Stosunki międzynarodowe. Antologia tekstów źródłowych. Отсутствует
Wraz ze zmianą funkcji poszczególnych ról w typologicznie różnych gospodarkach systemowych pojawiają się dalsze zmiany: odstępstwa od reguły, porozumienia, asymilacja, konflikty i inne. Powinny one być badane w kontekście podstawowych reguł różnych systemów i podsystemów. Przykładowo Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego pełni kilka ról-funkcji: utrzymuje wewnętrzną strukturę polityczną ZSRR, rozprzestrzenia system komunistyczny poza granicami swojego kraju, chroni ZSRR przed napaścią z zewnątrz oraz utrzymuje siebie samą jako czynnie działającą organizację. Możliwe są pewne niespójności między tymi rolami-funkcjami, wynikające ze zmieniających się wartości parametrów – prowadzi to do konieczności dokonania restrukturyzacji niektórych ról-funkcji po to, aby możliwe było zachowanie innych. Jeśli system dominujący może zostać wyodrębniony, a jego reguły podstawowe i reguły przekształcenia mogą być sformułowane, to można dokonać ogromnego kroku w kierunku przewidywania zmian, które partia spróbuje wprowadzić w systemach, z którymi jest sprzężona, oraz w swojej własnej strukturze. Celem partii jest zaś przetrwanie w zmieniających się warunkach granicznych.
Jednym z powodów, dla których system międzynarodowy nie jest tożsamy z systemem politycznym, jest fakt, że w ramach systemów osobowości decydentów role, które pełnią oni w systemie międzynarodowym, są zależne od ról, które pełnią w systemach narodowych. I jakkolwiek może to nie mieć zastosowania do każdego decydenta, jest bardzo prawdopodobnym, że zostaną oni odwołani z pełnionych dotychczas stanowisk. Pytanie o to, które role mają charakter dominujący, jest kluczowe dla nauk o polityce. […]
Pierwotne koncepcje systemu międzynarodowego
Wśród podsystemów systemu międzynarodowego znajdują się również grupy aktorów. Będą oni określani mianem aktorów międzynarodowych; nie zostanie jednak sformułowana ich definicja. Dzielą się oni na podgrupy „aktorów narodowych” i „aktorów ponadnarodowych”. Oni również nie zostaną zdefiniowani, jakkolwiek wskazany zostanie pewien „kierunek interpretacji” obu pojęć. Stany Zjednoczone, Francja i Włochy to przykłady aktorów narodowych. Podgrupa aktorów ponadnarodowych zostanie podzielona na podgrupy aktorów należących do różnych bloków. Organizacja Narodów Zjednoczonych to przykład aktora uniwersalnego.
Aktywność międzynarodowa to rodzaj działania, do którego dochodzi pomiędzy aktorami międzynarodowymi. Będą oni postrzegani jako elementy systemu międzynarodowego. Ich systemy wewnętrzne będą parametrami systemu międzynarodowego, a dostarczane przez nich dane „wyjściowe” będą zmiennymi systemu międzynarodowego. Należy jednak zaznaczyć, że w rozdziale poświęconym aktorom międzynarodowym poszczególne ich systemy będą traktowane jako systemy zróżnicowane; system międzynarodowy będzie w związku z tym postrzegany jako parametr tych systemów działania.
Ważnym więc jest dokonanie analizy zarówno tego, co dzieje się z systemem międzynarodowym, kiedy dochodzi do zmian w systemach aktorów międzynarodowych, jak i tego, jak zmiany w systemie międzynarodowym wpływają na zachowanie aktorów międzynarodowych. […]
System międzynarodowy
Analizie poddanych zostanie sześć rodzajów systemów międzynarodowych lub, mówiąc precyzyjnie, sześć stanów równowagi jednego ultrastabilnego systemu międzynarodowego. Są to: 1) system „równowagi sił”, 2) słabo zintegrowany system dwubiegunowy, 3) mocno zintegrowany system dwubiegunowy, 4) system uniwersalny (powszechny), 5) dyrektywny i niedyrektywny system hierarchiczny i 6) system weta.
Te systemy międzynarodowe zostały uszeregowane według skali ich działalności integracyjnej. System weta prezentuje najmniejszy stopień zintegrowania, a systemy hierarchiczne – największy. Powyższe systemy międzynarodowe nie są oczywiście jedynymi, które można by wskazać, wydają się jednak najbardziej reprezentatywne. […]
System „równowagi sił”15 posiada następujące cechy: jest to system międzynarodowy, który nie posiada swojego podsystemu politycznego (czy też, inaczej mówiąc, ma zerowy podsystem polityczny). Aktorzy tego systemu to aktorzy międzynarodowi należący do podkategorii „aktorów narodowych”. W systemie tym powinno się znaleźć co najmniej pięciu lub więcej „istotnych” (określenie to pozostanie niezdefiniowane) aktorów. […]
Jakkolwiek w ramach systemu „równowagi sił” nie funkcjonuje żaden system polityczny, aktorzy narodowi działają samodzielnie, ale w sposób komplementarny, w konsekwencji czego przestrzegają podstawowych reguł systemu „równowagi sił”. Reguły te opisują charakterystyczne zachowanie aktorów i cechuje je uniwersalizm.
