Kringe in 'n bos. Dalene Matthee
daar was iets tussen hom en Oupoot wat die grootste nugterheid van denke nie kon ontken nie. Geen houtkapper of sy kind of enige bewoner van die Bos onderskat ooit die gevaar wat in ’n grootvoet skuil nie. Eeue se haat vir die mens skuil in elkeen van hulle; vir die mens wat die geweer dra wat die warm lood in die skurwe lyf laat inkwes om daar te sweer totdat hy besete van die pyn na die diepste klowe vlug en daar in vernedering gaan sterf. Soms heel die wonde. Soms is die lood genadig en tref dit waar die dood gouer kom.
Ten spyte van alles wou die gevoel van vreesloosheid teenoor Oupoot nooit van hom wyk nie. Respek, bewondering, maar nie vrees nie.
En voordat hierdie dag verby is, moet sy hand die sneller trek om Oupoot te skiet. Hy het nie ’n keuse nie. Voor Freek Terblans sal Oupoot nie neerkniel nie. Ja, erken hy aan homself, as die skip aan anker lig was, sou hy omgedraai het om dit te kom doen.
Hy volg die spoor ’n uur lank in ’n oostelike rigting in die sleeppad langs tot waar die olifant weer die ruigtes ingeswaai het om onder by ’n bosstroom sy dors te les. Die glyspore aan die oorkant is nat en vars … Sou Oupoot weet dat iemand besig is om hom te agtervolg? Seker nie. Hy was nie haastig by die water nie. ’n Mens kan natuurlik nooit seker wees van wat hulle weet en nie weet nie, maar die wind waai van die middag af taamlik sterk uit Oupoot se rigting, dus is dit onwaarskynlik dat hy sou agtergekom het hy word agtervolg.
’n Ander ding word egter al hoe duideliker: Oupoot is op pad Grootbos toe. Gouna se kant toe. Verby Gouna lê Kom-se-Bos, dan Jim Reid-se-Draai en Diepwalle waar Jozef bly en Freek Terblans seker sal begin soek …
Die gedagte laat Saul onmiddellik die ruigtes voor hom met groter haas wegdruk. Hoe ver is Oupoot voor? Dit kan nie te ver wees nie. Die kwartponder hang swaar om sy skouer en hy moet die gewig kort-kort verskuif. Suid van hom roep ’n bosloerie in die ruigtes en die versoeking is groot om hom soos kindertyd nader te koggel … ’n Oomblik speel daar selfs ’n glimlag om sy mond voordat ’n hardheid weer in sy oë kom lê.
Ná daardie eerste keer dat hy saam dorp toe was, het hulle ’n paar dae by die huis gaan rus om reg te maak vir die volgende kap. Die beste en swaarste slypgoed het altyd by die huis gebly; sy pa en oom Anneries het die sae en die byle geslyp tot daar nie ’n stoets kolletjie op ’n blad of tussen twee tande oorgebly het nie. Hy en Jozef het self die naald gevat en gelap waar dit nodig was. Ou Sanna het elke keer wanneer hulle ’n winkelhaak in ’n broek of ’n hemp kom wys, weggeskram en met drif in die tuin gaan spit.
Die Sondagaand het sy pa die aankondiging gedoen:
“As hy nog staan, staan hy duskant Hottentotskloof met sy voete as ’t ware in die water van die Homtini. Die mooiste kalander wat my twee oë gesien het. As MacDonald en die Goewerment dwarslêers wil hê, sal hulle dwarslêers kry. Ons sal môre donkervoordag opstaan en regmaak vir die gaan.”
Dit was ’n volle dag se harde stap. Kloof af en kloof uit. Kloof af. Kloof uit. Soms ure napad deur die digste bos met alles wat moes saam tussen die vier rûe gedeel.
“Hoe gaan ons die hout hier uitkry, Pa?” het Saul halfpad benoud gevra.
“Wys my ’n hout wat Joram Barnard nie uit hierdie bos kan kry nie en ek wys jou ’n hout wat nie bestaan nie.”
In sy hart het Saul gehoop die kalander staan nie meer nie.
Kort ná kwartdag het die skote Kwê-se-Draai se kant toe geklap.
“Mis!” lag oom Anneries. “Die telling bly op dertig.”
Volgens gerugte het Marais toe al dertig geskiet.
