Stosunki międzynarodowe. Antologia tekstów źródłowych. Отсутствует
„sojusz” i „organizacja międzynarodowa” to nazwy aktorów, których zachowanie będzie różne w zależności od ich cech strukturalnych. Jeśli państwo narodowe zostanie podzielone na część autorytarną i demokratyczną, będzie to miało wpływ na zachowanie każdej z tych części. Struktura systemu aktorów sprawia, że pojawiają się potrzeby specyficzne dla tej strukturalnej formy organizacji i które w związku z tym odróżniają jej zachowanie od zachowań innego rodzaju aktorów.
Zmienne określające potencjał określają fizyczną zdolność aktora do zrealizowania danych typów działań w określonych warunkach. Same zmienne nie mają oczywiście żadnej siły sprawczej, ale są związane z rodzajem działania i warunkami, w których działanie to jest wykonywane. Określenie potencjału wymaga uwzględnienia różnorodnych czynników, m.in. terytorium, populacji, potencjału przemysłowego, różnych umiejętności, sił zbrojnych, infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, skłonności do użycia siły dla osiągnięcia danych celów i umiejętności korzystania z cudzej pomocy.
Zmienne dotyczące informacji przypominają zmienne określające potencjał, ale nie są z nimi tożsame. Jeśli aktor nie jest świadomy swojego potencjału, może ponieść porażkę tam, gdzie nie powinien. Może również podjąć próbę zrobienia czegoś, do czego nie jest zdolny, jeśli swój potencjał oszacuje źle.
Do informacji zalicza się zarówno wiedzę na temat długofalowych aspiracji, jak i bieżących potrzeb. Zawierają się w niej również oszacowanie potencjału i wiedza na temat środków, przy pomocy których można osiągnąć dany cel, oraz tego, jak inni aktorzy mogą się zachować: czy to w odpowiedzi na nasze działania, czy to dążąc do osiągnięcia swoich własnych, niezależnych celów.
Informacja, bez względu na to, czy jest prawdziwa, czy nie, stanowi ważną determinantę działania dla każdego politycznego i społecznego systemu. Jeśli informacja jest prawdziwa, może pomóc w osiągnięciu celów; jeśli jest błędna, może w tym przeszkodzić. W każdym z tych przypadków ważna jest wiedza na temat tego, czy aktor posiada daną informację, czy nie. Dzięki temu możliwe jest przewidzenie, jak postąpi. […]
Te same zmienne mogą być wykorzystywane na różnych poziomach systemowych. Najbardziej inkluzywnym systemem, stanowiącym przedmiot tej książki, jest system międzynarodowy. Systemy narodowe i ponadnarodowe stanowią podsystemy systemu międzynarodowego. Mogą być jednak traktowane jako samodzielne systemy – w tym przypadku dane „wejściowe” systemu międzynarodowego będą pełniły rolę parametrów. Ta sama zasada obowiązuje w odniesieniu do podsystemów państw narodowych czy nawet systemów osobowości. Na system składają się zmienne poddawane analizie. Żaden system nie ma statusu absolutnego. […]
System polityczny jest największym i najbardziej inkluzywnym systemem o skonkretyzowanych interesach, które nie są jednak tożsame – chociaż nie muszą być sprzeczne, a mogą nawet być komplementarne – z interesami członków tego systemu, w ramach którego działają też odpowiednie agencje i metody podejmowania decyzji dotyczących tych interesów. Reguły podejmowania decyzji, w tym konkretne role, które aktorzy pełnią w tym procesie, są niezależne od tego, jakie role aktorzy ci pełnią normalnie.
Cechą szczególną systemu politycznego jest to, że jego reguły wyznaczają obszary jurysdykcji innych jednostek decyzyjnych i dostarczają narzędzi umożliwiających rozwiązywanie konfliktów między tymi jednostkami o ich jurysdykcję. System ten ma charakter hierarchiczny i terytorialny. Niepodważalnym dowodem na istnienie systemu politycznego jest istnienie rządu, jako że rządy cechuje hierarchiczna organizacja i zajmują się one prowadzeniem arbitrażu w sporach o jurysdykcję pomiędzy podsystemami społeczeństwa. […]
System polityczny może być zdominowany przez system lub podsystem. Dominacja ma w tym kontekście konkretne znaczenie. Przykładowo, chociaż na doskonale konkurencyjnym rynku ceny są determinowane działalnością wszystkich podmiotów, to dla każdego kupującego lub sprzedawcy stanowią dane sparametryzowane [określające wartość produktów – przyp. tłum.]. System polityczny jest dominujący w stosunku do swoich podsystemów w takim stopniu, w jakim podstawowe reguły tego systemu pełnią rolę „danych” sparametryzowanych dla każdego z tych podsystemów. Podsystem może stać się dominujący w tym sensie, że podstawowe reguły systemu nie mogą być traktowane w stosunku do niego jako dane sparametryzowane.
