Die Wonder van die goddelike liefde. Chris Norden van der Merwe
p>
Die wonder van die goddelike liefde
Sinvolle waardes vir die lewe
Chris van der Merwe
Lux Verbi
Vir Biebie
VOORWOORD
Of ons dit nou wil weet of nie, ons lewe word deur waardes bepaal. Elke dag is daar besluite om te neem en dié besluite word geneem op grond van wat ons as waardevol beskou. In die materialistiese wêreld van vandag word materiële welvaart dikwels as die hoogste waarde beskou, as die belangrikste doel om na te strewe. En tog het materiële welvaart sy beperkings; in die dieptes van ons siel is ’n leegheid wat geld nie kan vul nie.
Die Bybel handel oor morele waardes om ons te lei in die lewe met sy vele besluite, geleenthede en versoekings. Die Bybelse waardes kan betekenis aan ons lewe gee; hulle kan standhou in die wisselvallighede van ons aardse bestaan, en selfs óór die grense van ons aardse bestaan. Die waardes wat in die verskillende hoofstukke van hierdie boek bespreek word, is: geloof, hoop, geregtigheid, waarheid, blydskap, nederigheid en liefde. Dit klink na ou nuus, na dinge wat in ons moderne lewe nie meer ’n plek het nie – dis bedoel vir meer primitiewe tye, toe mense nie van beter geweet het nie, so dink ons. En tog lê die probleem nie by hierdie morele waardes nie, maar by óns. Dit is óns wat hulle dikwels verkeerd verstaan. Dit het nodig geword om weer oor hierdie waardes na te dink, om die betekenis daarvan te herontdek vir ons eie wêreld, ten diepste gekwel deur morele verwarring en betekenisloosheid. Dit is veral in die lewe en woorde van Jesus dat ons ontdek hoe ryk hierdie konsepte is, hoe relevant vir ons tyd. Dit is begrippe wat in die lig van Jesus óórgedink moet word, skoongemaak moet word van die slyk wat deur die eeue op hulle aangepak het.
Die sewe begrippe waaroor hierdie boek handel, moet nie verwar word met die tradisionele sewe hoofdeugde, in teenstelling met die tradisionele sewe doodsondes nie. Die keuse van konsepte is in ’n mate subjektief. Dit is konsepte wat my interesseer veral omdat hulle op so ’n boeiende wyse met mekaar verstrengel is: elkeen is op unieke wyse met die sentrale Christelike deug van die liefde verbind. Die God van die Christendom is ’n God van liefde, en die kern van God se gebooie is die gebod van die liefde. Die sewe konsepte wat bespreek word, skakel dus almal aan mekaar. Hulle gee ons ’n glimp van die heerlike Wese van God, soos geopenbaar in Jesus, die vleesgeworde Woord van God, en wys ons hoe ons ons lewe in navolging van Jesus behoort te lei. Die besinning oor die betekenis van die liefde en die toepaslikheid daarvan vir ons daaglikse lewe is inderwaarheid ’n strewe om meer van God te wete te kom, en om as dissipel van Jesus iets van God se heerlikheid in ons daaglikse lewe te weerspieël. Dít is die manier om ons leë lewe met betekenis te vul.
Die hoofstukke wat volg, gaan nie in op teologiese diskussies soos dié oor teenstrydige weergawes van gebeure in die verskillende Evangelies nie, of op die vraag of Paulus die skrywer van ál die Pauliniese briewe is nie. Ek is as letterkundige opgelei, nie as teoloog nie. Ek sal volgens my opleiding en vermoë Bybeltekste en -verhale ontleed wat deur geslagte van Christene aan ons oorgelewer is, en die rykdom en toepaslikheid daarvan bespreek, in die strewe om nader te kom aan die God van liefde in wie ek geleer het om te glo.
1
GELOOF
DIE BELANGRIKHEID VAN GELOOF
Dis verbasend watter ophef die Nuwe Testament van die waarde van geloof maak. Jesus vra die blinde mans byvoorbeeld uit oor hul geloof voordat Hy hulle genees, en ná die genesing verklaar Hy: “Wat julle glo, sal gebeur” (Matt 9:29). Jesus impliseer dat hulle genees is omdat hulle geglo het. So ook sê Hy aan die vrou wat aan bloedvloeiing gely het: “[…] jou geloof het jou gered” (Luk 8:48). In teenstelling hiermee kon Jesus nie baie wonderwerke onder die mense van Nasaret doen nie “vanweë hulle ongeloof” (Matt 13:58). Ook in die briewe van Paulus word die belangrikheid van geloof beklemtoon. Hy herinner sy lesers daaraan dat Abraham, die vader van Israel en ook van alle gelowiges, God nie behaag het deur sy dade nie, maar omdat hy in God geglo het (vgl. Rom 4:3). Hy is vir ons ’n voorbeeld omdat hy “nie in ongeloof begin twyfel [het] aan die belofte van God nie” (Rom 4:20). So ook, sê Paulus, moet ons geloof hê as ons van ons sondes vrygespreek wil word (vgl. Rom 1:17).
