Die ontwaking. Chris Karsten
Ou dokter Koster. Dié gaan nie knorrig wees nie, bloot bedonnerd, as sy hóm moes pla om ’n liggaam vir uitkenning gereed te kry. Nee, dink sy, veel beter om eerder vir San te gaan kuier by die ou graftes van die stigters van Sophiatown, Albertsville en Albertskroon. In haar beursie die geld wat sy getrek het vir ’n toppie en broek en sandale, prêt-à-porter by Woolies. ’n Deel daarvan nou bestem vir San van die spruit wat finansieel erg gedruk word deur die afloop van die internasionale geldkrisis. Wat met vier kindertjies in die sorg van ’n broer sukkel om kop bo water te hou, al help die parke-afdeling van die munisipaliteit met ’n grafhonorarium. Maar Ella Neser het geen twyfel nie: haar kleregeld gaan sorg vir groot makietie vanaand langs Montgomeryspruit.
Sy skink nog koffie saam met ’n sny roosterbrood om haar vir San van Alberts Farm te versterk. Nou die voordeurklokkie, en dit is skaars agtuur op ’n Saterdagoggend. Sy maak die voordeur oop. Hy staan buite die hek op die sypaadjie. Sy sien die letsel waar die soolknoppe van ’n rugbyskoen die vel van sy voorkop in ’n losskrum gekloof het. Sy het hom sélf gevat vir vier steke en elke aand die wond ontsmet en getroetel. Sy druk die deur toe.
Weer die klokkie en oor die interkom beveel sy: “Gaan weg!”
“Ella …” sê hy.
“Gaan weg.”
“Kan ons praat? Net vir ’n rukkie?” Sy stem blikkerig, smekerig.
Haar mond by die interkom. “Ons’t klaar gepraat.”
“Nie ek nie,” sê hy. “Ek’s nog nie klaar nie. Jy hoef niks te sê nie. Jy kan net luister.”
“Ek’s besig.”
“Net vyf minute.”
“Ek’t twee weke niks van jou gehoor nie, nou vra jy vyf minute?”
“Ek bel jou, jy antwoord nie. Ek los boodskappe, jy reageer nie. Dit was ’n fout, Ella. Ek’s jammer.”
“’n Fout? Jy’s jammer?”
“Ja, baie jammer. Weet nie hoekom ek dit gedoen het nie. Kan dit nie verklaar nie. Het net gebeur. Sy beteken niks vir my nie.”
“O, sommer net gebeur. Soos ’n dekhings. Nou’t jy klaar gedek, twee weke lank, en jy wil terugkom want sy beteken niks vir jou nie. Skoert nou, Bam, sodat ek my werk kan gaan doen?”
“Ella …”
“Lóóp!”
Sy staan met haar kop teen die muur en hoor sy kar wegry. Niemand is sonder foute nie, en foute word reggestel. Maar ongedaan maak, só ’n fout?
Die hekkie het ’n geroeste slot aan, die ogiesdraad weggedruk vir toegang. As sy skoonmaak, is dit nie-amptelik en sonder permissie, vermoed Ella toe sy ook deurklim na die grafte toe.
San leun met ’n elmboog teen die graniet-obelisk van Sophia Catharina Geldenhuys (Geboren Alberts). Geboren 15 Julie 1887 te Waterval. Overleden 19 Mei 1927 te Waterval.
Dieselfde liggaamstaal, dink sy grimmig, as die verkoopsman van gebruikte karre by wie sy haar Citi Golf gaan koop het. Geen afslag nie en vyf duisend kilometer later brand die suiers vas. Maar dit is die kans wat ’n mens vat met verkoopsmanne en misdaadinformante; almal wil jou geld hê en in die kleinskrif verneuk hulle jou.
“Jy nie bietjie jonk vir ’n moord nie?” word sy begroet.
“Wat het jy gesien, San?”
“Word ek betaal vir my informasie?”
Sy haal die sigaret tussen haar lippe uit en poets die graniet met geel nikotienvingers.
“Ek sal jou iets gee, ’n voorskot. Ons doen dit nie gewoonlik nie. Ons betaal eers uit wanneer ons ’n verdagte gearresteer en die hof hom skuldig bevind het. Dis die prosedure.”
