Dietetyka kliniczna. Отсутствует
organizmu w witaminę D w świetle jej działania plejotropowego. Postępy Nauk Med. 2012; 3: 265–272.
55. Polska wersja kwestionariusza MNA, http://www.mna-elderly.com/forms/MNA_polish.pdf.
56. Rathod R., Kale A., Joshi S.: Novel insights into the effect of vitamin B12 and omega-3 fatty acids on brain function. J. Biomed. Sci. 2016; 23: 17.
57. Rubenstein I.Z., Harker J.O., Salva A. i wsp.: Screening for undernutrition in geriatric practice: Developing the short-form Mini Nutritional Assessment (MNA-SF). J. Gerontol. ABio. Sci. Med. Sci. 2001; 56: 366–372.
58. Sakowska A., Łopacka J., Rafalska U. i wsp.: Znaczenie mięsa w diecie osób z chorobą Parkinsona. Geriatria 2015; 9: 161–169.
59. Seidl S.E., Santiago J.A., Bilyk H., Potashkin J.A.: The emerging role of nutrition in Parkinson’s disease. Front. Aging Neurosci. 2014; 6: 36.
60. Seyed-Mohammad F., Ladan G., Motahhareh S. i wsp.: Prevalence of malnutrition in patients with Parkinson’s disease: A comparative study with healthy controls using Mini Nutritional Assessment (MNA) Questionnaire. J. Park. Dis. 2014; 3: 473–481.
61. Sheard J.M., Ash S., Silburn P.A, Kerr G.K.: Nutritional status in Parkinson’s disease patients undergoing deep brain stimulation surgery: A pilot study. J. Nutr. Health Aging 2013; 17(2): 148–151.
62. Smith P.J., Blumenthal J.A., Babyak M.A. i wsp.: Effects of the dietary approaches to stop hypertension diet, exercise, and caloric restriction on neurocognition in overweight adults with high blood pressure. Hypertension 2010; 55(6): 1331–1338.
63. Stookey J.D.: The diuretic effects of alcohol and caffeine and total body water intake misclassification. Eur. J. Epidemiol. 1999; 15(2): 181–188.
64. Tieland M., Borgonjen-Van den Berg K.J., van Loon L.J., de Groot L.C.: Dietary protein intake in community-dwelling, frail, and institutionalized elderly people: Scope for improvement. Eur. J. Nutr. 2012; 51(2): 173–179.
65. Visvanathan R., Chapman I.: Preventing sarcopaenia in older people. Maturitas 2010; 66(4): 383–388.
66. Walczak J.: Żywienie w chorobie Parkinsona. Praktyczny poradnik dla pacjentów. Fundacja Żyć z chorobą Parkinsona, Warszawa 2007.
67. Wieczorowska-Tobis K.: Starzenie na poziomie narządowym. W: L. Wołowicka, I. Trojanowska (red.), Anestezja geriatryczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
68. Wieczorowska-Tobis K., Lang P.O., Schmitt K. i wsp.: Najważniejsze nowości w geriatrii (na podstawie 5. Kongresu EUGMS w Kopenhadze). Geriatria 2009; 3(1): 32–36.
69. Wichlińska-Lipka M., Nyka W.M.: Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego. Forum Med. Rodz. 2008; 2: 223–228.
70. Winter J.E., MacInnis R.J., Wattanapenpaiboon N., Nowson C.A.: BMI and all-cause mortality in older adults: A meta-analysis. Am. J. Clin. Nutr. 2014; 99(4): 875–890.
71. Wyka J.: Czynniki żywieniowe w zapobieganiu chorobie Alzheimera. Rocz. PZH 2012; 63(2): 135–140.
72. Wyskida M., Wieczorowska-Tobis K., Chudek J.: Częstość oraz czynniki sprzyjające występowaniu niedoborów witaminy D w wieku podeszłym. Postępy Hig. Med. Dośw. (online) 2017; 71: 198–204.
73. Yehuda S.: Omega-6/Omega-3 ratio and brain related functions. World Rev. Nutr. Diet. 2003; 92: 37–56.
74. Zamboni M., Mazzali G., Zoico E. i wsp.: Health consequences of obesity in the elderly: A review of four unresolved questions. Int. J. Obes. (London) 2005; 29(9): 1011–1029.
