Piekfyn Afrikaans Graad 5 Leerderboek vir Huistaal. Rina Lamprecht
v/f en d/t ondersoek
•die verskillende tydsvorme in Afrikaans inoefen
•die gebruik van die kappie en deelteken bekyk.
Die doel van ’n teks
’n Mens skryf iets met ’n doel. Jy skryf om te gesels (soos in ’n e-pos of vriendskaplike briefie), om dankie te sê of iemand geluk te wens (in ’n kaartjie), inligting oor te dra (’n verslag) en om iets te skep (’n verhaal/opstel). Die doel waarvoor jy skryf, beïnvloed die inhoud en die styl wat jy gebruik – dit bepaal byvoorbeeld of jy formeel of informeel gaan skryf.
Die teikengroep van ’n teks
Dit is die persoon vir wie jy iets skryf. Wanneer ’n mens ’n stuk skryf, het jy ’n persoon in gedagte wat dit gaan lees. Wanneer jy dieselfde inligting byvoorbeeld in jou dagboek skryf (wat jy self gaan lees) of vir jou ouma of vir jou vriend of vir jou kleutersussie, gaan dit in elke geval heeltemal anders lyk. Jou styl gaan verskil en die woordeskat wat jy gebruik, gaan ook verskil.
Lees die volgende inligtingsteks aandagtig deur
Maak só rande uit jou rommel!
Vir die meeste mense is ’n garage nie net ’n plek waar die motor geparkeer word nie – dis ook die begraafplaas vir al die huishoudelike items wat nie meer gebruik word nie, stukkend of uit die mode is. Daar sal jy ’n uitgediende broodrooster, Kleinboet se treinstel, ’n afgeleefde trapfiets en ’n boks vol ou kombuisware vind. Dalk is jou motorhuis al so vol, daar is kwalik plek vir die motor! Dalk sit jy ook opgeskeep met ’n klomp onnodige dinge in jou huis – ou kombuisware, boeke, ornamente, juwele, langspeelplate, noem maar op!
Dit is dalk hoog tyd dat jy jou eie garage-uitverkoping reël of dink aan ’n tafel by ’n vlooimark. Omskep die onnodige goed wat jou plek en jou lewe oorlaai in lekker harde kontant. Wat vir jou onbruikbaar geword het, is vir ’n ander net die ding wat hy of sy soek – of wat vir jou net gemors is, is vir ander ’n kosbare vonds.
(Verwerk van: www.mieliestronk.com)
Gesels met ’n maat
•Vertel vir mekaar wat die hoofidee van hierdie inligtingsteks is.
•Watter voorstelle word in hierdie teks gemaak?
•Wat is die doel en wie is die teikengroep?
Beantwoord die volgende vrae in jou werkboek:
1.Hoekom word die garage ’n begraafplaas genoem?
2.Gee ’n ander woord vir garage.
3.Haal ’n woord uit die teks aan wat beteken jy weet nie wat om met iets te doen nie.
4.Op watter twee maniere kan jy van jou onnodige goed ontslae raak?
5.Waarin kan gebruikte ware omskep word?
6.Wie is die teikengroep van hierdie teks: volwassenes of kinders? Hoekom sê jy so?
7.Wat is die doel van die teks?
8.In watter styl is die teks geskryf: formeel of informeel? Motiveer jou antwoord.
Afkortings
Slegs erkende afkortings mag gebruik word. ’n Mens kan nie jou eie afkortings maak wanneer jy skryf nie.
•Internasionale afkortings van afstande en gewig kry nie punte nie, byvoorbeeld: km/cm/g.
•As die afkorting vir ’n groep woorde staan, kom daar ’n punt na elke letter, byvoorbeeld: a.g.v.
•Afkortings wat uit hoofletters bestaan, kry nie punte nie, byvoorbeeld: SARU/RSA/SALT.