“Maar sonder informasie, hoe kan julle ’n verdagte arresteer? En ek weet hoe lank die howe vat. My broer se saak was jare.”
“Ek dog jy’t Dinsdagaand by hom gaan kuier?”
“Ek hét. Hy’t net ses maande gekry, lankal uit.”
Haar oog op die grafnaald se kleinskrif: En God zal alle tranen van hunne oogen afwisschen; En die dood zal niet meer zyn. Noch rouw, noch gekryt, noch moeite zal meer zyn; Want de eerste dingen zyn weggegaan.
“Hoe laat was dit? Wat het jy gesien, San?”
“Ek’t iets gesien. Dit was omtrent middernag. Miskien later.”
“Kom wys my.”
Deur die gras in die rigting van die dam.
“Hoeveel moorde het jy al ondersoek?” vra San. “Het jy ’n geweer?”
“Wat presies het jy gesien? Was dit nie ’n voël of ’n dassie nie?”
“Hier’s nie dassies nie. Net doer anderkant op Melville se koppies.”
“Miskien ’n skaduwee van boomtakke?”
“Ek ken skaduwees en ek ken dié plek. Dit was ’n mens.”
Sy stuur hulle dam toe, onder die wilgers deur waar die liggaam gelê het, tussen die lang gras en riet voor hulle ’n veldpaadjie vind na die drassige uitvloei van die dam in ’n kleiner leliedam so honderd tree stroomaf. Die lelies duidelik in ’n moedige dog verlore stryd om oorlewing teen ’n indringerspesie; nie hiasinte nie, ’n verige, drywende loof wat sy herken maar nie die naam nie. Sy buk in die modder, kry ’n stuk beet en breek dit af.
“Parrot’s Feather,” sê San. “’n Pes.”
“O, jy weet.”
Ella effe verbaas, maar het in haar werk gou geleer om nooit té verbaas te wees nie, om mense nooit op die baadjie te takseer nie. Hulle verras jou altyd, veral die straatslimmes.
“My ma’t van hulle in haar visdam gehad toe ek klein was. ’n Pes, jy kry hom nie uit as hy eers vat nie.” Sy beduie na die nabygeleë huise van Northcliff oorkant lae grenspale. “Ek’t hier verbygeloop van De La Rey-straat af. Dis waar my broer my kom aflaai het. Daar op die hoek van De la Rey en Zulu. Ek’t hier deurgeloop terug spruit toe.”
“Toe sien jy die figuur?”
“Hy moes hier kortpad deur die veld gevat het. Miskien het hy nie van die vlei en leliedam geweet nie.”
“Hy? Was dit ’n man wat jy gesien het? Was hy alleen?”
“Hy was alleen. Hy’t soos ’n man gelyk. Maar sy gesig was snaaks, sy gesig maer en lank, soos dié van ’n vrou. ’n Wit gesig, soos ’n gees.”
“Kon jy gelaatstrekke uitmaak, San?”
“Dit was donker, net ’n sekelmaan.”
“Sal jy hom vir ’n kunstenaar van die polisie kan beskryf sodat hy ’n skets kan maak?”
“’n Identikit?”
“Ja, jy weet van identikits. Ons soek ’n identikit.”
“Ek kan probeer, maar hy was al halfpad straat toe.”
“Kan jy sy klere beskryf?”
Sy peins, vroetel na haar pakkie sigarette. “Donker klere, is al wat ek onthou. Ek’t na die gesig gekyk. Oor dit so ’n snaakse gesig was.”
“Het jy gesien toe hy wegry? Kan jy miskien die kar onthou? Daar was tog seker daardie tyd op ’n Dinsdagnag nie baie karre in De la Rey nie.”
“Dit was ’n kleinerige kar, is al wat ek weet. ’n Hatchback, miskien ’n bakkie met ’n kappie op, het dit gelyk. Maar as die ligte aan is, kan jy mos nie ’n kar in die nag eien nie. Jy sien net die ligte.”
Sy blaas die rook deur haar neus uit, beduie met sigaret tussen die vingers na die toneel terug by die dam waar Mia Vermooten