Tryna du Toit-omnibus 1. Tryna du Toit
Barry Retief, wat ook belangstellend die opening van die skool bygewoon het, sien dit en kom laggend nader. Hy is ’n mooi sterkgeboude jong man en eienaar van die plaas Wag ’n Bietjie, een van die mooiste plase in die distrik.
“Hoe lyk dit vir my jy is bang meneer Fouché sal hier aankom, Annie?”
“Ek is,” erken sy. “Ek dink dit sal my baie lank neem om daaraan gewoond te raak dat hy regtig weg is. Ek verwag maar elke oomblik dat hy hier ingestorm kom en almal onmiddellik tot bedaring bring – insluitende die nuwe hoof. Hy lyk maar nog baie soos ’n skoolseun.”
“En jy, niggietjie, lyk maar baie soos ’n ou skooldogtertjie, en jy is nie te ’n slegte onderwyseres nie, of hoe?”
“Maar die prinsipaal, Barry! Die man het nie eens die takt om ’n paar grys hare te hê nie.”
“Hy het dit nie nodig nie. Wag maar, ons twee sal weer gesels.” Hy kyk na Johan en vervolg tergend: “Maar as ek jou raad verskuldig is, Annie, moenie gras onder jou voete laat groei nie. Hy is die gaafste jong kêrel wat ek ken en die wedywering sal seker kwaai wees.”
Annie se wange gloei vir die hoeveelste keer vanmôre. Kwaad sê sy: “Kyk, Barry, ek soek nie ’n man nie. Ek loop ook nie agter hulle aan nie. Wat verbeel julle mans julle tog nie!” En toe Barry geamuseerd lyk: “Ag, Barry, as jy net weet wat ek aangevang het, sal jy nie nog so ligsinnig praat nie.”
Hy kyk haar besorg aan, want sy is blykbaar ernstig.
“Nee, ek kan nie nou vir jou sê nie, maar dit sal wel voor vanmiddag die hele dorp vol wees.”
Op daardie oomblik sluit een van die laerskoolonderwyseressies, wat al lankal en tog nog toe vergeefs haar mooi ogies op die jong boertjie gehad het, by hulle aan en ’n vertroulike geselsery is buite die kwessie.
Kort daarna neem Barry afskeid van hulle. Annie kyk hom agterna, dié sjarmante neef van haar vir wie sy amper so lief is as vir haar eie broer. Hy is ook byna soos ’n broer vir haar, want hy het, alhoewel ’n bietjie ouer as sy, maar saam met hulle grootgeword. Hy het sy ouers ’n paar uur na mekaar gedurende die griepepidemie van negentien agtien verloor toe hy maar ’n seuntjie van sowat nege jaar was. Sy oupa Retief, wat toe al by die sestig jaar oud was en ’n paar jaar tevore dorp toe getrek het sodat sy seun die boerdery op Wag ’n Bietjie self kan waarneem, het maar weer plaas toe getrek en geboer solank sy geliefde kleinseun sy opvoeding voltooi. Getrou bygestaan deur sy enigste suster, Wilhelmien Retief, ’n skerpsinnige, kwaai oujongnooi met ’n hart van goud, het oupa Barry vir Wag ’n Bietjie opgepas tot klein Barry sy landbougraad behaal het en self die boerdery kon oorneem.
Met die dood van sy oupa byna drie jaar gelede het tant Wilhelmien, toe al diep in die sewentig jaar, vir Barry gesê om vir hom ’n vrou te soek, haar goed ingepak en haar intrek geneem by dokter Piet van der Merwe, wat met ou Barry se enigste dogter, Hester, getroud is.
En Barry het maar alleen geboer op Wag ’n Bietjie, nog eensaam en alleenlopend soos hy sy hele lewe was ten spyte van al die liefde en sorg wat sy familie so graag vir hom gegee het. Hy en Johan de Kock is omtrent ewe oud, dink Annie. Hulle was saam op universiteit, het saam rugby gespeel, en Johan het twee jaar nadat Barry plaas toe gekom het vir die eerste keer Springbokkleure gedra. Sy onthou nog hoe baie Barry van hom gesels het … Wat sal hy tog sê as hy hoor hoe sy die nuwe skoolhoof verwelkom het?
Interessante dae wag seker op hulle almal. Dit sal voorwaar ’n plesier wees om saam met die wakker jong man te werk nadat ’n mens se gees en siel versmoor was deur ou meneer Fouché se kleingeestigheid, sy ongeduld met die onvolmaaktheid van die jeug, sy ysterwil om hulle te maak en te breek na sy sin.
Maar hoe jammer tog dat haar kennismaking met die nuwe hoof soveel te wense oorgelaat het. Dit kan tog nie anders as om stremming te veroorsaak in hul toekomstige verhouding nie.