•As die afkorting vir een woord staan, kom die punt aan die einde van die afkorting, byvoorbeeld: asb./mev.
•Ons kry afkortings waar slegs die beginkonsonante van die lettergrepe gebruik word, byvoorbeeld: handskrif – hs.; asseblief – asb.
•Daar is ook verkortings van woorde wat uit die woord se eerste lettergreep, plus die volgende konsonant/e, bestaan, byvoorbeeld: aardrykskunde – aardr.
9.Herskryf die volgende paragraaf en skryf die afkortings daarin voluit. As jy onseker is, kan jy ’n woordeboek raadpleeg.
’n Garage kan bv. gebruik word om ou goed te bêre, m.a.w. goed wat jy nie meer gebruik nie. ’n Mens kan die goed verkoop en geld maak, i.p.v. om dit op te gaar. Die verkoping kan in die vm. begin en aanhou tot in die nm. Daar kan o.a. ’n afgeleefde trapfiets en ’n boks vol ou kombuisware te koop aangebied word. In SA is daar baie vlooimarkte waar ’n mens ’n stalletjie kan huur. Maak asb. net seker dat daar plek beskikbaar is.
In Afrikaans word verskillende letters soms gebruik om dieselfde klank voor te stel. Dit is in baie gevalle woorde wat ons van Nederlands geërf het.
“v” en “f”
Kyk na die volgende woord: Daar is vyf items wat uitgestal word.
Onthou, ons kry nooit die v-letter aan die einde van ’n woord nie: grof; bluf; skrif; sweef.
“d” en “t”
Die aand voor die verkoping was die garage ’n bont deurmekaarspul.
Wenk: As jy onseker is of ’n woord op ’n d of t eindig, spreek die woord in die meervoud uit. Byvoorbeeld : rand – rande.
As jy die d-klank in die meervoud of verbuiging hoor, moet die woord dus in die enkelvoud op ’n d eindig.
10.Woorde wat met ’n d/t aan die einde of met ’n v/f gespel word, is in die volgende paragraaf verkeerd gespel. Skryf die paragraaf oor en maak die spelfoute reg.
Fyf jaar nadat jy goed begin opgaar, vint jy dat daar gelt te maak is deur van die onnodige dinge ontslae te raak. Dit mag dalk ’n fonds vir jou friend of vir iemant anders wees. Dit kan ’n vantastiese oggend by die vlooimark wees, sonder dat iemand vorseer word om te koop. Daar kan ’n grood wins gemaak wort voor die aant.
Tydsvorme
Daar word drie tydsvorme onderskei: teenwoordige tyd: dit wat nou gebeur, verlede tyd: dit wat al klaar gebeur het, toekomende tyd: dit wat nog in die toekoms gaan gebeur. Byvoorbeeld:
Ek verkoop my ou goed. (teenwoordige tyd)
Gister het ek my ou goed verkoop. (verlede tyd)
Môre sal ek my ou goed verkoop. (toekomende tyd)
Let op die volgende:
Het word in die verlede tyd saam met die werkwoord gebruik en die werkwoord skuif na die einde van die sin. Die werkwoord kry ook ’n “ge” vooraan, behalwe as die werkwoord met “be”, “ge”, “her”, “er”, “ont” of “ver” begin. Byvoorbeeld: begin, gedenk, hersien, erken, ontvoer, verander.Die wedstryd het begin.
Na die verkoping het my huis se voorkoms verander.
Sal word in die toekomende tyd gebruik en die werkwoord skuif na die einde van die sin, maar die werkwoord bly dieselfde. Byvoorbeeld: Ek sal jou môre betaal. Ek sal jou help.
Die verlede tyd van het (wat besit aandui) = het … gehad.
Die verlede tyd van word = is.
Die verlede tyd van is = was. Die toekomende tyd van is = sal wees.
Kyk na die volgende voorbeeldsinne.
•Sy het ’n selfoon gehad.
•Sy