Tryna du Toit-omnibus 4. Tryna du Toit
maar almal groet haar vriendelik, nuuskierig oor die skryfsterniggie van die Therons wat ’n boek oor haar Donkerfontein-familie kom skryf.
Oom Pieter en tannie Cora is ook daar en Ria sluit dadelik by hulle aan. Daar is ’n paar dinge wat sy graag met oom Pieter wil bespreek en hulle reël dat sy die volgende week vir ’n dag of twee Dankbaarheid toe gaan.
Dit was Ria se eerste ervaring van ’n plaasbiduur en die eenvoudige diens het ’n groot indruk op haar gemaak. Hulle het nie net gebid vir die reën wat hulle so bitter nodig het nie, maar ook vir almal wat siek is en hulp nodig het, vir verdraagsaamheid en goeie buurmanskap, en vir die leiers van die land.
Ná die biduur het almal koffie gedrink en koek en melktert geëet. Die mans het gesels oor boerdery en politiek en die vrouens het gekuier. Gesterk deur die samekoms en die wete dat nie een van hulle alleen staan met sy probleme nie, is hulle terug huis toe.
Saterdag is sy saam na ’n troue op ’n plaas in die distrik. Die paartjie was nog bitter jonk, maar so verlief en seker van hulle geluk dat Ria ’n knop in haar keel gekry het. Sy was ook eens op ’n tyd so vol vertroue in die toekoms.
Later is daar vleis gebraai en die jong mense het in die groot sitkamer gedans. Ria het gesien dat oom Dawie Rusoord die middag lank met Emily gesels en sy het gewonder wat hulle so ernstig bespreek.
Mona het dit blykbaar ook opgelet. Toe hulle later op pad terug is, merk sy ’n bietjie smalend op dat dit lyk of oom Dawie Rusoord weer besig is om vrou te soek. “Tipies wewenaar,” sê sy koud. “Sy vrou is skaars ses maande gelede dood en hy soek al weer.”
In die donkerte is Emily se stem rustig en sag. “Dis seker maar eensaam vir hom so alleen daar op die plaas. ’n Man is nie gemaak om alleen te bly nie.”
“Wel, ek hoop nie jy gaan so verspot wees om met hom te trou nie.”
Die skerp stem sny deur Ria. Dis Mona se ou laai om haar frustrasies op Emily uit te haal.
“Laat staan vir Emily, Mona. Sy is oud genoeg om haar eie sake te reël,” sê Paul streng.
Dit gebeur selde dat Paul so met Mona praat en sy trek haarself vies terug in haar hoek van die motor.
In stilte ry hulle verder. Die maanlig verleen ’n vreemde skoonheid aan die dorre velde en verdiep die verlange in Ria se hart. Die troue het hulle almal omgekrap, dink sy. Vir Paul, vir Mona, vir haarself en vir Emily ook. Die stralende jong paartjie het hulle almal herinner aan hulle eie eensaamheid en gemis.
Op Towerwater het die lewe soos gewoonlik voortgegaan. Sy het geskryf, gelees, gestap, gedink en gedroom, en die dae was te kort vir alles wat sy wou doen. Saans het hulle gesels of gelees, of Paul het klavier gespeel en Mona het vir hulle gesing. Halftien het Ria of Emily gaan tee maak, daarna is almal kamer toe. Soms het Ria nog ’n uur of twee gelees of geskryf, maar sy was gewoonlik moeg ná die dag se bedrywighede en het meestal dadelik ingesluimer en geslaap tot Emily haar die volgende oggend met ’n koppie koffie kom wakker maak.
Mona was buitengewoon vriendelik teenoor Ria. Sy het haar nie probeer vermy soos Ria half verwag het nie, maar haar geselskap meer dikwels opgesoek. Ria was bly daaroor en dit het haar voorneme versterk om op die regte tyd met Paul oor ’n uitstalling van Mona se skilderye te praat.
Mona het haar graag uitgevra oor die kunsgalerye in Johannesburg en Europa en gretig geluister na alles wat Ria vertel.
“Dink jy regtig ek het talent?” het sy eendag huiwerig gevra.
“Ek dink jy het groot talent, Mona. Maar as jy my nie glo nie, kan ek ’n paar van jou skilderye vir daardie vriend van my stuur. Hy sal jou sy eerlike opinie gee.”
“Ek sal met Paul praat en hoor wat hy dink,” het sy gesê.
“Ek sal met Paul praat,” sê Ria. Mona kyk onseker na haar en sy glimlag. “Ek belowe jou ek sal nie weer met hom rusie maak nie.”
“Goed,” sê Mona. “Maar dan moet jy vir my ’n guns doen. Ek wil jou graag skilder, Ria,” sê sy gretig. “Sal jy vir my sit?”
“Baie graag,” sê Ria, geraak deur die versoek.
