Socjologia prawa. Отсутствует

      Jeden z liderów japońskiej socjologii prawa, orędownik i pionier antropologii prawa.

      Urodził się w południowej części wyspy Honsiu, w Tottori. W młodości został zaadoptowany przez rodzinę Chiba z Sendai w rejonie Tōhoku (Prefektura Miyagi). Jeszcze przed II wojną światową studiował filozofię prawa na wydziale prawa Uniwersytetu Tōhoku. Jego późniejsze, charakterystyczne prace badawcze z dziedziny prawa mają – jak się wydaje – związek ze środowiskiem i tradycyjnym rejonem, w jakim się wychował. Napisał pracę magisterską pt. „Prawo zwyczajowe w Strefie Wspólnego Dobrobytu Wielkiej Azji” („The Great Asian Common Wealth of Nations”, 1948). Był to początek jego zainteresowań charakterystycznym prawem państw azjatyckich.

      Po 1945 r. Chiba brał udział w ruchach społecznych na rzecz powojennych reform, krytykował system cesarski, wygłaszał przemówienia na temat reformy systemu nauczania. W 1949 r. został pełnoetatowym wykładowcą filozofii prawa w Tokyo Metropolitan University (i był profesorem tego Uniwersytetu do 1982 r.). Notatki do wykładów z filozofii prawa zebrał książce pt. Wprowadzenie do historii filozofii prawa (1964). W tym samym czasie zainteresował się socjologią prawa, a zwłaszcza żywym prawem, czego rezultatem była analiza systemu szkół rejonowych i kolejna publikacja książkowa pt. Badania nad szkołami rejonowymi (1962). Opublikował również pracę pt. Socjologia prawa świąt.

      Punktem zwrotnym w karierze naukowej Chiby był pobyt naukowy na Uniwersytecie Minnesota (1965–1966), gdzie studiował zagadnienia antropologii prawa pod kierunkiem wybitnego uczonego E. Adamsona Hoebla (1906–1993), autora znanych badań nad Indianami Komańczami i Czejenami. Po powrocie do kraju przetłumaczył na japoński Law of Primitive Man (1954) Hoebla oraz wznowił po trzydziestu latach, przerwane po 1948 r., badania w dziedzinie antropologii prawa. Miał już wówczas około pięćdziesięciu lat, co wielu jego kolegów uznawało za zbyt późny wiek, by udanie powrócić do przerwanej 20 lat temu problematyki. Chiba jednakże tym sceptycyzmem się nie zrażał i aktywnie nawiązywał kontakty naukowe w kraju i za granicą, zwiększał skalę prowadzonych badań i liczbę ogłaszanych publikacji.

      W 1975 r. zorganizował w Tokio kongres Research Committee for the Sociology of Law Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego. W trakcie kongresu postacią centralną był prekursor japońskiej socjologii prawa – Takeyoshi Kawashima. W kongresie uczestniczyli m.in. Polacy: Adam Podgórecki i Maria Łoś, oraz inni europejscy reprezentanci socjologii prawa. Na propozycję Chiby zaproszono również uczonych z Azji i Afryki, głównie ze Sri Lanki, Egiptu i Indii. Poza tym w kongresie wzięło udział trzech przedstawicieli Związku Radzieckiego, do tej pory krytycznie nastawionego do socjologii prawa. (Nota bene ostatniego dnia wydali oni oświadczenie o nieprzyjęciu teorii Adama Podgóreckiego, mimo że pochodził, jak oni, z kraju socjalistycznego.)

      W 1982 r. Chiba zorganizował grupę dziesięciu specjalistów, którzy udali się na Sri Lankę i przeprowadzili badania nad tamtejszym prawem. Wyniki tych badań ukazały się m.in. w książkach: Law and Culture in Sri Lanka. A Research Report on Asian Indigenous Law (1984) i Pluralistyczny system prawny na Sri Lance (Tokio 1988). Efektem pracy Chiby w tym okresie są publikacje także powstałe na podstawie tych badań: Asian Indigenous Law (1986) i Legal Pluralism. Toward a General Theory through Japanese Legal Culture (Tokyo 1989). Tę ostatnią książkę zadedykował Hoeblowi, którego teorie wywarły na jego poglądy doniosły wpływ. Książka ta, wyjątkowo, została wydana w Japonii po angielsku, dzięki czemu ceniona jest również za granicą. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się wśród socjologów i antropologów prawa w Azji i Afryce. Chiba poddał krytyce dotychczasową wiedzę na temat prawa i kultury prawnej w krajach pozaeuropejskich, znaną z dzieła M.B. Hookera (Legal Pluralism, Oxford 1975). Książka Chiby wskazywała, że na rodzimą kulturę prawną w państwach niezachodnich składają się postulaty prawne, prawo oficjalne i prawo nieoficjalne.

      Od 1983 do 1993 r. Chiba był profesorem socjologii prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu Tokai, sprawował również funkcję przewodniczącego Japońskiego Stowarzyszenia Socjologii Prawa (1988–1991). Brał ponadto udział w założeniu Japońskiego Stowarzyszenia Antropologii Prawa i był głównym referentem na pierwszym międzynarodowym zjeździe antropologii prawa w 1981 r. Swoją pozycję lidera stowarzyszenia przypieczętował wydaniem książki Pogranicza kultury prawnej (1993).

      Sprowokowany koncepcją pluralizmu prawnego Chiby Werner Menski z Uniwersytetu Londyńskiego uznał, że kultura prawna współczesnego, globalnego społeczeństwa ma charakter pluralistyczny. Sytuację tę porównał do latawców wzbijających się w niebo: niezliczone latawce na niebie symbolizują pluralizm kultury prawej. Menski nie znał Chiby, należy też do znacznie młodszego pokolenia. Kiedy jednak odwiedził Japonię w 2001 r., miał okazję z nim rozmawiać, a potem zadedykował mu swoją książkę Comparative Law in a Global Context.

      Profesor Masaji Chiba do końca życia prowadził dynamiczną działalność naukową. Trzynastu młodych antropologów prawa, których wykształcił i motywował do prac badawczych, opublikowało dla upamiętnienia jego wkładu do nauki książkę o kulturze prawnej w zglobalizowanym świecie (2009).