Mara. Lisette van de Heg
ons nader Arnhem se stasie. Nog net een keer oorklim, dan is ons daar. Die laaste stukkie na Velp sal nie lank duur nie. Ons kry weer by die venster twee sitplekke langs mekaar. Ons is moeg en staar woordeloos by die venster uit. Die trein stop heeltemal te gou weer.
Ek help suster Olivia om uit te klim, en sy sorg weer dat ons ons koffers kry. Daar staan ons aan die einde van ons reis, met ons bagasie tussen ons. Soekend kyk ek om my rond en ek weet nie eintlik wat om te verwag of te doen nie. Toe sien ek haar aangeloop kom.
“Tante Be, hier is ek!” Ek roep dié woorde, ondanks die twyfel wat ek voel. Die vrou wat langs die trein af loop en aarselend by die waens inloer, kyk op en begin lag. Ek vergeet ’n oomblik lank my vrees en loop haar ’n entjie tegemoet, maar terwyl ons nader aan mekaar kom, voel ek weer die spanning en gaan huiwerig staan. Dit is dan dit, die doel van my reis. Skielik wil ek omdraai en weghardloop na ’n plek waar niemand my kan sien nie, ’n plek waarvan niemand weet nie.
“Maria, is dit regtig jy? Natuurlik is dit jy, jy lyk na Anna.” Sy vat albei my hande en kyk na my met ’n vriendelike glimlag op haar gesig. Dit laat haar ronde wange nog verder uitbol totdat dit amper aan haar wimpers raak.
Ek kyk na haar, maar kan nie ’n woord uitkry nie. In my kop dwarrel beelde van Mamma en Tante totdat hulle inmekaarvloei en een word. Hulle lyk inderdaad besonder baie na mekaar. Tante Be is ’n paar jaar ouer as Mamma, maar sy lyk vir my jonger. Sy het ’n sprankelende lig in haar oë en lagplooie om haar mond. Heeltemal anders as Mamma. Dit is asof ek na ’n lewende weergawe van Mamma kyk, asof Mamma niks meer is as ’n portret op ’n linnedoek nie. Die kleure is perfek en al die besonderhede klop, maar die lewe, die lig, kan nie op die linne vasgevang word nie.
Natuurlik is daar ook verskille. Mamma is tenger, en noudat ek Tante sien, besef ek ook dat Mamma bleek is. ’n Vrou met sagte hande wat altyd in die huis bly. Nie Tante nie. Sy het ’n gesonde blos op haar wange en die hande wat myne vashou, is eelterig en sterk. Met ’n skok dring dit tot my deur dat Mamma se hande vroeër net so gevoel het. Sterk, geletsel en grof, maar warm en vriendelik. Sterk genoeg om jou vas te hou as jy val.
Tante Be vat my arm en trek my saam na my koffers toe. Suster Olivia staan nog daar en wag. Sy het ’n glimlag op haar gesig en knik bemoedigend vir my. Ek stel Tante aan haar voor en hulle babbel ’n paar minute.
“Tot siens, liewe kind.” Dit is tyd om afskeid te neem. Die non omhels my en ek ruik haar asem, wat effens na peperment ruik; ek voel hoe die stywe kap teen my hare vryf. Die laaste keer dat Mamma my op hierdie manier omhels het, is in my geheue gegrif. Dit was in die winter toe ek twaalf geword het, ’n koue winter. Daar was ys op die slote en ek wou dolgraag skaats. Niemand het my verbied om dit te doen nie, maar ek het geweet dis omdat ek nie gevra het nie. As ek wou skaats, moes ek dit skelm doen. Ek het laatmiddag van die huis af weggesluip en na die plek gegaan waar ek afgespreek het om Aleide, die koster se vrou, te ontmoet. Ek het haar wysgemaak ek het toestemming om te skaats, en sy het beloof om haar kleindogter se skaatse saam te bring. Sy was op die afgespreekte plek, maar sy het nie tyd gehad om te kyk hoe ek skaats nie.
“Sal jy versigtig wees? Waar is jou ma?” Ek het geknik en ’n opgemaakte verskoning gemompel, waarna sy in haar haas nie goed geluister het nie. Sy is terug huis toe, en ek het die skaatse aan my skoene vasgemaak. Ek het lank gelede geskaats, die laaste keer op die plasie, maar wou nie daaraan dink nie. Ek het my op die ys begeef en daar was niemand anders nie – dit het al begin skemer word en dit sou binnekort aand wees – en ek was so vry soos ’n voël.
Die plotselinge gekraak en die koue van die water sal ek nooit vergeet nie. Die ys het net skielik onder my voete verdwyn en ek was deurnat. Ek het dit met baie moeite reggekry om weer uit die koue water te kom. Bibberend het ek op die wal gestaan en besef dat ek my geheim sou moes deel. Hiermee sou ek nie ongesiens kon wegkom nie. Ondanks die koue wat my lyf deurtrek het, het ek stadig huis toe geloop. Ek het die skaatse aan mekaar vasgebind en oor my skouer gehang. Die gewig van die ysters het met elke tree swaarder geword, terwyl ek nagedink het oor die gevolge van my yspret.
