeczeństwo komunistyczne powróci do gospodarki towarowej, by raz na zawsze oddzielić obrót finansowy do cyrkulacji towarowej. Choć dla Marksa takie postawienie sprawy byłoby niewyobrażalne, dziś nie da się uniknąć pytania, czy lepiej poprawiać kapitalizm, co pewnym społeczeństwom udało się zrobić całkiem dobrze, czy lepiej poprawić komunizm, co nikomu się dobrze nie udało. Za propozycją Marksa, by całą gospodarkę oddać w ręce planistów, nie przemawia dziś nic.

Marks był złym orędownikiem zmiany stosunków społecznych na bardziej egalitarne i humanitarne. Jednakże widział społeczne zło i opisał je w Kapitale dobitnie. Ludzie zmuszeni do zarabiania pracą na swoje utrzymanie są przez kapitalizm zmuszeni do wysiłku ponad siły i sprowadzeni do poziomu dogorywających niewolników. W Kapitale opisywał dramatyczne sytuacje:

P. Broughton Charlton, sędzia pokoju, przewodnicząc na wiecu w Sali miejskiej w Nottingham w dniu 14 stycznia 1860 roku, oświadczył, że „ta część ludności miasta, którą zatrudnia się w przemyśle koronkarskim, pogrążona jest w nędzy i poniżeniu niespotykanym nigdzie indziej w świecie cywilizowanym. […] Dzieci liczące zaledwie 9–10 lat muszą zrywać się ze swych barłogów już o drugiej, trzeciej lub czwartej rano i pracują następnie do 10-tej, 11-tej lub 12-tej w nocy, otrzymując za to tylko nędzny posiłek. Wskutek tego członki ich wiotczeją, ciało więdnie, organizm wyczerpuje się, rysy twarzy martwieją, a cała ich ludzka istota zapada się w jakąś kamienną martwotę, której sam widok jest czymś nie do zniesienia” (Russell 1935, s. 39).

Po tym opisie następuje w Kapitale relacja na temat wypadku kolejowego, który spowodowali pracownicy kolejowi zatrzymywani przy swych obowiązkach przez 40 lub nawet 50 godzin bez przerwy. Po kolejowym incydencie opisany jest przypadek modystki, Mary Anne Walker, która „zmarła tylko z przepracowania”. Aby uświetnić przybycie księżnej Walii do Londynu, najlepsza pracownia krawiecka w mieście chciała przygotować znaczną liczbę strojów dla zaproszonych pań. Kilkanaście młodych kobiet trzymano w niewielkim, zatłoczonym i niewietrzonym pomieszczeniu przez wiele godzin bez jedzenia, wzmacniając ich siły portwajnem lub sherry. Koroner uznał, że Walker zmarła na zawał serca, nie dopytując, co mogło być przyczyną zawału. Marks jest tu bardziej dociekliwy. Opisuje bezduszny wyzysk i zbrodnicze znęcanie się nad przepracowanymi dziećmi i kobietami. Jednakże ufając swojej teorii, uznaje, że to nie są najważniejsze fakty z zakresu życia społecznego, ponieważ „tylko bardzo tani rodzaj sentymentalizmu deklaruje”, że tego rodzaju fakty urągają powszechnie uznanej moralności. Urągać nie mogą, bo siła robocza jest towarem i musi być sprzedawana na poziomie równowagi popytu i podaży. Kapitalizmu poprawiać nie wolno.

Конец ознакомительного фрагмента.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

1

Cytaty z Głównych nurtów marksizmu pochodzą z drugiego, poprawionego wydania, które ukazało się w Londynie w 1988 r. nakładem Wydawnictwa Aneks.

2

Myśl tę Bocheński rozwija w książce: Lewica, religia, sowietologia, oprac. J. Parys, AWM, Warszawa 1996, s. 24.

3

„Myśli klasy panującej są w każdej epoce myślami panującymi, tzn. że ta klasa, która jest w społeczeństwie panującą siła materialną, stanowi zarazem jego panująca siłę duchową. Klasa mająca w swym rozporządzeniu środki produkcji materialnej dysponuje też przez to jednocześnie środkami produkcji duchowej, tak iż na ogół klasie tej podlegają dzięki temu również i myśli tych, którym w duchowej produkcji brak środków” (Marks, Engels 1961, s. 50).

4

Pewne podobieństwo w podejściu do kwestii epistemologicznych między Rortym a Marksem nie może dziwić, jeśli się pamięta, że istnieje generalna zbieżność między nastawieniem epistemologicznym Marksa a pragmatyzmem jako takim. Jak trafnie zauważa Kołakowski:

Odnajdujemy w istocie w doktrynie Marksowskiej tendencję, która zbliża ją pod pewnym względem do myśli pragmatystów i która zasługuje na uwagę mimo przeciwieństw obu tych doktryn. Jakoż obie manifestują sprzeciw wobec wszelkiej teorii, dla której świadomość jest coraz dokładniejszym naśladowaniem zewnętrznego modelu działającego na nią przez jakiś rodzaj species odciśniętych w organach zmysłowych i wprowadzających do umysłu coraz dokładniejsze kopie rzeczywistości. I tu, i tam natomiast poznanie ujęte jest, jak widać, nade wszystko funkcjonalnie, jako narzędzie, które pozwala człowiekowi opanować swoje warunki życia, nie zaś jako klisza odtwarzająca przyjęte obrazy. Działalność praktyczna określa świadomość człowieka nie tylko jako czynnik selekcji, który kieruje jego zainteresowaniem ku tym lub owym przedmiotom świata; nie tylko jako narzędzie kontroli, pozwalające sprawdzać wiedzę nabytą; ponadto i nade wszystko daje ona narzędzia, za pomocą których człowiek może wprowadzić w materię określony system organizacji intelektualnej (Kołakowski 1967, s. 65–66).

Co do wpływu Marksa na Rorty’ego, to warto zauważyć, że dotyczył on także kwestii społeczno-politycznych (zob. Rorty 1998a).

5

W liście do Edwarda Bernsteina Engels przytacza następującą wypowiedź Marksa: „Jedno jest pewne: że ja nie jestem marksistą” (Marks, Engels 1977, s. 437).

6

„Ogromny wpływ Marksa na humanistykę […] nie ma nic wspólnego z metodą wulgarnego marksizmu – nigdy zresztą niestosowaną przez samego Marksa – która wyjaśnia wszelkie zjawiska polityczne i kulturalne materialnymi uwarunkowaniami procesu produkcji” (Arendt 2005, s. 103).

7

Nawet wielki Heinrich Heine dołącza do tego chóru: „Maksymilian Robespierre był tylko ręką Jean-Jacquesa Rousseau” (cyt. za: Popper 1993, s. 118).

8

„Marks kochał wolność” (Popper 1993, s. 111).

9

W szóstej Tezie o Feuerbachu, na kanwie której Balibar snuje swe rozważania, czytamy: „istota człowieka to nie abstrakcja tkwiąca w poszczególnej jednostce. Jest ona w swojej rzeczywistości całokształtem stosunków społecznych” (Marks 1975, s. 7).

10

Fakt ten nie uchodzi uwagi

Скачать книгу