75. Ziemlański Ś.: Tłuszcze w żywieniu człowieka. Żyw. Czł. Met. 1997; 24(2): 35.
ROZDZIAŁ 4
Żywienie kobiet ciężarnych i karmiących
4.1. Wprowadzenie
Właściwy sposób odżywiania w czasie ciąży stanowi integralny element okresu perinatalnego. Prawidłowo zbilansowana dieta w istotny sposób wpływa na rozwój płodu, przebieg ciąży i porodu oraz stan zdrowia ciężarnej. Podstawowe zalecenia dietetyczne powinny opierać się na zasadach racjonalnego żywienia zgodnego z obowiązującą piramidą żywieniową Instytutu Żywności i Żywienia (IŻŻ) z uwzględnieniem pokrycia zwiększonego zapotrzebowania na energię, białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne, wykluczenia alkoholu i ograniczenia spożycia kofeiny. Jednocześnie sposób odżywiania się kobiety ciężarnej powinna cechować różnorodność spożywanych produktów w celu prawidłowego zbilansowania udziału witamin, składników mineralnych, błonnika, niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) w diecie, obecność pięciu–sześciu posiłków dziennie o wysokiej wartości odżywczej oraz dbałość o prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży i unikanie zatruć pokarmowych.
4.2. Zmiana masy ciała kobiet w ciąży
Zarówno masa ciała kobiety przed zajściem w ciążę, jak i jej przyrost w okresie ciąży rzutuje na właściwy rozwój płodu, przebieg ciąży i stan noworodka w okresie okołoporodowym.
Kobiety ze zbyt niską masą ciała przed ciążą i jednocześnie nieprzybierające prawidłowo na wadze w czasie jej trwania zdecydowanie częściej w stosunku do ciężarnych o prawidłowej masie ciała rodzą dzieci z niską masą urodzeniową (poniżej 2500 g). Zjawisko to wzrasta, jeśli okres między kolejnymi ciążami jest krótki (brak wystarczającej odbudowy rezerw witaminowych i mineralnych) lub jeśli ciężarną jest nastolatka. Co więcej, niedowaga ciężarnej wiąże się z ryzykiem poronień bądź porodu przedwczesnego (poniżej 32. tygodnia ciąży), wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu oraz częstszymi powikłaniami u noworodka: niską punktacją w skali Apgar, rozwojem zaburzeń oddychania, niewydolnością krążenia, a nawet zgonem noworodka. Dzieci matek niedożywionych przed ciążą cierpią z powodu zaburzeń rozwoju biologicznego i psychomotorycznego oraz zdecydowanie częściej rozwijają się u tych osób choroby metaboliczne w wieku dorosłym (miażdżyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2).
Z kolei występowanie u kobiety nadwagi lub otyłości w okresie przed zajściem w ciążę jak również nadmierny przyrost masy ciała w czasie jej trwania – w odniesieniu do wskaźnika masy ciała (body mass index, BMI) sprzed ciąży – stanowią czynniki ryzyka zakończenia ciąży zabiegiem cesarskiego cięcia oraz porodu przedwczesnego. Ponadto podwyższone BMI ciężarnej zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej (gestational diabetes mellitus, GDM) i w jej następstwie makrosomii u dziecka, nadciśnienia indukowanego ciążą oraz choroby zakrzepowo-zatorowej.
Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka urodzeniowa masa ciała dziecka zwiększa ryzyko zachorowania na wiele chorób w wieku późniejszym. W przypadku niskiej masy ciała urodzeniowej są to:
● cukrzyca;
● nadciśnienie tętnicze;
● choroby sercowo-naczyniowe,
natomiast u dzieci z makrosomią (> 4000 g) –
● nadwaga i otyłość;
● insulinooporność;
● zespół metaboliczny;
● wady układowe dotyczące układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, kostnego, moczowego czy pokarmowego.
Rekomendowaną wartość przyrostu masy ciała w ciąży szacuje się na podstawie wskaźnika BMI matki przed ciążą (tab. 4.1).
Tabela 4.1. Rekomendowana wartość przyrostu masy ciała w ciąży szacowana na podstawie