Piekfyn Afrikaans Leesboek Graad 9 Eerste Addisionele Taal. Riens Vosloo
se groottoon!
Briesend smyt hy die riem grond toe en klim uit die boom.
Toe ruk hy sy kop regop en kyk vorentoe en terug. Wat dreun dan nou so?
Dit is ’n wolk, moet hy sien toe hy opkyk, ’n wolk so vet soos die uier van ’n elandkoei wat in die melk is.
En die wolk beginne gooi.
Natuurlik, dit is mos nou sewe jaar laas dat daar reën in die Groot Rooi Woestyn was. Dit is tyd.
En die wolk gooi en sy gooi.
Toe is die wolk oor en die reën is verby.
Nou is dit vir weer tsammas uitgrawe en volstruisdoppe vol water maak om te gaan wegsteek as die tweebene wil water hê. Of grawe en grawe en dit met ’n dik grassie se steel uitsuig. Net hier in ’n kameelhout se mik lê nog ’n mondjievol water.
En daar in die hol klip blink lê nog ’n watertjie wat opgedam het. ’n Groterige hol klip, hy moet sê. So groot dat hy glad nader staan om die spul water so bymekaar van ’n kant af te bekyk.
En daar, sapperloot en vloeksteen, tsamma se stingel en duisendpoot se groottoon, daar in die holklip lê Maan. Sy lê daar houtgerus en blinkvet. Asof dit nie genoeg is dat hy aand vir aand moet kyk hoe sy deur die lug ry nie, het sy haar hier in ’n holklip ook nog kom tuismaak.
Vannag is die nag.
Bidsprinkaan doen nie eens moeite om sy rieme te gaan bymekaarmaak waar dit geval het nie. Hy gryp die naaste klip en gooi na Maan dat die water spat.
Hy het haar, o, hy het haar! Al het hy haar nou nie gevang nie, hy het haar goed bygekom!
Maar wat is so seer? En waar is Maan se stukke, verbrands, waar?
Dit is hier in sy oë, man. Nie minder nie as twee van haar skerp stukke het in sy oë gesteek, man.
O, o!
“Maan?”
Daar kom geen antwoord nie.
Hy durf nie ’n oog toemaak nie of die skerp stukke steek hom dat hy van pyn op sy agterpote spring.
“Maan, dis verduiwels seer, vir ingeval jy nie weet nie. Vat terug jou stukke of jy gaan dood.”
Maar daarvoor sal sy natuurlik nie skrik nie, sy kan mos weer lewe nadat sy doodgegaan het. Dit gaan vir jou lelike werk afgee, hierdie pyn in sy twee oë.
“Maan? Kragtie, só kan dit nie aangaan nie. Vat jou stukke terug, Maan.”
Daar kom nie antwoord nie.
En só sit hy die hele nag deur met die skerwe in sy oë. Dit is so seer, hy weet nie eens waar om te vat om die skerwe uit te pluk nie. Hy kan dan glad nie sien nie, man! Die volgende dag ook nie. En die nag daarna. Die stukke sit waar dit sit en hy wat Bidsprinkaan is, moet sien kom klaar met geen slaap nie. Hy kan nie ’n oog toemaak nie. Hy kan nie ’n steek sien nie, oopoë en al.
“Maan, dit was ’n ongeluk, daardie klip in die water. Ek het gemik vir ’n springhaas wat kom water drink het. Regtig.”
Daar kom nie antwoord nie.
Maan is natuurlik heeltemal goed daaraan toe sonder ’n stuk of wat. Dit is mos hoe sy al honderde en duisende jare deur die lewe gaan. Nou hoor sy hom kamma nie.
Hy maak hom klaar om dood te gaan, heeltemal dood te gaan.
“Maan, laat ek nou maar eerlik wees. Ek wou jou vang. En ek het my bloedig vererg toe jou hier in die holklip sien lê. Maar nou is ek jammer.”
Daar kom nie antwoord nie.
“Ek sê dan ek is jammer. Hoe dan nou? Jy kan mos nie so met my maak nie, Maan?” huil Bidsprinkaan.