Ek het in ons straat afgeloop na die pastorie. Daar het nog in die studeerkamer lig gebrand en ek het skielik hoop gekry. Sou dit moontlik wees om hom te mislei? Miskien as Mamma saamwerk. Ek het agterom geloop en die deur so saggies moontlik oopgemaak. Nie saggies genoeg nie, want Mamma het my gehoor en was binne sekondes by my. Sy het verwyte in my oor gefluister en my terselfdertyd omhels. Sy het my by die kombuis ingetrek en my ’n plekkie langs die koolstoof gegee waar dit warm was. Toe het sy my klere van my lyf af gestroop en ’n dik kombers om my gedraai. Daarna het sy haar arms weer om my geslaan en my op haar skoot laat sit. Met haar fluisterende asem teen my vel het sy bekommerde vrae gevra. Toe het sy stilgebly en ek het haar hartklop onder my oor wat op haar bors gerus het, gehoor. Ek was gekoester in haar warm omhelsing. Ek het besef ek het na haar verlang. Op daardie oomblik was ek seker alles sal regkom. Niks was verder van die waarheid af nie.
“Sal ek u weer sien?” Die woorde kom oor my lippe en dit lyk of hulle wegwaai voordat die non hulle kan hoor, maar sy het my gehoor en omhels my weer.
“Wie weet. As die Liewe Heer wil. Wie weet.”
Sy los my en draai om; dit lyk of sy ook moeite het met ons afskeid. Ek kyk na haar klein gestalte in die swart habyt en forseer ’n glimlag, al voel ek hartseer. Dis beter so, ek mag nie te veel waarde heg aan menseverhoudings nie.
Die non draai terug en omhels my weer. Ek voel hoe sy iets in my jassak druk. Sy fluister nog ’n laaste “laat dit goed gaan met jou” in my oor. En dit is dit.
My onhoorbare “tot siens” vergesel haar toe sy van ons af wegstap. Ek sien hoe sy in die rigting loop van ’n ander, jonger non, wat haar opgewonde groet. Ek bly kyk totdat ’n groep mense by ’n trein saamdrom en ek die nonne nie meer kan sien nie.
Ek steek my hand in my sak en kry ’n klein, opgevoude papiertjie. Ek vou dit oop en sien haar naam en adres. Suster Olivia woon eintlik in Amsterdam. Watter vreemde sameloop van omstandighede het ons by mekaar uitgebring?
Hoofstuk 4
“Kom saam, Maria. Jy is seker moeg.” Tante verbreek die stilte en ek steek die papiertjie gou terug in my sak. Ek sal dit mooi bewaar, al het ek die vermoede dat ek suster Olivia nooit weer sal sien nie. Miskien kan ek vir haar skryf.
Tante buk en tel my koffers op. Ek het net die reissak in my hande en voel skuldig dat ek haar dit laat dra, maar ek stel nie voor om dit by haar oor te neem nie. Die slaaplose nag en die vermoeiende treinreis eis hulle tol, en ek vrees ek sal met koffers en al neerslaan as ek hulle probeer dra. Ons loop buitentoe, deur die stasie se ontvangsaal, waar die mense kom en gaan. Tante loop voor, maar kyk gedurig om of ek kan byhou.
“Die perdekar staan ’n klein entjie verder. Hou jy nog?” Blykbaar is die moegheid op my gesig te lees, maar ek knik, vasbeslote om by te hou. Ons loop deur ’n besige straat en kom uit op ’n groot plein waar Tante se perdekar staan. ’n Groot bruin hond sit langs die kar en kom stertswaaiend na haar toe gehardloop om haar te groet. Tante gooi die koffers oor die rand van die kar terwyl die hond heen en weer tussen haar bene loop, maar dit lyk of sy gewoond is daaraan en sy struikel nie oor hom nie. Sy vat die reissak by my en gooi dit ook agterin die kar. Toe roep sy die hond en wink vir my.
Tante vat my hand en bring dit na die hond se neus. “Dit is Maria. Jy moet vriendelik wees met haar.”
Toe die hond ’n kort blaffie gee, trek ek my hand weg van sy neus en streel hom tussen die ore.
“Sal ons?” vra Tante. Ek knik dankbaar. Ons moet nog ’n ent met die perdekar ry, so hoe gouer ons vertrek, hoe beter. Ek loop om die kar en klim op die bok. Tante sit al daar en gee ’n kloppie op die sitplek. Die hond spring in die bak agter ons, en ons kan vertrek. Die strate is besig en Tante het al haar aandag nodig om die perd te stuur. My gedagtes hardloop vooruit, in die rigting van die plasie uit my jeug en die lewe wat op my wag.
Noudat ek ál nader kom, wonder ek wat my ma – of die dominee, ek weet nie wie nie – in die brief aan Tante geskryf het. As dit die dominee was, kan ek my dit voorstel: Jou suster se dogter het haar maagdelikheid weggegee aan die een of ander skobbejak en verwag nou ’n basterkind. Ons wil hê