System „równowagi sił” charakteryzują następujące reguły podstawowe:
1. Należy działać w celu zwiększenia swojego potencjału, ale jednocześnie lepiej jest podjąć negocjacje niż dopuścić do otwartego konfliktu.
2. Lepiej zaangażować się w otwarty konflikt niż stracić możliwość zwiększenia swojego potencjału.
3. Lepiej zakończyć konflikt niż wyeliminować istotnego aktora narodowego.
4. Należy przeciwdziałać, przy jednoczesnym poszanowaniu pozostałych elementów systemu, każdej koalicji lub każdemu aktorowi, którzy dążą do uzyskania pozycji dominującej.
5. Należy działać na rzecz mitygowania aktorów, którzy działają zgodnie z regułami organizacji ponadnarodowych.
6. Należy pozwolić, aby pokonani lub zmitygowani istotni aktorzy narodowi powrócili do systemu jako dopuszczalni partnerzy, albo działać na rzecz włączenia dotychczas nieistotnych aktorów do grupy aktorów istotnych. Wszyscy istotni aktorzy powinni być traktowani jako dopuszczalni partnerzy. […]
System „równowagi sił” może stać się niestabilny w następujących warunkach: gdy jeden z istotnych aktorów narodowych nie przestrzega ustanowionych w ramach tego systemu reguł; gdy reguły podstawowe systemu narodowego jednego z aktorów narodowych zakładają utworzenie jakiejś ponadnarodowej organizacji politycznej; gdy informacje nie są skutecznie dostarczane do systemów decydenckich aktorów narodowych lub gdy osobowościowe dane „wejściowe” są niezgodne z regułami podstawowymi; gdy zdolności aktorów zmieniają się w sposób charakteryzujący się pozytywnym sprzężeniem zwrotnym; gdy powstają trudności w stosowaniu innych reguł w sytuacji, w której podejmowane są działania na rzecz zwiększania potencjału lub przywracania do systemu pokonanych aktorów, albo mają miejsce niespójności pomiędzy tymi regułami a pilnymi bieżącymi potrzebami narodowymi; i wreszcie gdy zachodzą trudności związane z samym utrzymywaniem „równowagi” – począwszy od małej liczby istotnych aktorów, a na braku elastyczności mechanizmu „równowagi” skończywszy. […]
Czynniki, które prowadzą do wykształcenia się słabo zintegrowanego systemu dwubiegunowego po załamaniu się systemu „równowagi sił”, są powszechnie znane. Do powstania takich aktorów uniwersalnych jak Liga Narodów czy Organizacja Narodów Zjednoczonych przyczyniły się przede wszystkim napływające informacje o coraz większym okrucieństwie wojny i to, że aktorom międzynarodowym nie udało się zinternalizować norm systemu ani ograniczyć ich ekspansjonistycznych ambicji. […]
Reguły słabo zintegrowanego systemu dwubiegunowego są następujące:
1. Wszystkie bloki, które przestrzegają hierarchicznie dyrektywnych lub częściowo hierarchicznie integracyjnych zasad systemu międzynarodowego, będą dążyć do wyeliminowania wrogiego bloku.
2. Wszystkie bloki, które przestrzegają hierarchicznie dyrektywnych lub częściowo hierarchicznie integracyjnych zasad systemu międzynarodowego, będą przedkładały negocjacje nad walkę, zaangażowanie się w pomniejsze konflikty nad zaangażowanie się w wielkie wojny oraz zaangażowanie się w wielkie wojny (przy danym ryzyku i określonych kosztach) nad niewyeliminowanie bloku, z którym rywalizują.
3.
Jak wyjaśnia autor: „Pojęcie «równowaga sił» zostało ujęte w cudzysłów, ponieważ, jeśli zinterpretujemy je dosłownie, każdy stan równowagi międzynarodowej reprezentuje równowagę sił. Tak rozumiane, pojęcie to ma charakter tautologii, a nawet trywializmu. Nie przekazuje żadnych informacji w zakresie tego, co się wydarzy, lub tego, jak dany aktor powinien postąpić. Pojęcie to pojawia się jednak w literaturze przedmiotu, a odniesione do systemu międzynarodowego, który utrzymywał się od osiemnastego do dziewiętnastego, a nawet do początku dwudziestego wieku, może być rozumiane w sposób bardzo intuicyjny”. Cyt. za: M.A. Kaplan,