Helene de Kock Omnibus 4. Helene de Kock
’n kursus wat ek loop. Ek moet juis vanaand na Madama Butterfly gaan kyk. Maar sê my gou, waarvoor is ek nou weer alles allergies?”
Sy giggel opeens, klink jonk. Sy het nog altyd net ’n halwe woord nodig gehad om te begryp. “Laat ek sien . . . daar’s kathare en grassade . . . en mossels . . .”
“Ditsem!” juig Pietman. “Dis naby genoeg! Ons het juis gisteraand slakke geëet. Dosyne van die goed! Dit kon my dalk net siek gemaak het! “
“Pietie, ’n mens spot nie met siekte nie!” proes sy ma en hy hoor hoe sy vinnig iets na Oupa se kant toe beduie. Hy vang selfs oupa Murray se diep gromlaggie op. En toe sy weer praat, klink sy heelwat vroliker: “Jou oupa verskil van my. Hy meen daar is moontlik versagtende omstandighede. Hy sê hy weet van mense wat vir skoenlappers allergies is!”
Hulle korswel nog ’n minuut of wat en toe lui Pietman af, sit ’n lang oomblik na die telefoon en kyk. Dis goed dat oupa Murray by sy enigste dogter kuier. Hulle doen mekaar altyd goed. Eintlik, dink hy, doen ons drie mekaar altyd goed. Hy kan nie onthou dat hy en sy oupa al ooit van mekaar verskil het nie. Nou nie dat daar al baie geleentheid daartoe was nie, want oupa Murray is soos wat hy self spottenderwys sê, iemand wat homself net nou en dan aan die wêreld wy, om daarna weer salig na sy eie domein terug te keer. Toe Pietman klein was, het die woord hom eindeloos gefassineer. Totdat hy oupa Murray een vakansie op Potchefstroom in sy spitsdakhuis in Tomstraat daarna uitgevra het.
“’n Domein, ou seuntjie,” het hy geantwoord, “is ’n heilige plek.”
“Soos ’n kerk?” het Pietman knaend gekerm.
“Nee, nie heeltemal nie,” het Oupa in sy diep gromstem geantwoord. “’n Kerk is allerheilig. ’n Domein is eintlik ’n kroongebied of staatseiendom. Maar vir my is dit elke mens se eie, eie plek waar net hy alleen kan kom. Hy en die Here.”
“Het ek ook so ’n plek?” wou Pietman terstond bekommerd weet.
Oupa Murray se outydse houtwiegstoel het ’n oomblik opgehou kraak en hy het vooroor geleun om Pietman se skouer sag vas te vat. “Ja, seun, jy het ook een. Net hier . . .” En sy sterk vinger met die dik are het voor op Pietman se bors gedruk-druk. “Hiér weet jy wie jy is. Hier staan jy naak voor Hom. Hy sien als; Hy weet als. En dit gaan met jou net goed as jy Hom ook in jou domein toelaat.” Die stoel het weer begin kraak: Tjieeep-tjirrr, tjieeep-tjirrr . . .
Pietman het nog nie mooi alles begryp nie, maar dit was of die woorde die banggeit weggevat het. Domein was nie meer so ’n kwaai woord nie. Dit was half lekker om daaraan te dink. As hy sy oë toemaak, kon hy amper vir Oupa en die Here sien loop in die Potch-domein van hom. Want Oupa se domein kon net in Potchefstroom wees. Hy kon hom nog nooit voorstel dat Oupa op ’n ander plek sou aard nie. Wat nog van met die Here gesels. Nee, Potchefstroom was oupa Murray se plek, het hy vroeg al besluit: die groot erf met sy twee donkerdik eikebome was sy kroongebied. Heen en weer, heen en weer sou hy en die Here loop – en professor wat hy is, sou sy hande mekaar ingedagte agter sy rug vasvat. Die Heer se hande sou natuurlik mooi rustig voor Hom gevou wees soos in die Prentebybel waar Hy met die kindertjies praat . . .
Pietman se mond roer in ’n laggie. Hy het baie lank laas so aan oupa Murray gedink. Miskien omdat hy hom in die laaste paar jaar net so woerts-warts gedurende ’n naweek of wat gesien het. Hy was so besig op universiteit. Daar was die swotwerk en die kampe, die pret en die eintlike plesiertjies – soos Surita.
Hy gaan lê op die bed, hande agter die kop gevou. En hy neem hom voor: in die nuwe jaar gaan hy sorg dat hy meer van sy oupa sien. Hy het selfs lus en vat Keppie een naweek saam Potchefstroom toe om daar in Oupa se groot ou huis met die rooi stoep en wit pilare te gaan kuier. Keppie en die ou mens sal mekaar goed vind – want onder oupa Murray se ietwat stywe akademiese toga, skuil daar ’n bok vir sports. Dit het hy nou weer besef toe hy sy ma so lekker hoor lag het. Verbeel jou! Mense wat allergies is vir skoenlappers! Nou ja, dis nie ’n sleg plan nie. Hy het tog wraggies nie lus om vanaand die lange liefdeslyding van Madama Butterfly saam deur te maak nie.
