Helene de Kock Omnibus 4. Helene de Kock
Oupa,” sê hy wrang, “Oupa weet seker self wat toe gebeur het.”
“Ek raai maar, Pieta.”
“Wel, die Otto’s was uit hul geloof geskok. Só iets soos geldgebrek ontstaan mos nie binne hul goue sfeer nie. Hul plek het die regte naam – Goue Kring!”
Maar professor Murray skud sy grys kop meewarig. “Nie bitter of snedig wees nie, Pietman. Dit gaan jou net uitmergel.”
“Goed,” willig hy bot in. “Maar dis aaklig dat mense jou behandel asof jy besmet is net omdat jou geldsake in duie gestort het. Selfs ou tant Rachina het my gister aangekyk asof ek skielik muf geword het!”
Oupa Murray kreun van die lag. “Ag foei tog, Pietman! Wat steur jy jou aan ou Rachina! Sy dink hoeka sy’s die beste in die Noordweste. Jy weet wat sê hulle van goed wat bolangs blink is, nè!”
“Ja, Oupa, maar dit laat my nog niks beter voel nie!”
“Dan is dit tyd dat jy jou minder aan jou gevoelens steur. Hoe lyk dit, wil jy nie my fiets by my koop nie!”
“Kóóp . . .?” Daardie ou dikwielding wat hom laat sweet as hy net dink hy moet begin trap? Pietman se mond hang oop.
“Natuurlik,” antwoord Oupa min gepla. “Niks in die lewe is verniet nie. Buitendien, jy sit nou sonder vervoer en ek het nog my bene én die kombi vir ver afstande.” En toe Pietman nog swyg: “Loop vra werk by Café Fiori. Ek het klaar vir die bestuurder gesê jy sal kom. Hy’s ’n gawe ou. Maar jy sal eers opgelei moet word.”
“Wel . . .” stamel Pietman, ruk hom reg toe sy oupa se een wenkbrou begin lig-lig. “Wel, dis dalk nie ’n slegte idee nie.”
“Dis ’n baie goeie idee,” praat sy ma skuins agter hom en toe eers sien hy haar teen die voordeur se kosyn leun, haar hande bedees voor haar gevou. Dit lyk asof sy gehuil het.
“Wat is dit, Anita?” vra haar pa en plant sy tekkies verder uitmekaar.
Sy kom skigtig nader, sug toe sy langs hom op die bankie gaan sit. “Ag, dis maar net dat ’n mens nou eers ontdek hoe dun jou nerf is. Ou tant Rachina se houding het my ook ontstel.” Pietman sien hoe haar mond begin beef en staan op, prop sy hande magteloos in sy broeksakke. Anita sluk en sluk om beheer te kry en sê: “Maar Oupa is reg, Pietman. Ons sal ons hipersensitiwiteit in ons sak moet steek. Ek gaan ook werk soek. Dalk kom ek nog reg as ontvangsdame by een van die dokters. Ek het juis gehoor daar is ’n opening by dokter Van Meulen-hulle.”
Pietman knik sy kop stadig. Om die een of ander absurde rede wil hy ook sommer huil. Miskien is dit die blote gedagte aan sy ma wat ook nou móét werk wat hom ontstig. En ook die voorafgaande gesprek. Want hy het heelwat nié vertel nie. Hy gaan ook nie. Hy sal wag totdat dinge effens opgeklaar het tussen hom en die Otto’s.
“Luister,” sê hy kortweg, “ek gaan dan solank Café Fiori toe en ek sal seker eers laat inkom.” Hy waai vir hulle toe hy die stoeptrappies afdraf. Die klein restaurant is net sowat ’n blok en ’n half straataf en hy moet toegee – dis hoeka nie ’n slegte idee nie. Nou nie heeltemal Pietman de Waal se styl nie, maar aan die ander kant begin hy ook nou eens mooi verstaan wat dit beteken as daar gesê word dat arbeid adel is. So in die stap onderdeur die koelswart eikeskadu’s, dwing sy gedagtes weer terug na Goue Kring. As hy al ooit in sy lewe soos ’n muggie onder ’n mikroskoop gevoel het, dan was dit die oomblik toe meneer Otto gesnap het dat Pietman dit bedoel toe hy sê hy het nie ’n sent op sy naam nie. Die man se gesig het toegeklap; sy oë het bedug bo-oor sy bril geloer.
“Bankrot . . .? Bankrót, sê jy. Nou hoe de . . .” Hy het sy sin stomp afgebyt en sy kop het omgeruk na waar Surita grootoog in die deur gestaan het. Toe het hy hom klaarblyklik bedink, ’n gul gebaar na Pietman se kant toe gemaak. “Kom ons gaan praat in my studeerkamer.”
Dis toe dat Pietman begin vermoed dat die man se kop mos anders werk as sy eie. Gáns anders.