Vandag lyk dit vir ons vreemd dat soveel waarde aan geloof geheg word. Om te glo of nie te glo nie, het niks met deug of goedheid te make nie, dink ons. Ons kan tog feite nagaan om te besluit of iemand die waarheid praat of nie. Byvoorbeeld, wanneer iemand sê dit reën, kan ons buitentoe kyk om te sien of dit waar is – dit het niks met deug of moraliteit te make nie. Ons kan ook, op grond van die gesag van deskundiges, aan Einstein se relatiwiteitsteorie glo, al kan ons die teorie nie begryp nie – dit is Einstein se verdienste, nie ons s’n nie, dat ons op ander se gesag glo wat ons nie kan verstaan nie. Aan die ander kant, as iemand glo die aarde is plat, sal ons dink hy is onnosel of mallerig, maar ons sal nie dink dat hy die hel verdien nie. Vir ons is dit belangrik, uit ’n etiese oogpunt, of iemand onselfsugtig en goedhartig is, nie wat hy glo nie. Of behels die geloof waarvan die Bybel praat, meer as die rasionele geloof in empiries vasgestelde feite?
Karen Armstrong is op die regte spoor wanneer sy in The Case for God ons herinner dat “the word translated with ‘faith’ in the New Testament is the Greek pistis (verbal form pisteuo) which means ‘trust; loyalty; engagement; commitment’ ” (Armstrong, 90). Die Bybelse geloof is meer as ’n rasionele opvatting. In die volgende paragrawe gaan ons in op die Bybelse betekenis van geloof.
GELOOFSHELDE
In Hebreërs 11:1 vind ons ’n definisie van geloof, maar dit beantwoord nie alle vrae nie: “Om te glo, is om seker te wees van die dinge wat ons hoop, om oortuig te wees van die dinge wat ons nie sien nie.” Om deur die geloof seker te wees van die dinge waarop jy hoop, lyk na ’n sirkelredenasie – jy moet glo wat jy hoop, en hoop wat jy glo. Maar op grond waarvan kan jy hoop en glo? In die alledaagse lewe is dit waarvan ons seker is in ’n groot mate gegrond op wat ons deur ons sintuie kan waarneem – ons glo wat ons sien. Maar hierdie teks keer ons aannames om: Dit moedig ons aan om te glo in wat ons nie gesien het nie. Ons sê graag: “Sien is glo”, maar die teks suggereer dat ons eers moet glo, dan sal ons sien. “Glo is sien.”
Die res van die Hebreërs-hoofstuk gee voorbeelde uit die geskiedenis van mense wat beloon is vir hul optrede wat op geloof berus het. Twee van die interessantste voorbeelde is Noag en Abraham. Noag het ’n skip op droë grond gebou in afwagting van die vloed wat God voorspel het; Abraham het Isak se vader geword toe Sara reeds verby die ouderdom was waarop sy ’n ma kon word. Toe God dit van hom verlang het, was Abraham selfs bereid om die seun te offer wat hy op so ’n wonderbaarlike manier uit God se hand ontvang het. In albei gevalle is geloof tasbaar beloon: Noag het die vloed beleef en is gered deur die ark wat hy op God se bevel gebou het. Abraham het die seun ontvang wat aan hom beloof is en het hom van God terugontvang toe hy gewillig was om Isak aan God te offer.
Die mense van hul tyd moes gedink het hierdie twee geloofshelde is heeltemal gek. Om ’n ark op droë grond te bou, is tog dwaas en om te verwag jou vrou gaan swanger raak wanneer sy nie meer menstrueer nie en wanneer die tyd om genot te hê, verby is (vgl. Gen 18:12), is malligheid. Só het die mense gedink. Maar die geloofshelde was mense wat teen die stroom van gesonde verstand kon ingaan, en hulle is daarvoor beloon.
Noag en Abraham kon later die beloning van hul geloofshandelinge ervaar, maar die geloof bring nie altyd tasbare belonings nie – in elk geval nie in jou leeftyd nie. Sommige van God se beloftes aan Abraham is voor sy dood vervul, ander nie. Hy het as ’n vreemdeling in Kanaän gesterf – God se belofte dat sy nageslag die land sal beërf, het nog in die verre toekoms gelê. Moses, wat op die weg van die geloof volhard het “soos iemand wat die onsienlike God sien” (Heb 11:27), is nie toegelaat om sy eindbestemming te bereik nie – hy het gesterf met net ’n verre blik op die beloofde land. ’n Hele aantal gelowiges, gemartel weens hul geloof, het “nie verkry wat beloof is nie” (Heb 11: 39). Hul lewe het geëindig met die verwagting van wat sou kom. Ook by die dood van die profeet Jeremia, het ’n teoloog opgemerk, was baie van sy profesieë nog nie vervul nie. Dit is nie altyd maklik om te glo as jy nie sien nie.
VERSKEIE SOORTE GELOOF
Ons moet tussen drie soorte geloof onderskei: (a) geloof in die sekulêre sin; (b) geloof om genees te word; en (c) reddende geloof. By ál drie is