Kringe in 'n bos. Dalene Matthee
pa se oë was botstil in syne. “Gee vir hom ’n byl, Anneries!”
“Pa …”
“My byl, Anneries!”
Oom Anneries het die byle ’n laaste trek met die platvyl gegee en nader gekom. Jozef was by hom.
“Ek sal kap, Pa,” het Jozef aangebied. “Oom Anneries het gister self gesê ek kap goed.”
Sy pa se oë was nog altyd botstil in syne.
“Saul sal kap! Hy sal valkant kap en oom Anneries agter.”
“Pa het gesê ek en Jozef moet vanmiddag aan die oprolhoute begin kap,” het Saul probeer wegskram. Hy het ’n lelike ding begin …
“Julle kan gaat oprolhoute kap nadat jy gevoel het hoe ’n man se byl deur die lug swaai! Kom!” Sy pa was witkwaad.
“Ek kap nie aan daardie boom nie, Pa.” Wat in hom ingevaar het, kon hy nie verstaan nie; hy het net een ding geweet: hy sou sy hand nie lig om aan daardie kalander te kap nie.
Sy pa het in sy spore omgetol en die stuk assegaai langs die vuur gegryp. “Praat my vandag nog een keer teë!”
“Pa …”
“Solank jy in my span staan, sal jy kap waar ék sê jy moet kap!”
“Ek kap nie aan die kalander nie, Pa.”
Toe die stuk assegaai hom skuins oor die blaaie tref, keer hy met sy hande en gooi sy lyf eenkant toe, maar die tweede hou brand oor sy rug en die volgende een tussen sy blaaie.
“As ek sê jy vat byl, dan vat jy byl!” skree sy pa. En die assegaaistomp vang hom oor die heup. “Staan op! Gaat jy die byl vat of nie?!”
“Ja, Pa.”
Hy het nie opgekyk toe hy na die boom toe aanstap nie, hy het sy oë op die platgetrapte fynbos gehou en die byl in sy hand opgelig sodat die blad nie op die grond sleep nie.
“Kry jou vastrap!” gebied sy pa soos ’n man wat ’n weerbarstige os tem. Agter die kalander het oom Anneries sy plek ingeneem.
Saul het oor die spaanders om die wortels getrap en sy staan langs die diep valkeep gekry. Nes vleis sonder bloed het die vaalwit binnehout gelyk.
“Laat Jozef kap, Pa,” bepleit hy ’n laaste uitkomkans.
“Kap! Lig daardie byl!”
Aan die agterkant het oom Anneries se eerste kaphou geval en gewag vir die voorste een sodat die kap-pas kon begin.
“Pa …”
“Lig die byl! Swaai hom en moenie met hom kielie nie! Bring hom!”
Magteloosheid het deur sy taai, seningrige lyf geskrei; sy hande het om die bylsteel vasgekramp en wit geword soos die bloed deur sy are pers. Aan die einde van die eerste opswaai het hy ’n oomblik gehuiwer en toe die vlymskerp blad agter in die valkeep ingedonder. Oom Anneries se tweede hou het amper onmiddellik gevolg. Toe weer Saul. Oom Anneries. Saul. Anneries.
“Hierjy!” hoor hy sy pa skree. “Nou kan die mannetjie skielik kap! Ditsit! Wys hom! Voel dit nou miskien vir jou of hy kan voel?”
Die reuk van groen, gekneusde kalander het in die lug gehang, die spaanders het soos bleek vonke om die byle weggespat en ’n enkele loerie se noodkreet het oor die Bos weergalm. In Saul het die drif met elke kap al vaster geknoop.
Die oggend van die vierde dag het hulle die spore en tekens gekry van ’n groot trop wat die vorige nag tussen die skerm en die kalander deur is. Oupoot se spoor was nie onder hulle nie.
“Jy is stil,” het Jozef later die dag opgemerk en half spottend bygevoeg: “Of is jou arms seer van gister se kap?”
“Nee.”
“Loop jy saam? Ek gaan kyk of daar al ’n bloubokkie hang.”
“Nee.”
“Oom Anneries sê jy is nou in jou jongbultyd, maar dit klink eerder of jy in jou beneuktyd is! Wat gaan met jou aan? Dis goed dat Pa jou gister bietjie bygekom het.”
