Die winskopie. Sarah du Pisanie
alles verkoop wat ons gehad het. Ons laaste paar beeste en ... en ons enigste melkkoei ook.”
“Wel, ou seun, hy het dit beslis nie hier uitgegee nie!” Die offisier lag. “Voor hom het hy nou baie meer as wat hy gehad het toe ons begin het. Ek sou sê dit was vir hom ’n voorspoedige aand.”
“Voorspoedig?” Die seun se stem is vol trane en sy groot, bruin oë kyk die mans verwytend aan. “Noem julle dit voorspoedig wanneer ek en my sussies nie kos het om van te lewe nie? Ons ... ons sou met daardie geldjies vir ons ’n nuwe lewe hier kom begin het.”
“Kom nou, kind, jy het darem nou die kat aan die stert beet.” Kurt kyk ongemaklik na die hartseer oë wat onder die bruin hoedjie uitloer.
Die geweer wat nog die hele tyd slap langs sy sy gehang het, is skielik stewig in sy hande. Die loop rus dodelik sekuur op Kurt se bors.
“Sit!” Die woordjie sny soos ’n mes deur die kroeg. “Ek gaan nie toelaat dat julle ons laaste geld vat en die kos uit my sussies se monde nie. Pa ... maak al daardie geld bymekaar en gooi dit in jou hoed.”
“Maar, kind! Die man sê mos vir jou ...” Die ou man se stem is gemaak verbaas en half ongelowig omdat die seun so onredelik kan wees.
“Nee, wag nou! Nou raak jy darem te vermetel!” Die soldaat aan die oorkant van die tafel spring verontwaardig op. Die skoot klap donderend deur die vertrek en die glas op die tafel spat aan skerwe.
“Moenie dink ek het ’n fout gemaak nie. Ek het vir daardie glas gemik. Stoot die geld oor na my pa toe.”
Die soldaat sak ongelowig terug in sy stoel en sy hand stoot met ’n slap, willose beweging die geld oor na die ou grysaard toe.
Die ou man se toneelspel is onverbeterlik. Hy protesteer halfhartig en die seun lig die geweerloop hoër op sodat dit op die soldaat se bors rus.
“Maak gou, Pa! Nie Pa óf hulle sal daardie geld uitmors nie. Dit is ons s’n.”
Met gretige, vuil hande krap die ou man die geld in die hoed. Dit is egter net Gerhard wat alreeds hierdie toneel op presies dieselfde manier sien afspeel het, wat na sy hande kyk en nie na sy temerige stemmetjie luister nie.
“Ouboetie, dit is nie Pa se geld nie. Pa het ...”
“Maak gou, Pa! Dit is ons geld waarvan ons moet lewe. Waarmee gaan ons vir die kinders kos koop? Klein Annie is reeds siek. Sy kan nie net pap eet soos ons nie.”
Gerhard sien die meegevoel op die soldate se gesigte en hy weet dat hulle ook net soos hy en die ander daar op Lüderitz nie eens sal probeer om die ou man en sy seun te keer nie.
Gerhard is egter op hierdie oomblik jammer vir die soldate wat baie hard gewerk het vir hulle geld. Nou kom hierdie ou skelm en sy seun en kom raap dit so voor hulle weg asof hulle alle reg daarop het.
Hy wag totdat die ou man met die hoed vol geld langs die seun staan en hulle versigtig agteruit beweeg.
Alles gebeur baie vinnig. Met een beweging staan hy agter die seun en sy arm span styf om sy nek. Voordat die seun tot verhaal kan kom, het die geweer van hande verwissel.
“Gaan sit neer daardie geld!”
Die ou man knip sy ogies verontwaardig, maar Gerhard se groot hand sluit vas om die geweer wat hy op die ou man rig, terwyl sy ander arm nog om die seun se nek is.
Verskrik skarrel die ou man vorentoe en gooi die hoed met geld op die tafel neer.
“Maar ...” Kurt kom stadig orent.
“Vat die geld, Kurt. Hy en hierdie skelm seun van hom speel hierdie speletjie op elke nuwe dorp waar hulle kom. Ek het ook onder hulle deurgeloop op Lüderitz.”
’n Breukdeel van ’n sekonde verslap Gerhard se waaksaamheid en het hy lus om hardop te lag vir die verontwaardiging en verbasing op Kurt se gesig toe hy die hoed met geld by die ou man vat.