“Hoeveel het jy in gedagte gehad, ou seun?” wou hy weet en sy hand het reeds begin tas-tas na die boonste laaitjie van sy lessenaar. Hy het voor Pietman se verstomde oë sy dik tjekboek oopgevou.
“Hoe bedoel u nou?” wou hy skor weet.
“Dertigduisend? Of nee, kom ons maak dit veertig. Rentevry vir die eerste vyf jaar.” Hy het al die pen papier toe gebring voordat Pietman sy tong in rat kon kry.
“N-nee . . . ! Ek bedoel . . . Meneer Otto . . . ek kan dit nie aanvaar nie. “
“Ag, kom nou, Pietman,” het hy met ’n koel laggie geantwoord, “moet nou nie ’n gegewe perd in die bek kyk nie!”
“Ek moet,” het Pietman meteens roekeloos opgevlam, “want ek is ’n man, nie ’n jokkie nie!” En toe die man terugleun in die leerstoel, sy blik ysig: “U sien . . . ek kan nie in hierdie stadium u hulp aanvaar nie. Dis ’n seer saak en . . .”
“Ag bog! Dis ’n kwessie van rand en sent. Daar is geen gevoel by betrokke nie. Dis presies soos om ’n perd vir ’n jokkie te leen vir ’n wedren, as jy dit dan nou opsluit kru wil stel!”
“Ek verskil van u . . .”
Dit was die begin van ’n paar eindelose gesprekke wat al bly maal het om een punt: Otto wou hom teen wil en dank help en Pietman wou nie gehelp word nie. Nie op dié manier wat ’n taai web om hom sou weef nie. Derduisende rande; rentevry. Maar teen watter prys? Dit was tog duidelik. Otto help hom omdat hy met Surita uitgaan. Dit was so hittete of Pietman het dit in woorde uitgedruk – dié vrees om onherroeplik aan die Otto’s gebind te word deur morele verpligtinge. Net Surita se vraende, half gekrenkte blik het hom daarvan weerhou. En hy het opeens verstaan dat sy glad nie verstaan nie. Dat hy haar sal moet máák begryp dat hy ook sy trots het. Meer nog: dat hy nie aan haar geboei wil word deur rand en sent nie. Nee, as . . . ás hulle twee sover sou kom om wel . . . te trou, dan moet dit wees omdat sy hart hom dwing daartoe. Maar dit was nie maklik om dit vir haar te sê nie. Die regte woorde wou net nie kom nie. Oplaas het sy hom met ’n saamgeperste mond en klein handgebare stilgemaak.
“Pietman . . .” het sy betraand gefluister, “ons is albei nou omgekrap. Ek kan verstaan dat jy jou trots het – maar dit gaan om ons twee se behoud. Vat asseblief tog my pa se geld! Ek smeek jou. Dan swot jy klaar en . . .”
“Nee,” het hy haar ferm in die rede geval. “Duisend maal néé, Surita! Ek is my eie mens. Ek sal vanselfsprekend klaar swot, maar ek sal die geld by die bank leen. My punte is goed genoeg daarvoor.”
Nie ’n aks na links of regs kon die Otto’s hom laat beweeg nie. Otto self het weer gepraat; sy woorde klinies afgemeet. Mevrou Otto het stroperig probeer paai en Surita het met bewende lippe gesmeek. Maar verniet. Pietman wou nie Otto-geld hê nie. Nie nou of ooit nie. Teen die einde van die naweek was hulle al vier voos gepraat. Tog het Pietman by Otto ’n half teësinnige respek vir hom waargeneem. Jy is koppig, nè, het die man net geglimlag toe hy Pietman groet. Gaan dink daaroor na en dan praat ons anderdag weer.
En Surita het net haar kop in sy nek gedruk. Soos altyd het haar sagte lyf teen syne, die skielike, spontane hartstogtelikheid wat sy soms openbaar, hom onkant gevang sodat hy haar styf vasgedruk het. “Toe maar,” het hy gefluister, “ek kom gou weer.”
Maar wanneer dit sal wees, dink Pietman toe hy by die dwarsstraat na die Café Fiori indraai, weet hy sowaar nie. Petrolgeld is daar nie. Tyd ook nie. Oor minder as twee weke begin die universiteit en intussen sal hy moet werk dat dit klap. Gelukkig dat die bank toe tog simpatiek was toe hy sy saak gaan stel het. Die kans is goed dat hy ’n lening sal kry. Miskien juis ook omdat oupa Murray so ’n goeie naam in dié geweste het.
Pietman stap die Café Fiori binne, ’n gesofistikeerde plek met moderne dog warm elegansie. Oorspronklike skilderye teen die mure, ’n klein houtkroeg en ’n ouwêreldse houttrap wat boontoe lei. Hy was al vantevore een maal saam met oupa Murray hier en toe het hulle bo gaan sit en koffie drink. Geluister na strelende musiek en elkeen ’n stuk kaaskoek verorber. Ook nou maak die koffiegeur wat die plek vol hang, hom onbedaarlik lus.
“Sjoe, dit ruik lekker hier