Die rooikop en die redakteur en ander stories. André P. Brink
in ’n grys pak stap verby. Haar hart ruk. Maar dis ’n vreemdeling.
Tien oor vier kom die trein aan. Die perron is ’n malende mensemassa. Haar tenger figuur raak verlore in die bondel. Sakdoeke wuif, mense juig. ’n Blaasorkes speel.
Soldate in uniform stroom uit, val mense om die nek. Sy staan maar daar in haar blou rok, skugter en bang, soek en soek met haar groot bruin oë tussen die mense.
“Susan?” vra iemand aarselend.
Dis hy. Hy is skraal en bruin, met ’n borselsnor. Die uniform is effens groot vir hom.
“Albert?”
So staan hulle teenoor mekaar, opsommend, aarselend.
“Wel?” Hy lag ineens hard en omhels haar. Die snor krap haar wang.
“Eindelik, nè?” Hy gooi sy kop agteroor en lag uitbundig. “Eindelik, eindelik!”
Sy glimlag stram. “Ek kan dit nie glo nie.”
“A, jy sal!” belowe hy luidrugtig. “My vrou! Dis amper te goed om te glo, nè? En wat het jy al die jare aangevang?”
“Gewerk,” aarsel sy. “Dit was ’n lang tyd …”
“Dit kan jy glo,” verseker hy. “Ma-hulle het my toe in die Kaap ontmoet. Pa is daar vir ’n konferensie. Ek moes glo eers bly, maar ek wou mos eers my vrou kom groet!”
Hy druk haar vas en soen haar weer. Sy glimlag weer stram. Hulle loop by die uitgang uit.
“Jy sal die pad moet beduie,” sê hy joviaal. “Nou is ek vreemd in my eie land!”
“Kom,” sê sy.
Hy slaan sy arm om haar. “Hoe gaan dit nou eintlik nog?”
“Goed,” sê sy en soek na iets om te sê. “Jy lyk maer, Albert.”
“Senings,” sê hy lughartig. “Dis ’n ander soort lewe daardie.”
Sy loop klein en stil langs hom. “Ek … het vandag my blou rok aan,” sê sy eindelik met ’n verleë glimlag. “Jy het hom nog vir my gegee, onthou jy?”
“Ja!”
Maar sy sien in sy oë dat hy vergeet het. Vyf jaar is ’n ewigheid.
“Dit is my woonstel,” sê sy eindelik.
“Mooi plek!” sê hy. “Jy het mos deftig geword!”
’n Vlugtige gedagte aan Martin glip verby.
“Kon jy darem uitkom met die geld wat ek gestuur het?”
Sy knik net en kyk nie na hom nie.
“Gits, nè?” sê hy toe sy die woonsteldeur oopsluit. “En nou is ek weer tuis. Tuis …! By my vrou!” Hy slaan sy arms om haar.
Sy sluk en glimlag weer, tas na hom sonder om hom te vind.
“Ek gaan tee maak,” sê sy. “Ek wil net eers my rok uittrek.”
Sy trek ’n ou rok aan en vou die bloue versigtig op. Dan bêre sy dit in die kas, bly ’n lang minuut so staan met haar kop teen die blou materiaal.
“Waar is jy?” roep hy uit die sitkamer.
“Ek kom.”
Sy stoot die laai met die blou rok toe. Sy sal dit nie weer aantrek nie.
Die Huisgenoot, 29 Oktober 1956
Dis maar ’n klein ou dorpie wat hier tussen die bome voor hom lê, maar ná die beslommernis vanmiddag met die motor is hy eerlik nie lus om vanaand nog verder te ry nie. Hy sal maar kyk of hier iewers ’n plek te vinde is waar hy kan tuisgaan.
Hy draai in een van die eerste breë dwarsstrate af en vertrou maar dat dit naastenby die hoofstraat is. Hy moet noodgedwonge baie stadig ry om al die slaggate te vermy en terselfdertyd rond te kyk vir ’n moontlike uithangbord voor ’n hotel of losieshuis.
Dit lyk nie of daar so iets op die plekkie is nie. Agter die bome raak die son al weg. Bietjie ongeduldig hou Anton voor ’n woonhuis stil en gaan klop aan.
“Middag …?” maak ’n breë oom die deur oop.
“Anton Viviers,” steek hy sy hand uit. Die oom loer vlugtig na sy lang, goed versorgde vingers voor hy hulle in sy eie stewige hand toevou.
“En wat kan ek vir jou doen, neef?”
“Kan oom my nie na ’n losieshuis of iets beduie nie?” val hy met die deur in die huis. “Ek het bietjie moeilikheid met die motor gehad op die pad en nou kan ek nie vanaand nog veel verder nie.”
“Wat wil hy hê, Theuns?” roep iemand van binne af.
’n Spiertjie trek in Anton se wang. Hy sou darem bietjie meer hoflikheid verwag het.
“Hy wil slaapplek hê,” roep die oubaas oor sy skouer.
’n Tante verskyn in die gang. Sy is effens geset, met grys hare in ’n bolla en twee verrassend lewendige blou oë agter ’n bril.
“Dienie sal nou op kuier wees,” sê sy aan die man. “Dis die vrou van die losieshuis,” verduidelik sy aan Anton.
Hy trap bietjie onseker rond. “Miskien kan ek maar daar gaan wag?”
Sy trek haar neus op ’n plooi. “Sy gooi nooit genoeg sout in haar kos nie. Kom in, dan bly jy by ons oor.”
Vir ’n oomblik is hy skoon uit die veld geslaan. Maar ná vanmiddag se gesukkel en die lang rit – hy is net ná ete uit Johannesburg weg – is hy maar te dankbaar om ruskans te kry. Nog ’n bietjie skepties loop hy agter die tante die gang af.
“En wat doen jy nou eigelik in hierdie wêreld, as ek mag vra?” verneem die oom terwyl die tante kombuis toe is om koppies reg te sit.
“Ek het ’n oom bietjie dieper die Bosveld in,” lig Anton hom in. “Hy’t my vir ’n vakansie genooi.”
“Maar dis mos nie juis vakansietyd nou nie?” verneem die oubaas weer. “Hou jy nie skool nie?”
“Wat laat oom so dink?” vra hy effens geamuseerd.
Die oom plooi sy mond. “Sommer maar. Jou hande en so. Dis mos ’n dorpsmens se voorkomste.”
Hy kan nie help om vir die naïwiteit te glimlag nie. “Ek is ’n pianis, oom.”
“Hoe?” vra oom Theuns onseker.
“Ek speel klavier,” verduidelik hy.
“Maar wat werk jy?”
“Dis my werk, oom. Ek het net ses maande gelede van oorsee af teruggekom.”
“O.”
Daar is ’n mengsel van geamuseerdheid en ergernis in Anton se binneste. Al die grootste koerante van die land was die afgelope maande vol van sy opspraakwekkende sukses. Hy het pas ’n aanstelling as lektor in Johannesburg gekry, en hier weet hulle sowaar nie eens wat ’n pianis is nie!
Die gesels kom maar met rukke en stote, soos trekke aan ’n pyp. Tog is dit glad nie formeel of ongemaklik nie; dis asof hy ten spyte van sy ergernis oor die mense se onkunde tog ’n gemoedelike rus hier by hulle vind. Ná koffie neem die tante haar breiwerk, en vertel so algaande en ongevraagd van al die mense op die dorpie.
“Ons het ook mos ’n musiekmensie hier,” deel sy mee.
“So?” Hy dink aan al die moeders in Clarendon en Houghton wat hom al met die prestasies van hul dogters probeer beïndruk het.
Die tante vertel maar een stryk deur