Teen latenstyd was hulle hoog bo langs die Homtini en het hulle gelykte gesoek om af te pak. Die loeries was al in die bome om te kom slaap; die stilte tussen die dag- en naggeluide het oor die Bos gelê en nie ’n tak het in die ruigtes geroer nie. Waar die bruin water van die Homtini oor honderde jare heen ’n elmboogdraai deur Eilandbos gekalwer het, het hulle gelykte vir die skerm gekry. Maar daar was nie krag in hulle oor om skerm te maak nie, net vir vuurhout kap en koffie maak en omrol om onder die donker blaredak die genade van slaap te soek.
Voordag het hulle die kalander skaars honderd tree noord van hulle af gekry. Soos ’n koning het hy tussen die wit-els en die bergsaffraan, stinkhout, assegaai en hardepeer om hom verrys. So asof God hom baie, baie lank voor die ander daar moes geplant het. Sy wortels het hom soos reuse-arms in die grond geanker en bo, waar sy lyf meer son gekry het, het die vaal bas in droë repe van hom afgehang. Deur die yslike dwarstakke, hoër as hoog, het ’n laaste ster teen die voordagblou van die hemel geblink.
“Maak toe jou mond, Saul!” het iemand gesê. Die oumansbaard in sy takke het soos yl groen hare spookagtig in die wind gewaai. Dit was ’n ontsaglike groot boom; waar hy uit die bosvloer opgestyg het, was sy lyf so dik soos vyf osse s’n saamgebondel.
“Waar gaan hy val, Pa?”
“Ons sal nou sien.” Sy pa het deur die dounat onderbos om die kalander geloop.
Val hy suid, kan hy boggelrug in ’n ou stinkhout val, het Saul sy eie berekeninge gemaak. Laat val hulle hom oos, val hy ’n pad deur goeie hout, en noord lê ewe sleg.
“Ons sal hom effens suidoos neerlê!” besluit sy pa nadat hy ’n tweede keer omgeloop het. “Wat dink jy, Anneries?”
“Ek sien hom ook so lê, Joram.”
Die skerm moes eers klaarkom. Sy pa en oom Anneries het ’n goeie skerm tussen ’n ysterhout en ’n witpeer gemaak; hy en Jozef moes rondom skoonkap tot op die grond.
Halfdag was die eerste patats in die as en die katotjies het eenkant oor die kleinvuur gesing. Die skerm was klaar.
“Nou ja, Joram,” het oom Anneries gesê en sy pyp uitgekap, “lat ons dan maar gaan inblits.”
Daar was ’n vreemde gevoel van verskriktheid in Saul toe hulle met die regsbyle nader stap. Hy en Jozef is agterna. Sy pa het met houtkapperskennis ’n laaste keer gemeet waar hy die reus wou laat val, die laagste punt teen die vaalgroen, mosbedekte stam uitgesoek en vastrapplek vir sy voete tussen die wortels gekry. Toe hy oorhaal en die eerste hou van die valkeep inbyl, het dit dwarsdeur Saul geruk.
“Ek dink hy voel dit,” het hy hardop gesê.
“Wat?” vra Jozef langs hom.
“Ek dink die boom voel dit.”
“Is jy nou simpel geword?”
Agter die kalander, lynreg met die valkeep en ’n entjie hoër op teen die stam, het oom Anneries se byl ingeval: stadig en ritmies saam met die voorste een.
Hulle het sewe dae gekap voordat hy geval het.
Die eerste dag het Saul en Jozef met die grawe van die putkuil begin; die mote sou te swaar wees om met min hande op ’n staankuil te kry vir die opsaag. En die kuil moes ’n raps oor die ses voet diep gegraaf word sodat Joram Barnard regop sou kon staan wanneer die kraansaag getrek word.
Swerms loeries het bokant hulle in die bome vergader en by tye het selfs die kap van die byle onder die aanhoudende kok-kok-kok weggeraak.
“Wat gaan met die loeries aan?” wou Saul van Jozef weet.
“Seker grootvoete naby. Ek sê jou nou al, daardie wit-els daar anderkant is myne as daar geklim moet word.”
Die volgende môre, toe dit lig was, het die spore om die skerm gelê.
“Joram!” het oom Anneries benoud geroep. “Kom kyk bietjie hier buite! Dit lyk my ek siet vanmôre goete.”
Hy en Jozef is saam met sy pa by die skerm uit. En Joram Barnard het die spore net een kyk gegee, orent geskrik en om hulle in die skemer bos ingespied. “Dis Oupoot.”
“Ek wou mos sê.” Oom Anneries het ’n yslike stomp op die vuur gegooi. “En kyk net hoe suutjies het die derduiwel geloop, nie ’n blik of ’n katotjie omgeskop nie.”
“Die mis is nog lou!” het ’n bevreesde Jozef agter die skerm uit geskree.
“So