“Los my uit.”
“Pa het gesê jy moet loop heuning soek.”
Die skote het weer Brandrug se kant toe geklap.
Hy het die bladsak gevat en die heuning loop soek. Laatmiddag het hy ’n nes bo in ’n upright sien sit waar ’n bobbejaan sou sukkel om dit by te kom … Die ding tussen hom en sy pa het egter nog dik tussen hulle gehang en moes ligter kom, hy moes die heuning hê.
Sy lyf was seer waar die stuk assegaai hom gekneus het en sy arms van die kap; om die upright te probeer klim, sou wees om sy doodval te soek. Hy het die bladsak om sy nek gehaak, die stinkhoutboom langs die upright uitgeklim en oor ’n dwarstak geseil tot regoor die nes.
Hy was al aan die terugseil toe ’n tak iewers onder hom in die Bos klap. Soos die knal van ’n geweer, en hy het onmiddellik geweet dis ’n grootvoet se breek. Hy was al taai-taai tot in die eerste dik mik van die stinkhout toe die tweede tak klap. Naby. Bokant sy kop het ’n loerie begin gorrel en sis en toe hy afkyk, sien hy die beweging in die onderbos en Oupoot wat stadig deur die ruigte gestap kom. Soos ’n groot, grys rots wat stadig beweeg en met twee massiewe tande wat met ’n sierlike boog na binne krul. So dik soos ’n man se lyf waar hulle uit die kasse kom. En verligting trek deur Saul: Marais het nie vir Oupoot gekry nie! En dié keer is hy klaar in ’n boom en hoef hy nie te hol en te klim nie! Hy sien die olifant by die stinkhoutboom vassteek en hoe sy slurp opkom en in die lug soek voordat hy weer in die onderbos verdwyn.
Saul het nie by die skerm loop sê dat Oupoot weer in die omgewing is nie …
“Lyk my onse Saul het ook geluk gehad,” het sy pa gesê toe hy die bladsak oopmaak. “Sommer ’n lekker klompie geluk. En Jozef het vir ons ’n vleiskossie gekry.”
Toe was die ding tussen hom en sy pa ligter.
Die son het middaghoogte gesit die volgende dag toe die kalander begin kraak. Nie onder waar die twee groot kepe ingekap was nie, maar asof sy hele lyf binne-in kraak.
“Dit is die taaiste wat onder my byl deur is,” het oom Anneries gesê toe hy donker langs die vuur neerstruikel. Dit was Saterdagaand en ’n lang, droë Sondag sonder ’n brandewyntjie het voorgelê; die kalander het gemaak dat daar nie genoeg speke klaar was nie. Van skemer soggens tot skemer saans het hulle gekap en daar was net nie krag of lig oor vir speke uitkap nie.
En jy kon die kalander tot by die skerm hoor kraak. Teen middernag het dit vir Saul gevoel hy versmoor; oom Anneries en Jozef het min of meer gelyk gesnork, dan kraak die kalander en dan snork sy pa. Hy wou buitetoe vlug en sy ore toedruk, maar hy was bang die grootvoete kom weer en trap hom.
Sondag, die hele dag, het die kalander gekraak soos een wat pyn het; hoe harder Saul sy verbeelding anderpad probeer hou het, hoe meer het dit gevoel die kalander kraak tot in sy eie lyf.
“Dink Pa hy sal môre val?”
“Vroeg.”
Maar die sesde dag het ook verbygegaan. Die kalander het bly klou aan dít wat oor was tussen hom en die aarde.
“Hy wil ons in die kooi kry!” het oom Anneries gesug toe hulle skemeraand die byle moes neerlê.
“Miskien was Saul se kop reg,” het sy pa met ’n moeë lag gespot. “Miskien wil die ou nie sy vattigheid aan die lewe los nie.”
“Wag maar,” het oom Anneries by die waterblik beloof. “Voor kwartdag môre lê ons hom neer.”
Die kraak van daardie kalander was iets boaards.
Here, het Saul die nag onder die skerm gebid, laat die kalander môre val. Asseblief. As dit sonde is om vir ’n boom te bid, vergewe my. Amen. Asseblief, Here, laat hom val.
Daar was vroegdag ’n benoudigheid in die lug.
“Grootweer,”