“Maan,” smeek hy ná die soveelste nag, sy voorpote eerbiedig saamgevou, “ag, ek bid jou, liewe Maan, doen iets. Ruk jou reg en kry jou stukke bymekaar en seil elke nag so lank as wat jy wil deur die lug, maar red my, arme Bidsprinkaan. Jy is my meesteres, Maan, en ek is jou onderdaan. Vergewe my tog maar?”
En Maan, omdat sy ’n god is, het hom vergewe en haar mooi, sagte glimlag geglimlag soos net sy kan.
Bidsprinkaan kon weer sien. Die Groot Rooi Woestyn, die tweebeendiere en die vierbeendiere, hy kon hulle almal sien. Snags wanneer die moegheid hom inhaal, kon hy sy oë toemaak en slaap.
Hoe het hy haar nie uit sy hart uit bedank nie.
Met sy twee growwe kloue saamgevou onder sy ken, het hy oor en oor dankie gesê. “Maan, grote, sagte, lieflike Maan. Solank ek lewe, sal ek tot jou bid om te jou bedank. En my kinders en hulle kinders en hulle kinders, ons almal sal jou altyd tot jou bid om jou te bedank.”
Daarom sit Bidsprinkaan vandag nog met sy twee growwe kloue saamgevou om sy dankgebed vir Maan te bid. Hy bid en hy bid en hy bid vandag nog.
Woordverklarings
as iemand hom daar vastrap (if he is caught in the act of stealing) – as iemand hom daar vang
bielie van ’n plan (a great plan) – groot en goeie plan
droëbek (have had nothing to eat or drink) – sonder dat iemand iets te eet of te drink gekry het
goed bygekom (to feel satisfied that someone has been hurt badly) – goed seergemaak
goed daaraan toe (someone will be fine) – dit gaan goed met iemand
in die omte (in the vicinity) – in die omtrek, nabyheid
jy moet vir jou skaars hou (be careful or you will be caught out) – jy moet wegbly of versigtig wees
kom tuismaak (someone acts as if this is his/her home) – optree asof dit iemand se tuiste is
kyk so (now look) – kyk net
lelike werk afgee (a problematic situation will be created) – probleme skep
loop die naaste ding by (rush at, attack) – storm die naaste ding
’n riem of wat (a few ropes) – ’n paar rieme
’n riem vaslê (steal a rope) – ’n riem steel
reg vir die vat en wegdra (ready to be picked up and get stolen) – gereed om gesteel te word
ruk jou reg (pull yourself together) – kom reg
sakkerloot (damn/exclamation of anger or surprise) – uitroep van verbasing of woede
sien kom klaar (have to do without it) – maar regkom
spring aan die werk (set to work) – begin werk
suur bekom (it will rue someone) – probleme ondervind, in die moeilikheid kom
tot die dood toe verbaas (surprised to death) – vreeslik verbaas
vlie onder hulle in (attack them/rush at them) – bestorm hulle
| Postlees: Beantwoord die onderstaande vrae in jou werkboek (pas leesstrategieë toe). | |
| 1. | Waarom lyk dit asof Maan doodgaan en dan weer leef? |
| 2. | Wat doen die bidsprinkaan in die werklikheid wanneer hy sy pote saamvou? |
| 3. | Skryf die herhalende frase neer waaruit ons aflei Bidsprinkaan gaan nie gehelp word nie. |
| 4. | Skryf die uitdrukking neer wat twee keer in die verhaal voorkom om Bidsprinkaan se verbasing en woede uit te druk. |
| 5. | Watter god in die verhaal is vroulik? Hoekom sê jy so? |
| 6. | Noem twee dinge wat Bidsprinkaan doen wat wys hy is ’n bedrieërgod. |
| 7. | Beskryf die lewensles in hierdie verhaal met ’n vaste uitdrukking in Afrikaans en verduidelik hoekom dit op die verhaal van toepassing is. Leidraad: gat. |
| 8. | Watse verklaring bied die verhaal vir ’n natuurverskynsel? Leidraad: Bid. |
| 9. | Hoe weet jy hierdie verhaal is baie oud? Noem twee redes. |
| 10. | ’n Mens of dier kan mos net dood wees, nie “heeltemal dood” nie. Wat word bedoel met “heeltemal dood”? |