Mona knik en die blou oë is blink en mooi. “Jy moet daardie wit rok met die blou fluweellyfband aantrek,” sê sy. “Ek wil sommer dadelik begin.”
Ria het dieselfde dag nog met Paul gesels en hy het dadelik ingestem om die skilderye te verpak en weg te stuur.
“Ek hoop net jy is reg, Ria, dat sy werklik talent het,” sê hy. “Sy het al soveel teleurstellings gehad en haar skilderwerk beteken so baie vir haar. Ek sal myself nooit vergewe as ek haar dié plesier ook nog ontneem nie.”
“Ons ontneem haar niks nie,” sê Ria ferm. “As my vriend nie dink dat sy buitengewoon talentvol is nie, is ons presies net waar ons was.”
Wanneer sy geskilder het, was Mona ’n ander mens. Sy was opgewek en het blykbaar van haar frustrasies vergeet. Sy het gesing in die huis en haar helder laggie het dikwels spontaan opgeklink. En terwyl sy haar gadeslaan en luister na die mooi, warm stem, het Ria gedink aan ’n reël uit ’n liedjie wat Mona so graag sing, ’n liedjie wat deel van haar Ierse erfenis is: In the lilt of Irish laughter you can hear the angels sing. Hoe anders kon haar lewe nie gewees het nie.
Paul was besig maar altyd vriendelik en hulpvaardig. Hulle het nooit weer melding gemaak van hulle gesprek daardie skemeraand op die stoep nie, maar Ria het dit nie vergeet nie. Sy het graag met hom gesels – oor mense, boeke en die politiek – en sy nugter siening en begrip van sake het haar dikwels verras. Hy het ’n goeie verstand, dink sy, dis jammer dat hy hom hier op Towerwater begrawe. Eendag, as hy haar van Winnie vertel, sal sy miskien verstaan.
Die weer het geleidelik verander. Vlieswolke het verskyn, vogtiger lug het begin instroom en daar was berigte van reën. Die boere se harte was vol hoop. Dis nog nie te laat nie. As hulle nou goeie reëns kry, is die hele wêreld reg.
Ria het twee dae lank op Dankbaarheid gaan kuier om met oom Pieter te gesels. Sy het baie van hom en sy vrou gehou en die kuier besonder geniet. Hulle is die boerearistokrate, het sy gedink: eerbare, beginselvaste mense wat die nuwe geslag met sy skynbare onverskilligheid met onrus en onbegrip bejeën. Hulle lewe stil, in dieselfde huis waar hulle meer as sestig jaar gelede saam begin het, omring deur die kosbare dinge wat hulle gedurende hulle lewe versamel het. Die eenvoudige middagete – koue skaapnek, beetslaai en vars soetsuurdeegbrood wat tannie Cora self gebak het – het haar onwillekeurig laat dink aan die weelde en oorvloed van The Gables.
Sy het lank met oom Pieter se kleinseun en sy vrou gesels en van hulle ook gehou. Klein Pieter was inderdaad dol oor motors – ten spyte van die feit dat hy reeds twee groot ongelukke gemaak het – en hulle was rusteloos en gemaksugtig, maar hy het haar baie herinner aan ’n lewendige jong perd wat uitgelate oor die veld draf en kort-kort agterop skop van pure pret en plesier. Pieter is lief vir Dankbaarheid en trots op sy voorsate en hulle prestasies. Laat hom hom maar uitbaljaar, het sy gedink. Die dag sal gou genoeg kom dat hy op sy beurt bekommerd is oor die vreemde gewoontes van sy kinders en kleinkinders.
Die aand sit Ria ná die huisgodsdiens ’n rukkie buite op die stoep by oom Pieter terwyl tannie Cora nog binne doenig is.
“Ek dink die reën is naby,” sê oom Pieter. “Ek voel dit in my ou bene. En hoor hoe lustig kwaak die paddas weer vanaand.”
Ek hoop hy is reg, dink Ria. Dit sal wonderlik wees om weer die reën te sien en te voel en te hoor.
Dit is die volgende oggend nog skemerdonker toe Ria wakker word. Sy lê stil en luister terwyl sy wonder wat haar wakker gemaak het. Dan hoor sy dit – twee bewerige ou stemme wat sing: “Rus my siel, u God is koning.”
Sy staan vinnig op, trek haar kamerjas aan, borsel haar hare en stap saggies eetkamer toe waar oom Pieter-hulle met oggendgodsdiens besig is. Hulle sit aan weerskante van die tafel en tannie Cora se hand rus vertroulik in haar man s’n. Oom Pieter kyk op, sien haar in die deur staan en wys vir haar om te kom sit. Hy lees ’n stukkie uit Job en doen ’n eenvoudige gebed. Dan klink Ria se helder stem saam met dié van