Na afloop van die verrigtinge in die saal is die leerlinge na hul klaskamers. So ook die handjie vol matriekstudente.
Daar is vanjaar net nege van hulle en die teenwoordigheid van minstens drie, Andries Celliers, Annie se broer, Francis du Pré en Maria Gerber – die room van die klas wat intelligensie betref – is te danke aan meneer Pienaar se ernstige beroep op hul ouers om die kinders eers toe te laat om hul matriekeksamen op Saailaagte af te lê. Aangesien al drie van hulle van plan was om verder te studeer het hul ouers maar gehoor gegee aan Ben Pienaar en die kinders laat bly.
Die klompie stap rond in die klaskamer en stry oor sitplekke soos hulle seer sekerlik nie twee maande gelede sou gedoen het nie.
“Nee-a, Poppie,” objekteer Andries Celliers. “Jy kan nie so maak nie. Ek het daardie hoekbank verlede kwartaal al bespreek. Vra gerus vir Francis. Ons wou hier bymekaar sit. Kyk, daar het ek my voorletters gesit.”
Hy wys met sy vinger na ’n klein A.C. wat netjies in die rug van die bank uitgesny is.
Poppie Steenkamp, ’n lang, mooi meisie met ligte hare en blou oë, lag maar net terwyl sy haar boeke verder regpak.
“Ek weet niks daarvan af nie, Andries. En jy weet jy mag nie jou naam op die banke uitkrap nie. Na regte behoort ek jou te verkla,” vervolg sy tergend.
Andries kyk haar suur aan. Natuurlik sal Poppie nie weet nie. Sy was nie verlede jaar saam met hulle gewees nie. Sy was toe in die matriekklas, maar het nie die eindeksamen geslaag nie en haar ouers het haar teruggestuur om maar weer te probeer, hoe sy ook al teëgestribbel het. Toe Poppie sien dat dit nie help om teë te praat nie het sy maar ingegee. As hulle nie omgee om hulle geld te mors nie … nou ja, sy ook nie. As ou meneer Fouché egter nog hoof was, sou niks op aarde haar seker kon oortuig het om terug te kom nie, maar met ’n nuwe, jong skoolhoof het dinge heelwat anders gelyk. Tog, sy was glad nie van plan om haar dood te werk nie en daarvoor was ’n agterhoekbank absoluut noodsaaklik.
Maar Andries is bitterlik ontevrede. Die enigste bank wat nou nie geneem is nie is heel voor in die klaskamer, reg onder die onderwyser se neus.
“Ag, Andries, jy’s verniet so verspot,” lag Poppie weer toe sy sien hoe kwaad hy lyk. “Jy’s mos slim. Waarom sou jy omgee om by Meester te sit? Maar wat dink jy sal van arme my daar voor word?”
“Waarom probeer jy nie ook jou werk doen nie?” wil hy weet.
“Ek is so dom.” Die blou oë lag vertroulik in syne. “Jy sal my moet help, hoor.”
Meteens lag Andries, en Poppie wens sy weet presies wat hom van plan laat verander het.
“Nou ja, alles van die beste, Poppie. Hou maar die bank … met my komplimente.” En hy stap weg na die ander hoek van die klaskamer waar die res besig is om te gesels.
Poppie kyk hom agterna – ’n mooi, regop jong seun met donkerblou oë en bruin hare wat ten spyte van al sy pogings om hulle te onderdruk, tog maar krul. Sy het altyd van Andries Celliers gehou al was hy jonger as sy, sewentien jaar teenoor haar amper negentien, maar hy het nooit die minste ag op haar geslaan nie. Noudat hulle saam in dieselfde klas is … wel, sy het iemand nodig om haar met die ewige huiswerk te help.
“En toe, Andries,” groet Maria Gerber hom. “Wat dink jy van ons nuwe hoof?”
Maria Gerber is ’n klein, mooi meisietjie met donker hare en oë, ’n fyn, bleek gesiggie – fyn en bleek selfs ná die lang somervakansie – soos gewoonlik netjies aangetrek in ’n donkerblou rokkie. In die verlede was sy nog altyd in staat gewees om by te hou by Andries en Francis du Pré, die keur van die klas, alhoewel hulle nooit geraai het watter uiterste kragsinspanning dit haar gekos het om dit te doen nie.
Andries het ’n heilige respek vir Maria se intelligensie en werkvermoë. Hulle twee het saam grootgeword, saam van klas tot klas gegaan, maar Andries was aan die einde van iedere kwartaal gereeld ’n aantal punte voor, tot hy een kwartaal in die hoërskool, heel waarskynlik ’n bietjie te seker van homself, effens verslap het. Tot sy groot ontsteltenis het Maria hom daardie kwartaal met tien punte geklop.
Hy het haar hand ná skool geskud en gesê: “Mooi so, Mariatjie. Maar nie weer nie, hoor! Nooit weer nie!”
En hy het