Gruispad na Tóg Wat. Helene de Kock
wat daar val, die lande meer onbegaanbaar raak, het die gevoelens gou kookpunt bereik. En voordat hy homself kon keer, het Pierre met die hele sak patats van sy verdere studie vorendag gekom, en dit op heel die verkeerde sielkundige moment.
Dit was op ’n dag toe ál die beskikbare koring wat reeds voor die reën afgestroop was, klaar gedroog was en die manne soos bere binnenshuis loop en brom het. Sy ma het hom en sy pa geroep vir koffie.
“Sit tog en bedaar,” het sy ma ewe kalm gesê en na sy pa se bewolkte gesig gekyk. “Dit sal wel ophou reën.”
“Sê wie?” het sy pa baie soos ’n kind binnensmonds teruggekap, en sy beskuit diep in die geurige koffie gedruk.
Maar sy ma is nie elke man se maat nie, en sy het haar tot haar volle lengte gestrek, haar rosige gelaatskleur ’n skakering dieper. “Sê die Een van Wie jy afhanklik is!” het sy sag geantwoord en met mening haar koffie begin roer.
Pierre moes lag kry toe hy sien hoe sy pa se mond oop en toe gaan, en toe bly. ’n Mens antwoord ook mos nou nie op so iets nie, dis tog die volle waarheid. Maar Koot het die glimp van ’n lag op sy seun se gesig gewaar, en sy gefrustreerde frustrasie op hóm afgevuur.
“Wat soek jy op ’n dag soos vandag by twee ou mense? Jy en Lizette behoort iewers te sit en handjies hou! Dis eintlik al wat mens op só ’n dag kan doen!”
“Koot, jy kan jou skaam!” het sy ma probeer wal gooi, wel wetende dat haar Koot nogal onhebbelik kan raak in een van sy reënbuie. Maar dit was al die derde reëndag, en Koot het hom nie laat keer nie.
“Het julle toe al ’n bietjie gepraat oor die huis?” wou hy weet, soos altyd ’n man wat ’n saak tot ’n punt wil dryf.
Pierre het wyslik geswyg en stadig aan sy stomende koffie begin proe, bewus daarvan geraak dat sy ma se blik op hom verskerp het. “Pierre?” het sy ter wille van die vrede gepor, en ter wille van háár het hy ’n soort antwoord gegee.
“Ons hét gepraat, ja.” Koot het met ’n tevrede sug teruggesit en figuurlik die hand na sy enigste seun uitgesprei. Want noudat die mannetjie erken dat hulle wel daaroor gepraat het, kan welwillende pa en eiesinnige kind mos kommunikeer, wat.
“En sy wil anders as jy?” het hy heel vriendelik Pierre se dikke swye probeer peil.
“Sy wil glad nie,” het Pierre kortweg geantwoord, en stadig opgestaan omdat hy gevoel het of hy reg bo-op die tafel kon spring.
Waar was sy pa se aanvoeling vir atmosfeer! Was hy dan die afgelope tyd geheel en al onbewus van sy seun se stormagtige gemoedsgolwe? het Pierre met wrang refleksie gewonder. Maar nou ja, Koot Nienaber was nog nooit iemand wat van frekwensie kon verander nie. En tóé ook het hy in verdwaasde onbegrip van sy blondekopvrou na sy blondekopseun gekyk.
“Sy wil nie?” het hy gevra in skone verbasing.
Tog het Pierre op daardie oomblik bevryd gevoel, kompleet asof daar ’n snaar in sy borskas losgespring het, en hy kon asemhaal. “Net so, Pa, en ek moet nou heeltemal eerlik wees en erken dat ek ook nie wil nie! Ek wil nie trou nie en ek wil nie huis opsit nie. Nie nóú nie.”
“Anderdag is sy leuse!” het sy pa tussenin gevlam. “Hoor jy daar, vrou? Hoeveel jarre der jarre vry hy nie al na die meisiekind nie, hou ons almal aan ’n lyntjie, en nóú kom hy sê hy wil nie!”
“Nee!” het Pierre uitgeroep, en weer gaan sit asof hy daardeur ook sy stemtoon kon verlaag. Hy het nie sy pa se vonk-en-vlam-geaardheid nie, en wou regtig geen lelike rusie ontketen nie. “Nee, Pa, dis Pa wat my aan ’n lyntjie probeer hou! Ek is baie lief vir Lizette, maar ek wil nie nou al plaas toe kom nie!”
“Is dit die hele ding, Boet?” het sy ma sag gevra, en die smeking in haar stem het hom nie ontgaan nie. Sy kon nog nooit harde woorde tussen haar enigste seun en die man wat sy liefhet, verdra nie.
Pierre het na haar kant toe geglimlag. “Is dit so vreeslik?”
