Piekfyn Afrikaans Graad 5 Leerderboek vir Huistaal. Rina Lamprecht
As jy in Oupa se tyd geleef het, watter voertuig sou jy gekies het? Waarom? (2)
Totaal: 15 punte
Formele assessering
Jou onderwyser gaan jou antwoorde volgens ’n memorandum nasien.
Vergelyking
’n Vergelyking is wanneer ’n mens iets beter wil verduidelik deur ’n prentjie met woorde te vorm. Die skrywer plaas dan die prentjie wat hy/sy geteken het, direk langs die woord wat hy/sy wil verduidelik. ’n Mens verbind die twee gewoonlik met die woorde “soos” of “asof” of “net soos”, “nes”, “as”.
Ons sê byvoorbeeld: Die katjie is so sag soos my teddiebeer. Die poeding ruik soos lemoen. Die leser kan dan self ’n prentjie daarvan vorm en dit so beter verstaan.
Daar is baie vergelykings wat gereeld in die volksmond gebruik word, byvoorbeeld:
Hy is so lank soos ’n paal; so lelik soos die nag.
Ons kry dit egter ook dat skrywers en digters hulle eie oorspronklike vergelykings uitdink. Kyk na die volgende uittreksel uit die gedig “Hemel” van Lina Spies:
•My kat is geel soos ’n papawer
•met oë nes botterblommetjies
•en ’n voetstap ligter
•as ’n sonstreep oor die water.
Uitgebreide lees
Paarlees die verhaal “Woordeloos” deur Fanie Viljoen saam met jou maat. Julle moet ook die vrae beantwoord. Die verhaal verskyn in jou Piekfyn Afrikaans Leesboek.
12.Kies die korrekte woord uit kolom B om die vergelyking in kolom A te voltooi.
| Kolom A | Kolom B |
| a)Hy rook soos ’n …b)Hy is so slim soos …c)Die vraat eet alles; hy het ’n maag soos …d)Niemand kry haar wakker nie; sy slaap soos …e)Die bedelaar kom elke Vrydag, gereeld soos …f)Oupa het geduld soos …g)Sy sing so mooi soos … | ’n klip’n volstruis’n nagtegaalJobdie houtjie van die galgskoorsteenklokslag |
Lees die volgende vergelykings deur. Twee van hulle is reg. Watter antwoord pas nie?
13.Die kinders is so bang soos … vir die kwaai onderwyser.
a)die duiwel vir ’n slypsteen
b)’n bok vir ’n skoot hael
c)’n kerkmuis vir ’n muisval
14.Sjoe, die geskilde veselperske is so glad soos …
a)botter.
b)’n paling.
c)seep.
15.Hy is so uitgeput, hy blaas soos ’n …
a)makou.
b)blesbok.
c)stoommasjien.
16.Thabo sê sy oupa se taxi is so oud soos …
a)die berge.
b)die Kaapse wapad.
c)’n ossewa.
17.Goeie entrepreneurs is deesdae so skaars soos …
a)valstande.
b)hoendertande.
c)wors in ’n hondehok.
d)’n tweedehandse doodskis.
Maatassessering
Sien jou maat se antwoorde na volgens die onderwyser se memorandum.
Aktiwiteit 4: Lees en waardeer ’n gedig
• Luister en praat
•Lees en kyk
•Skryf en aanbied
In hierdie aktiwiteit gaan jy
•na ’n gedig oor troeteldiere luister
•’n teks soos ’n gedig vir verskillende doeleindes lees
•alliterasie in ’n gedig verstaan en herken
•die gedig soeklees vir spesifieke besonderhede.
Luisterbegrip
Ons almal hou van diere, want hulle is altyd lief vir jou. Luister wanneer jou onderwyser vir jou ’n pragtige gedig oor ’n lieflinghond voorlees.
Let op na die volgende:
•Die luisterteks gaan een keer aan die klas voorgelees word.
•Daarna gaan die onderwyser die vrae saam met julle deurlees. Stel vas wat belangrik is, sodat jy weet waarna jy moet oplet wanneer die luisterteks vir ’n tweede maal voorgelees word.
•Wanneer die onderwyser die luisterteks vir ’n tweede maal voorlees, mag jy aantekeninge op ’n aparte stuk papier maak. Beantwoord dan die vrae. Jou onderwyser sal dit assesseer.
Die vrae
1.’n Tinktinkie is ’n baie, baie klein voëltjie. Wat bedoel sy as sy sê haar hond is ’n “sakpastinktinkie”? (1)
2.Beskryf die hond se bene in jou eie woorde. (1)
3.“Ping-pong” verwys na tafeltennnis waarin ’n baie klein balletjie gebruik word. Wat het die hond graag met ping-pongballe gedoen? (1)
4.Wat dink jy was die hond se gunstelingtydverdryf: eet, slaap of speel? (1)
5.Dink jy die hond het dit reggekry om molle en hadidas te vang?
6.Hoekom sê sy dit dan? (1)
7.Die spreker sê die hond het geen bang haar op haar kop nie. Ons kan hierdie woorde letterlik en figuurlik verstaan. Verduidelik dit. (2)
8.Wat sê dit van die hond as haar baas haar ’n “leeuehart” noem? (1)
9.Sy sê die hond leef “agter haar oë”. Sê in jou eie woorde wat sy bedoel – waar leef die hond nog steeds? (1)
10.Waarom noem sy haar Yorkie ’n Pixie-hond? (1)
Totaal: 10 punte
Lees In ’n neutedop sodat jy weet wat alliterasie, assonansie, ’n wending, ’n kwatryn en die atmosfeer in ’n gedig is.
•Alliterasie is die herhaling van medeklinkers/konsonante kort op mekaar in dieselfde versreël. Dit is veral wanneer dit die eerste konsonant van ’n woord of ’n lettergreep is opvallend.
•Assonansie is die herhaling van vokale/klinkers kort op mekaar in dieselfde versreël. Soms gebruik die digter herhalende klanke (vokale) in ’n gedig/strofe om ’n bepaalde effek te verkry.
•Die wending in ’n gedig is wanneer die inhoud van die gedig skielik verander en ’n ander loop neem. Dit word dikwels deur die voegwoord “maar” ingelui.
•’n Kwatryn is ’n strofe wat uit vier versreëls bestaan.
•Die atmosfeer in ’n gedig of ’n verhaal het te make met watter gevoel dit by die leser skep. Is die atmosfeer rustig/hartseer/swaarmoedig/laf/opgewonde/skertsend/speels?
Lees die volgende gedig saam met jou onderwyser deur
Preleesaktiwiteite: Wat kan julle uit die titel en die illustrasie aflei? Waaroor gaan die gedig? Gesels daaroor.
Kuierkat
Hennie Aucamp
Daar is ’n swart kat