Die seun sien sy geleentheid op ontsnapping en skop Gerhard hard op sy skeen. Gerhard vloek gedemp en gryp wild na die kind wat uit sy hande gly en soos ’n skim by die deur uit verdwyn.
Die ou man probeer ook van die geleentheid gebruik maak, maar Kurt beweeg met ’n refleksbeweging vorentoe en gryp hom aan sy baadjie.
“Nie so haastig nie, oubaas. Ek sal darem eers graag meer van hierdie storie wil hoor.”
“Ag, luitenant, wees my tog genadig! Ek het ’n klomp kinders en hulle ma is dood en ek het nie altyd geld om hulle te versorg nie ...”
“Nou wil jy dit met skelmstreke doen. Die hoeveelste keer is dit nou wat jy hierdie ding aanvang?”
“Dit is die ... ee ...” Hy loer vinnig na Gerhard wat dreigend nader staan. “Dit ... dit is maar die tweede keer, luitenant. Ek ... ek het ook nie geweet die kind sal vanaand weer hier inkom nie. Hy ...”
“Jy jok! Hierdie hele speletjie is haarfyn beplan. Jy doen dit elke keer op presies dieselfde manier. Ek het baie lus en wurg die geld wat jy op Lüderitz van ons gesteel het uit jou uit.”
“Ag, laat hom tog maar gaan, meneer Fouché.” Kurt se sagte geaardheid kry al weer die oorhand. Hy haal geld uit die hoed uit en hou dit na die ou man toe uit. “Hier is vir jou ’n pond. Gaan koop vir jou siek kind kos.”
Gerhard se oë vernou toe hy sien hoe gretig die ou man die geld gryp en dan vinnig by die deur uit verdwyn.
“Sy kind is glad nie siek nie. Ek wonder of hy ooit ander kinders het,” sê Klaus, die kroegman, wat heeldag met allerhande mense te doen kry, en dalk ’n beter mensekenner as enigeen van die ander is.
Met die geweer nog steeds in sy hande, verdwyn Gerhard vinnig agter die ou man aan.
Sy nuuskierigheid is geprikkel. Hy wil gaan kyk waarheen hulle gaan en of daar nog kinders is wat dalk hulp nodig het. Hulle kan darem nie ’n klomp weeskinders, van wie party dalk nog siek is, sommerso in die veld los nie.
Gerhard is net betyds om te sien hoe die ou man in ’n oostelike rigting op ’n stywe galop wegry.
Van die seun is daar egter geen teken nie. Gerhard se perd staan gelukkig nog opgesaal voor die hotel.
Die perd is uitgerus en bly gemaklik op die ou man se hakke.
Toe Gerhard die watent se wit seil soos ’n fakkel in die helder maanlignag sien, hou hy sy perd in. Op ’n stadige stappie ry hy versigtig nader en maak dan sy perd aan ’n boom vas om te voet nader te sluip.
“Dit is jý wat alles opgemors het. Jy moes tog die man daar buite gesien het.” Die ou man se stem is glad nie meer so temerig soos in die kroeg nie.
“Ek het hom nie gesien nie. Ek het baie seker gemaak. Hy moes jou herken het daar in die kroeg. Hy het natuurlik iewers weggekruip en sy kans afgewag.” Die seun se stem is ook fyner en hoër as wat dit vanaand was, seker van skone ontsteltenis.
“Hoe dink jy gaan ons nou bestaan? Ons het goed geld gemaak met hierdie plan van my.”
“Jy kan dalk ’n ordentlike werk probeer kry, oom Jaap. Dit sal dalk meer betalend wees as al hierdie skelmstreke van jou.”
Die seun se kop ruk agteroor en die klap weergalm soos ’n geweerskoot in die stil nag.
Gerhard bal sy vuiste en byt hard op sy tande. Hy is seker daarvan dat hy nou net gehoor het dat die seun vir die man “oom Jaap” sê. Dan is dit nie eens sy eie pa nie.
“Ondankbare klein vuilgoed! Ek moet my afsloof om vir jou te sorg, en dít is nou die soort dank wat ek kry.”
“As dit nie deur jou skelmstreke en toedoen was nie, het my pa nog gelewe.”
“O, nou kry ék die skuld! Hy was die een wat gevang is. Hy het probeer ontsnap. Ek kan nie help dat hy so onnosel was nie.”
“Nee, oom Jaap, jy was die een wat weggekruip het en ander mense jou vuilwerk laat doen het. Kyk nou maar weer met hierdie kroegplan van jou. Ek moet inkom en die geld kom opeis, en