Ena Murray Keur 10. Ena Murray
moet jou getroud sien voordat ek sterf. As jou keuse Louis Paquin gaan wees, moet ek dit probeer keer. Wie is hy en waar kom hy vandaan?”
Lille se blik skram nou weg van haar tante s’n. Sy weet self nie. Tot dusver was Louis baie teruggetrokke wat besonderhede oor homself betref. Hy het net asof uit die niet in Toulon verskyn en met sy flambojante en joviale houding die stad se meisies aan sy voete gekry. Hy woon in een van die deftigste huise, maar hoewel hy skynbaar van die min ryk mense is wat nog in Frankryk oorgebly het, weet niemand waar daardie rykdom vandaan kom nie.
Die ouer vrou se blik dwaal speurend oor die onseker gesiggie, en sy vervolg: “Begryp jy, Lille? Jy weet in werklikheid niks van die man af nie. Waar kom hy aan sy geld? Ek dink ek weet.”
Lille kyk weer vinnig op. “Wat bedoel u?”
“Dit was nie vir my moeilik om hom op te som nie, my kind. Die man wat ek liefgehad het, was ook van die gewone mense. Nogtans het hy ’n verfyndheid in hom gehad wat sy goeie opvoeding en agtergrond verraai het. Om ’n ryk man te wees, maak nie noodwendig van hom ’n opgevoede man nie. Jou Louis Paquin is nie ’n heer nie. Hy doen sy bes om dit voor te gee, ja, maar ’n duisend dingetjies verraai hom. Ek sal jou sê wie hy is. Hy is een van die ‘nuwe’ rykmansklas wat skielik ná die rewolusie hier ontstaan het.”
“Nee, tante!”
“Ja, Lille! Hy is een van daardie boewe wat, terwyl die aristokrasie na die valbyl gesleep is, die kastele geplunder het en in die naam van die rewolusie en gelykheid dwarsdeur Frankryk geroof het, ook selfs van die gewone mense. Dis waar sy rykdom vandaan kom.”
“Ek …” Sy lek oor haar droë lippe, die donker oë groot van kommer. “Ek glo dit nie! Goed, Louis is nie verfynd nie, maar hy is nie ’n skurk nie. Ek glo dit nie!”
Die ouer vrou se oë vernou. Is die koeël reeds te ver deur die kerk vir haar om wal te gooi? Die kommer oor haar broerskind verdiep in haar. Jare lank troetel sy al ’n droom hier binne-in haar hart. Soos Lille groter geword het, het die droom al meer vaste vorm aangeneem. Vandag, in hierdie eerste ure van die negentiende eeu, lê dit al in so ’n vaste patroon in haar dat sy weier om nou daarvan afskeid te neem. Sy sal aan ’n plan moet dink …
Maar sy sal versigtig te werk moet gaan. Lille aard baie na haar. Sê nee, en dis so goed of jy sê sa! Sy is ’n koppige meisie as sy eers ’n besluit geneem het. Sy kan gelei word, maar laat haar nie maklik stoot nie, veral nie as dit in ’n rigting is waarvan sy nie hou nie. Dus glimlag die ouer vrou skielik en hou haar hand uit.
“Nou goed, Lille. Ek gee jou tyd. Bewys jy aan my dat my dunk van Louis Paquin verkeerd is. En ek is nie haastig nie.”
“Ek verstaan nie u houding nie. Wat sal u doen as ek teen u sin met ’n man trou?”
Josephine Jacquard se gesig vererns. “Wat sal jy doen as ek jou onterf, Lille?” is haar teenvraag. “Of moet ek liewer vra, wat sal van jou word as jy skielik op ’n dag opstaan en besef dat jy nie ’n frank op jou naam besit of ooit kan hoop om te besit nie?”
Twee paar oë ontmoet mekaar. “Voordat jy tot ’n dwase stap oorgaan, liewe kind, wil ek hê jy moet jouself hierdie vraag ernstig afvra en kyk of jy ’n antwoord daarop kan kry … ’n bevredigende antwoord vir jouself.”
“Dreig u my, tante?” Haar stem is sag, maar die ouer vrou weet hoe belangrik haar antwoord is.
In ’n ewe sagte, beheerste stemtoon antwoord sy dus: “Nie dreig nie, Lille. Dis net ’n moontlikheid waaraan jy moet dink.” Sy trek die jong meisie nader, soen haar teer. “Gaan slaap nou. Dis al amper oggend. Slaap gerus, my kind.”
Maar Lille Jacquard doen net mooi die teenoorgestelde. Hoewel sy moeg en vaak was, ontwyk die slaap haar nou terwyl sy by haar kamervenster staan en kyk hoe die eerste oggendskemer van 1 Januarie 1800 oor die stad kruip.