Sy het haar kop effens geskud, haar hand na haar man toe uitgesteek. Hy het dit geneem, half ingedagte, sy gesig die ene frons soos wat hy hierdie nuwe dinge van Pierre probeer uitpluis.
“Is dit omdat ek ook nog hier op Tóg Wat is?” het hy naderhand met verrassende bedeesdheid gevra. “Of skrik die trouery jou rêrig so af?”
“Ag, Pa.” Hy was opreg verleë. “Ja en nee op albei vrae, maar dis eintlik ék. Ek weet nie so mooi nie!”
Sy pa het ’n suur laggie oor sy gesig laat trek. “Jy laat my baie dink aan my pa, weet jy? Hy kon ook so hot en haar aan die wik en wonder gaan, en sommer ’n koers inslaan. Want dis seker wat jy nou weer wil doen, nè? Vir hoe lank, wonder ek . . .”
“Lank, Pa. En dis nie sommer net ’n koers nie – ek wil gaan verder studeer. My meestersgraad kry, dalk nog verder.”
Hy het ’n teer punt aangeraak, dié het hy geweet. Dit was nou wel gaaf dat hy gaan leer het, maar sy pa was nie verskriklik beïndruk met sy universiteitsgrade nie. Hierdie geleerdery, het hy menigmaal gesê, is goed en reg, maar net tot op ’n punt. Dan moet ’n man begin vastigheid kry. Vastigheid, het Pierre goed geweet, lê vir sy pa in die konkrete dinge. En hy het sy pa se geskokte reaksie voorsien. Sy ma ook.
“Koot,” het sy gepleit. “Koot, asseblief, laat die kind sy eie lewe lei.” Sy het opgestaan, haar letterlik tussen die twee mans kom inplant.
“Red nou ’n volk . . .!” het sy pa net uitgeroep en uitgestap.
Sy ma het dadelik na hom geswaai, waar hy met saamgeperste lippe en gevoude arms bly sit het. “Boetie . . . Wát is dit? Móét jy regtig . . .?”
Hy het opgestaan, sy arms om haar kom sit. “Ja, Mams, ek moet. Daar is iets wat woel binne-in my. Ek voel nog nie gereed vir ’n bestaan op Tóg Wat en alles wat dit behels nie.”
Sy het haar kop teen sy bors laat sak. “Lê die fout op Sterk Water? Sê vir my, Pierre . . .!”
Hy het haar vlugtig, gerusstellend op haar blonde hare gesoen, wel wetende hoe ’n sagte plek sy ma vir Lizette het.
“Nee, dié versekering gee ek Ma, die fout lê nie daar nie.”
“Jy moet haar nie seermaak nie, Pierre.”
Toe het hy haar weggestoot en tot by die venster geloop, blind gekyk hoe die reën deur die digte lower van die prieel langs die huis tap en drup en tap. En gevoel hoe die bedruktheid hier binne uitswel en hom amper bewoë maak, sodat hy net sy kop stram heen en weer kon skud. Uit die hoek van sy oog het hy net gesien hoe sy ma haar hande in ’n verslae gebaar na haar mond bring, so asof sy hom nie regtig glo nie.
Later daardie aand het hy tog oorgery na Sterk Water, van veraf gesien dat dit net Lizette se lig is wat nog brand, en galsterig gedink dat oom Giel seker selfs in sy slaap hom brommend berus by die ontydige reën. Want hy het die afgelope paar dae die telefoondraad vuurwarm gepraat en gekla. Gedagtig daaraan dat oom Giel ook nie alte vriendelik was die afgelope tyd sedert hy agtergekom het daar haper iets by hom en Lizette nie, het hy die motor geruisloos voor die huis tot stilstand gebring en saggies in die reënnat nag uitgeklim.
Hy het oor die deurweekte grasperk gestap tot voor Lizette se kamervenster en met die punte van sy vingers getik-tik aan die ruit. Haar skadu het na die venster toe aangekom, en toe het sy die gordyn met ’n enkel handbeweging weggestoot en die raam gelig. Die skynsel van haar leeslamp het wasig om haar gehang, dofweg deur die dun nagrokkie gedring sodat hy die vae buitelyne van haar sagte kurwes kon sien. Haar oë was groot in haar verbaasde gesig, haar sagte mond in ’n huiwerige laggie getrek.
“Pierre . . .?”
“Hallo . . .” Die groet het skor uit sy mond gekom. Want by die aanskoue van haar brose vroulikheid het dit hom sonder waarskuwing gepak – ’n wilde lus om haar te besit, om sy liefde vir haar toe te laat om hom te oorspoel. Hy het vinnig vorentoe getree, haar ferm aan haar boarms geneem en haar halflyf uit die venster na hom getrek, met diep versugting teen hom vasgehou, haar warmte deur sy klam klere gevoel.
“Pierre