Klawerjas. Adam Small
van geseënde kos,
uit ’n liefdevolle hart.
En ek steek by die begin van hierdie laaste
of voorlaaste reis my mooiste kers op
vir my vriende en hoop die vlam brand
lank genoeg om my die tyd te gun wat ek
nodig nog sal hê om enkele groot dinge
in my leser se skoot te lê.
El sal ook nie nalaat om my padkos
en pak kaarte saam te neem nie, om myself
op die oorblywende weg en weë te vermaak
met die speel, waar ek ook mag aankom,
van Klawerjas of Solitaire.
Op reis
’n Man is ek nou van amper sewe-en-sewentig, ja,
en steeds op reis. Op my trek tot nou het ek
medemense ontdek, en doen dit steeds, sommiges
boordevol smart en pyn, gemene haat en hoon,
ander vol liefde, erbarming, vreugde en geluk:
elkeen, haal na haal, taal na taal, op soek na
sy eie heilige graal.
As digter hoop ek om langs hierdie pad nóg
’n werk te skryf soos Kanna: strak, presies,
gestroop tot op die been. Met versugting
dink ek seker dis nie meer moontlik nie.
Nou wend ek my, beskeie maar,
tot hierdie verse.
Reis laat my dink aan Dirk Opperman. In sy
Bamboesboek is hy verbeeldingryk op pad,
as Marco Polo, na Kammaland. Aan die ander kant:
Ek is ook op reis, God weet, na ’n kontrei, inheems
egter, ’n binneland selfs vérder weg. Jawel, ek word
in die proses verniel, maar beur tóg voort na die
bestemmingshawe van die eie siel.
Maar luister tog, ek het nog glad nie bes gegee, hou
obsternaat aan hoop. Sê maar, sê maar ek skryf tóg
nog ’n stuk wat ons aan Kanna kan meet. Dit sou Maria
heet. Hier dink ek nou tweeduisend jaar en meer
terug aan die “nooi uit Nasaret”. Dis ’n grootse tema,
haar verhaal, ’n heroïese opset inderdaad. Die storie
is bekend, ondanks, natuurlik, dat soveel Christene,
willens en wetens, hulself van die waarheid omtrent
die slim Jodinnetjie verskans. Dis tog klinkklaar
en lê voor die hand: ’n tiener-swangerskap is
hier ter sprake. Amper almal rondom haar het sy
met ’n slap riem gevang, want sy’t die Skrifte
geken en tot haar voordeel gebuig om haar penarie
te verklaar.
Hierdie fantastiese storie het sy bedink en mense loop
vertel: die Gees van God het haar oorval en sy sou
’n kind baar, die “Seun van God, Verlosser van die
Mensdom”. Selfs Josef, ’n vroom en ouer man – hy was
aan haar verloof – het die versinsel geglo, tot dié mate
dat, op sý beurt, hy homself oorreed het ’n engel het
hom besoek en hom gerusgestel.
Die kind is gebore, heel gelukkig vir Maria, ’n seun,
en sy’t hom grootgemaak met ’n verbete wil, gans besete,
en by hom íngeprent hy is die Seun van God. Haar
bitter lot: Sy het dit alles later sélf geglo. Die seun het
sy gedrýf: twaalf, dertien jaar oud het hy reeds in die
tempel met die ou ringkop-kenners van die Skrif
geredekawel.
Die nadraai van haar verdigsel, egter, het die seun
en haar gevolg, ál die jare lank, tot by en verby sy dood
aan die kruis deur die toedoen van die Joodse
en Romeinse gespuis.
In die proses, gewis,
is seun en moeder verewig
in die geskiedenis.
Wat is liefde?
Rosalie maak sake vir my nie maklik nie.
Sy vra my, met betekenisvol-laggende oë
wat ek bedoel met “liefde” en wat “liefling”
beteken. Sy vra my om te verduidelik
en is nogal tevrede met my antwoord.
Daar’s geen definisie soos in matesis nie,
maar, by wyse van gelykenis, sê ek haar,
ervaar ek die betekenis van hierdie woorde
as dié van ’n onverklaarbare gedrongenheid:
Ek onthou hoe ek jare gelede op ’n keer,
laatmiddag tussen Robertson en Worcester
op pad Kaap toe was en hoe, by Goree, die
sakkende son skielik op my afgekom het,
oorrompelend, en ek met die motor stil moes
hou. Die lug was, minute lank, ’n vlammende
oranjerooi wat my aan die keel gegryp
en tot angstigheid gebring het. Eindelik,
in ’n soort swymeling, het ek daaruit gekom
en skugter verder gery.
Soos daardie lug, so iets,
is liefde.
Dan weer, wanneer ek in die winter van die werk
op pad was huis toe het die onweer in die
Suid-Skiereiland vroegmiddag al somber gekom,
met sluiers reën wat van vér af genader het met
’n dreuning van hael, en ’n mens moes onder
die eerste brug oor die pad skuiling
soek. En alles was gedronge – dis die enigste woord
om die ervaring mee te beskryf. Jy was
vasgedruk in ’n soort hulpeloosheid. ’n Ervaring
soos van daardie intens uitgeblokkeerde lug,
so iets, is liefde.
Ondanks die angs in dit alles ingebou, bly ek
jou liefhê. Die ontstellende vreugde is myne.
Grand Canyon
Een van die wonderlikste uitsigte, wáár ook,
móét wees die enorme stuk gronderosie,
die Grand Canyon in die woestynland
van Amerika, eeue lank uitgekalwe deur die
magtige Coloradorivier.