Pozytywna dyscyplina. Jane Nelsen
i znaczenie są najważniejszymi celami ludzi, szczególnie dzieci. Są tak ważne, że poczucie więzi (lub jego brak) przekłada się na to, jak dziecko radzi sobie w szkole – i w nauce, i w relacjach społecznych. Żaden z uczniów, który dopuścił się zbrodni na kolegach, koleżankach lub nauczycielach, nie miał poczucia przynależności i znaczenia.
Kara nie pomaga dzieciom poczuć przynależności i znaczenia, dlatego właśnie nie jest skuteczna długofalowo. Pozwalają im to poczuć wszystkie metody pozytywnej dyscypliny, co wielokrotnie podkreślam w książce. Na tym skupia się też rozdział czwarty, który wyjaśnia, dlaczego dzieci zachowują się nieodpowiednio, kiedy nie czują przynależności i znaczenia.
Rodzice i nauczyciele wykorzystują karę, ponieważ są przekonani, że działa. Owszem, działa, ale na krótką metę, kładzie bowiem kres nieodpowiedniemu zachowaniu tylko na jakiś czas. Problem polega jednak na tym, że dorośli nie w pełni zdają sobie sprawę z jej długofalowych skutków. Ukarane dzieci nie myślą: „Och, dziękuję ci! Ta kara jest niezwykle pomocna. Nie mogę się doczekać, aż w ten sposób pomożesz mi rozwiązać wszystkie moje problemy”. Pojawia się w nich natomiast sprzeciw (i jest na to duża szansa, że dadzą mu wyraz przy pierwszej lepszej okazji) lub pragnienie podporządkowania się za cenę zmniejszonego poczucia własnej wartości.
Dorośli sięgają po karę również z obawy, że jedyną dla niej alternatywą jest pobłażliwość, która przecież pozbawia ich kontroli, a co za tym idzie – uniemożliwia wykonywanie rodzicielskich i nauczycielskich obowiązków. Poza tym kara jest łatwiejsza. Nie trzeba nam mówić, jak jej używać – my to po prostu wiemy. Kara to niewymagająca myślenia reakcja. Natomiast użycie efektywnych metod wychowawczych wymaga wysiłku, umiejętności i zastanowienia.
Ostatnim powodem użycia kary jako powszechnej metody wychowawczej jest brak pomysłów, czym można ją zastąpić. W książce znajduje się mnóstwo alternatywnych rozwiązań dla kary, przynoszących pozytywne długofalowe skutki, które dodatkowo uczą dzieci wartościowych umiejętności życiowych i społecznych oraz kształtują ich charakter.
To zupełna nowość dla większości rodziców i nauczycieli. Nigdy nie przyszło im do głowy, że dyscyplina może uczyć umiejętności życiowych i społecznych. Badania pokazują, że długofalowymi skutkami użycia kary są między innymi skłonność do przemocy, przebiegłość, niskie poczucie własnej wartości oraz wiele innych mniej lub bardziej negatywnych umiejętności. Natomiast metody pozytywnej dyscypliny i wszelkie promowane przez nią narzędzia nie tylko kładą kres złemu zachowaniu, ale również uczą wartościowych umiejętności społecznych i życiowych oraz kształtują charakter.
Udając się w podróż do krainy pozytywnej dyscypliny, warto mieć na uwadze cel, który nam przyświeca. Czego tak naprawdę chcesz dla swoich dzieci? Pytani o cechy i umiejętności, które chętnie widzieliby u podopiecznych, rodzice i nauczyciele zwykle podają taką listę:
Dodaj do tej listy cechy, które twoim zdaniem powinny się tam znaleźć. I pamiętaj o nich w trakcie zapoznawania się z pozytywną dyscypliną. Szybko okaże się, że dzieci rozwijają w sobie te cechy i umiejętności, kiedy aktywnie korzystają z proponowanego przez pozytywną dyscyplinę modelu wzajemnego szacunku, współpracy i koncentrowania uwagi na rozwiązaniach.
pozytywny obraz własnej osoby
odpowiedzialność
samodyscyplina
współpraca
otwarty umysł
umiejętność obiektywnego myślenia
szacunek dla siebie i innych
współczucie
akceptacja siebie i innych
radość życia
zainteresowanie nauką
uprzejmość
szczerość, uczciwość
samokontrola
cierpliwość
poczucie humoru
troska o innych
umiejętność rozwiązywania problemów
wewnętrzna mądrość
prawość
Narzędzia pozytywnej dyscypliny:
1 Zrezygnuj z kary.
2 Zrezygnuj z pobłażliwości.
3 Bądź uprzejmy i stanowczy jednocześnie.
4 Stwarzaj dziecku okazje do rozwijania wszystkich siedmiu ważnych przekonań i umiejętności.
5 Strzeż się tego, co działa (kara ma negatywne skutki na dłuższą metę).
6 Zapomnij o tym niemądrym przekonaniu, że aby dziecko zachowywało się lepiej, najpierw musimy sprawić, by poczuło się gorzej.
7 Angażuj dziecko w ustalenie granic i zasad.
8 Zadawaj pytania pełne ciekawości.
9 Mów językiem wyrażającym i uprzejmość, i stanowczość.
Pytania:
1 Jakie są dwa główne powody, dla których dzieci nie zachowują się tak jak w starych, dobrych czasach?
2 Wymień wszystkie siedem ważnych przekonań i umiejętności. W jaki sposób ich brak może prowadzić do nieodpowiedniego zachowania?
3 Jakie są trzy główne podejścia do egzekwowania dyscypliny u dzieci i czym się różnią?
4 Omów dwie główne różnice pomiędzy pozytywną dyscypliną a innymi metodami wychowawczymi. Dlaczego są one ważne z punktu widzenia długofalowych rezultatów?
5 Czego dotyczy zasada „strzeż się tego, co działa”?
6 Jakie są cztery „R” kary? Opowiedz o własnych doświadczeniach z czterema „R” kary. Jakich uczuć wtedy doświadczałeś i dlaczego?
7 Jaki wpływ na dzieci ma długofalowe stosowanie surowych metod wychowawczych i dlaczego?
8 Jaki wpływ na dzieci ma długofalowe stosowanie pozytywnej dyscypliny i dlaczego?
9 Dlaczego sytuacja niekiedy się pogarsza, zanim się polepszy?
10 Jakie cechy i umiejętności chciałbyś, by rozwinęły u siebie dzieci w efekcie przebywania z tobą jako rodzicem lub nauczycielem?
11 Jakie są cztery kryteria skutecznej dyscypliny? Jaka relacja zachodzi pomiędzy nimi a karą? Dlaczego przekładają się one na długofalową skuteczność?
12 Podaj przykłady zdań, które są uprzejme i stanowcze jednocześnie.
ROZDZIAŁ 2
PODSTAWOWE KONCEPCJE
Niniejsza książka zawiera mnóstwo praktycznych pomysłów na wdrożenie w codziennym życiu, zarówno w domu, jak i szkole, dyscypliny nieopartej na karze ani innych elementach systemu kontroli. Zanim jednak dowiemy się, „jak” działać, warto zastanowić się, „po co” działać w ten sposób. Zbyt wielu rodziców i nauczycieli sięga po metody wychowawcze, które nie przynoszą skutecznych rezultatów długofalowych. Robią tak, ponieważ nie rozumieją podstawowych zagadnień dotyczących ludzkiego zachowania. Koncepcje psychologii adlerowskiej, opisane w tym i w kolejnych dwóch rozdziałach wraz