System może być dominujący w stosunku do jednostek, chociaż niektóre grupy jednostek mogą być dominujące w stosunku do systemu. Przykładem tego zjawiska może być kolektywne przywództwo Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.
System może być zdominowany przez podsystem i jednocześnie pozostawać w stosunkowo stabilnej równowadze. Wyobraźmy sobie, że jedno przedsiębiorstwo zwiększa produkcję albo podwyższa płace. Jeśli inne przedsiębiorstwa podejmą odpowiednie kroki, aby zmusić to pierwsze przedsiębiorstwo do przywrócenia dotychczasowych cen, przedsiębiorstwo to okaże się niezdolne do zmiany lub modyfikacji cen w ogóle. […]
W tym kontekście system międzynarodowy – taki, jaki jest znany od kilkuset lat – ma zwykle tendencję do bycia zależnym od podsystemu. Mamy jednak do czynienia z większą liczbą znaczących lub podstawowych podsystemów, przede wszystkim pod postacią dużych państw narodowych, których wpływ na równowagę przypomina zależności panujące w ramach tzw. oligopolu. Myśl ta zostanie rozwinięta w następnym rozdziale, w trakcie rozważań nad „równowagą sił” w systemie międzynarodowym.
Jeśli pojedynczy podsystem dominuje nad systemem i nie dzieli się tą przewagą z innymi podsystemami, podstawowe reguły systemu mogą podlegać gwałtownym zmianom. Przykładowo kierownictwo Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego może dowolnie decydować o dokonaniu zmian w strukturze politycznej państwa, jego polityce gospodarczej, dystrybucji dóbr czy kształcie przeciętnej rodziny.
Jeśli kilka podsystemów dominuje wspólnie, równowaga systemu będzie wykazywała się większą stabilnością. Trudniej będzie doprowadzić do zmiany podstawowych reguł systemu politycznego. Na przykład stronnictwo w Kongresie sprzyjające farmerom nie było w stanie doprowadzić do zmiany zasad demokracji rządzących amerykańskim systemem politycznym, zaś zmiana innych jego aspektów oraz dystrybucja dotacji rządowych dla rolników jest zależna od stopnia dominacji tego stronnictwa. […]
Jeśli system skonstruowany jest w taki sposób, że podlega wpływom swoich podsystemów, ale te podsystemy nie podlegają wpływom swoich członków – może poza ich elitami – i nie są przez nich zdominowane, korzyści z działania tego systemu mogą prawie w całości trafić do podsystemu(ów) i tylko w niewielkiej części do członków podsystemu(ów).
Polityczne systemy rzadko są całkowicie dominujące lub całkowicie zdominowane. Dla celów politycznych warunki te powinny być postrzegane jako wartości skalarne [podlegające skalowaniu – przyp. red.]. Wskazanie, że dyrektywne systemy polityczne są zależne od systemu lub podsystemu, stanowi próbę stworzenia skali odnoszącej się raczej do stopnia tej zależności niż do systemów niedyrektywnych. Podobna zasada będzie miała zastosowanie do systemów niedyrektywnych. W konsekwencji system dyrektywny zależny od systemu może być w większym stopniu zależny od podsystemu niż system niedyrektywny zależny od podsystemu. […]
Określenia „niedyrektywne” i „dyrektywne” w dużym uproszczeniu korespondują z cechami demokratyczności i autorytarności. Ich dosłowne zdefiniowanie ma jednak charakter raczej techniczny. System dąży na skali ku dyrektywnemu, jeśli: a) jest hierarchiczny, b) dyrektywy wydawane są przez podmioty znajdujące się na górze tej hierarchii i są skierowane do tych znajdujących się na dole, a nie odwrotnie i c) im wyżej w hierarchii, tym mniej podmiotów odgrywających rolę na danym poziomie.
Amerykański system demokratyczny ma pewne hierarchiczne elementy. Z drugiej jednak strony, w administracji federalnej funkcjonują departamenty o charakterze koordynacyjnym,