Toe die vroumense terugkom, belaai met pakkies, lê hy steeds met toe oë in die skemer kamer. Om so ’n bietjie kleur te verleen aan sy volgende wit leuentjie, het hy sy oë met gebalde vuiste gevryf. Die ooglede voel selfs effens opgehewe en jeukerig.
Hy kyk skreefoog na Surita toe sy sag die kamer binnekom, beur steunend orent. “Kop wil bars,” fluister hy. “Moes nooit gisteraand die slakke geëet het nie . . . maar tante Yvonne het soveel moeite gedoen.”
“Haai, foei tog, jong,” sê sy opreg besorg, druk hom terug teen die kussings. Haar lang hare waaier oor sy bors en hy kry lus om haar nader te trek. Maar hy onthou betyds dat hy siek is: allergies vir slakke en vlinders!
Hy laat sy ooglede laag sak en loer vir haar. “Jammer, hoor,” sê hy skor. “Julle sal maar sonder my opera toe moet gaan.”
“Ek bly by jou,” sê sy ferm. “Netnou trek jou keel toe, of iets. My pa het eenkeer sleg siek geword van sonneblompitte. Moes ’n inspuiting kry.”
O vrek! dink Pietman en sy keel wil-wil by voorbaat toesnoer. As daar nou ’n ding is wat sy kop dof maak by die blote gedagte daaraan, is dit ’n inspuiting. “Toe maar,” keer hy met ’n vinnige handgebaartjie, “dis net my kop wat seer is. As ek stillê, is ek môre weer piekfyn.”
Tante Yvonne en oom François kom ook inloer net voordat hulle vertrek na die opera en die vrou se skerp blik skeer oor hom. “Nou ja, so is dit. Jeanne sal vir jou dun sop bring. En ’n antihistamien. Sit af die lig, Surita, en dan gaan eet jy saam met Jeanne. Sy’t heerlike biefstuk in bier gaargemaak. Word gesond, Pietman, want môre gaan ons Fontainebleau toe!”
Toe hulle weg is en Surita sowaar ewe gehoorsaam die lig afgeskakel het, lê Pietman en peins oor die nut van liegstories. Hier lê by nou – ’n bruisend gesonde jong man wat wil bars van lus vir die lewe. En omdat hy gejok het, sit sy meisie saam met ’n huishoudster en smul terwyl die hele wêreld onder in die strate van Parys verbystroom. Swak beplanning, my ou! sou Keppie gesê het. En opeens wens Pietman de Waal met ’n onstuimige dringendheid dat hy Keppie Fourie was. Keppie wat stellig nou saam met sy padwerker-pa by ’n woonwa langs een van die hoofpaaie in die Karoo sit en staar na die kole waarop hul vleisie braai. Salig alleen en vry om te eet en te drink wat voorkom.
Dit kom van lieg! dink hy suur en draai sy kop muur toe, tuur na die effense flikkering van stadsligte wat deur die gordyn syfer. As die waarheid wyk, vlug die vryheid saam. En toe hy Surita gedemp in ’n ander vertrek saam met Jeanne hoor lag, wonder hy of hy haar ooit sal kan vertel dat hy siek gespeel het om ’n opera mis te loop. Miskien as hulle eendag getroud is, neem hy hom kloekmoedig voor, want dan sal hy die enigste vormende invloed in haar lewe wees. Haar skatryk ouers en familie sal nie daar wees om haar sin vir humor te vertroebel nie. Of so hoop hy altans.
3
Pietman kon die kopseerstreek nog twee maal uithaal en toe het tante Yvonne snuf in die neus gekry. Sy het hom op flou tee en brosbeskuitjies laat leef vir ’n paar dae. Surita moes uit sy kamer bly en die gordyne is dig getrek.
Na ’n halfdag was hy uitgeslaap en het hy die patroontjies op die muurpapier bestudeer, tóé die fraiings aan die beddeken getel (drieduisend sewe en veertig plus agtien wat effens uitgerafel het) en hom toe lê en verwonder aan die vorm van sy hande. Heel orraait, was die oordeel, maar hy het oupa Murray se skewe linkerpinkie geërf. Hy sou dus nooit ’n konsertpianis kon word nie. Die gedagte wou-wou hom bedruk, maar toe onthou hy hoe hy sy musiekjuffrou tot op die rand van waansin gedryf het, en vergeet toe van sy moontlike mislukking as musikus.
Daarna het hy (lief vir musiek soos wat hy is) al die popdeuntjies wat hy kon herroep, gelê en neurie. Maar net totdat Jeanne met ’n skerp frons om die deur geloer het. Dit was op ’n middag toe Surita haar tante na ’n voorskou van die Huis van Dior vergesel het. Pietman was teen daardie tyd voos van die honger en bereid om sy staking te laat vaar. Dit was net die gedagte aan Keppie wat hom nog in die bed gehou het.
“Sies, my ou!” sou Keppie gesê het. “Skaam jou flenters! Is jy nie eens mans genoeg om twee vroumense te maneuvreer