Sy kan die onrus in haar nie meer ignoreer nie. Die onverwagte, openbarende gesprek met haar tante het baie spoke in haar wakker gemaak. Wat as sy haarself op ’n dag sonder ’n frank in die sak bevind? Sy is as rykmansdogter gebore en grootgemaak. Selfs nadat hulle in Toulon kom bly het, in veel eenvoudiger omstandighede as die kasteel waaraan sy gewoond was, het niks hulle werklik ontbreek nie. Uit die aard van die saak moes hulle ’n eenvoudige lewe voer om nie agterdog te wek nie. Maar as sy skielik op ’n dag brandarm moet wees soos duisende ander Franse om haar?
Sy besef maar te goed hoe haglik haar posisie sal wees. Sy kan nie werk nie. Sy sal nooit vir haarself kan sorg en die mas alleen opkom nie. Al wat sy sal kan doen, is om ’n ryk man te soek om mee te trou, of sy hom liefhet of nie.
Louis Paquin se gesig verskyn voor haar. Op die oog af lyk hy na ’n baie aantreklike Fransman, en heel aan die begin het sy gevlei gevoel dat hy haar bo al die ander meisies in Toulon begin uitsonder het om uit te neem ten spyte daarvan dat sy in ’n eenvoudige huisie nie ver van die hawe af woon nie. Sonder Louis se geselskap sal Toulon ook amper ondraaglik vir haar wees, want hoewel daar baie jong, aantreklike Fransmanne in die stad is wat maar te graag ’n vriendskap met die pragtige donkerkop sou wou sluit, is almal in Frankryk verarm. Net hier en daar tref jy mense soos Louis aan wat nog geld het, en almal weet waar die meeste van daardie geld vandaan kom … van roof en plunder toe Frankryk in die stuiptrekkings van die rewolusie was.
Maar is Louis ook een van hulle? Sy weet nie. Natuurlik het sy hom nog nooit gevra nie. Daarvoor is sy te fyn opgevoed. Tot dusver het sy ook nie een keer daaraan gedink dat hy dalk op daardie manier aan sy rykdom gekom het nie. Maar nou … As haar tante gelyk het?
Waarheen en tot wie moet sy haar wend as haar tante skielik wegval? is die volgende vraag op haar lippe. Die mense wat sy as kind geken het, het almal onder die valbyl gesterf. En hier in Toulon ken sy maar net ’n paar, en dan ook baie oppervlakkig. Tant Josephine wou nooit gehad het dat sy te intiem met Toulon se mense raak nie, juis uit vrees dat iemand sal agterkom dat hulle van die gehates is wat die valbyl vrygespring het. Tot op hierdie dag van die negentiende eeu is enige oorblywende lid van daardie gehate groep nog nie sy lewe heeltemal veilig nie, al staan die valbyle reeds al ’n paar jaar sonder werk.
Die begeerte na iemand om mee te praat, om in haar vertroue te neem, is oorweldigend in haar. Eintlik is sy en haar tante twee baie eensame mense. Daar is niemand met wie sy werklik intiem bevriend is nie. Daarom miskien beteken Louis Paquin se vriendskap vir haar meer as wat dit normaalweg sou. Hy is darem iemand met wie sy kan lag, saam met wie sy kan gaan dans.
Maar gee sy vir hom om? Sy frons, draai weg van die venster en trek die gordyne toe om die skerp oggendsonstrale uit die kamer te weer. Sy is nie seker nie. Sy weet nie eintlik hoe ’n mens moet voel as jy regtig vir ’n man omgee nie, maar van al die mans wat sy ken, staan Louis die naaste aan haar. Sy sou nie graag sy vriendskap wou verloor nie. Naas haar tante, is hy op die oomblik al een tot wie sy haar kan wend as iets moet gebeur.
Dis hierdie gevoel van intense eensaamheid wat haar daardie aand juis dit laat doen waarteen haar tante haar al die jare gewaarsku het … om iemand in haar vertroue te neem.
Toe Louis Paquin haar daardie Nuwejaarsaand weer kom haal, sê sy op haar reguit manier toe sy regoor hom in die koets sit: “Tante hou nie van jou nie. Het jy dit geweet, Louis?”
Die man glimlag effens; daardie meerderwaardige glimlaggie wat Lille se tante juis so teen die bors stuit. “Is dit van soveel belang? Solank jý net van my hou, pragtige meisie!”
Maar sy glimlag nie saam nie, kyk hom reguit aan. “Louis, wie is jy werklik?”
Hy kyk haar verbaas aan en sy glimlag word breër. “My liewe klein skat, ek wens ek kon jou ’n vreeslik romantiese verhaal vertel wat my ’n romantiese figuur in jou oë kon maak, maar ongelukkig is daar niks om te vertel nie. My vader was ’n skeepsbouer in Havre. Dis al.” Hy lag. “Ek kan jou nie eens sê ek was ’n rower of ’n skurk nie! Ek weet baie vroue dink sulke mense is baie romanties! Ongelukkig moet ek bieg dat ek tot dusver ’n baie gehoorsame burger van die vaderland was.”
“Louis, moenie spot nie! Ek is ernstig!”
Sy glimlag verwater effens, en sy oë kyk haar vas aan.