Канец адзіноты. Януш Леон Вишневский
від, але пагаджаўся, што ў гэтага месца ёсць свая атмасфера. Непаўторная. Ні ў якім «Лідле», «Тэска» ці «Бедронцы» такога не знойдзеш. Толькі, на яго думку, гэтую атмасферу стваралі людзі, а зусім не нейкі сацмадэрнізм. Дзеля людзей Якуб туды і хадзіў.
Адразу за дзвярыма, паабапал шырокай мазаічнай дарожкі, стаялі дзве вялікія пашарпаныя лаўкі – такія можна сустрэць у закінутых парках альбо на гарадскіх міні-дачах палякаў. Да гэтых лавак людзі часта прывязвалі сабак, якія – цярпліва ці не вельмі – чакалі, пакуль гаспадары вернуцца. Здавалася, іх гучны брэх нікому не замінае. Дарожка заканчвалася маленькай прастакутнай пляцоўкай, справа ад якой быў найважнейшы аддзел універсама – лікёра-гарэлачны. Насупраць размясціўся мясны – гэты, пэўна, быў тут заўсёды, і не выключана, што вітрыны-лядоўні памяталі бойкі ў чэргах пры сацыялізме. Цяпер за шклом тых вітрын, што голасна гулі, бракавала не тавару, а месца – бо там узвышаўся каўбасна- мясны дастатак. На пагрызенай зубамі часу падлозе паміж двума аддзеламі часта адлежваліся каты – худыя, тоўстыя, чорныя, шэрыя, белыя і рудыя. Здалёк іх можна было прыняць за нерухомыя плямы. Яны не звярталі ніякай увагі на людзей, што мітусіліся вакол, і звычайна спалі альбо вылізваліся. Брэх прывязаных сабак іх таксама не ўражваў. Гэтая карціна дадавала атмасферы сюррэалістычнасці. Ды нават калі б у лікёра-гарэлачным раптоўна з’явілася знакамітая дзяўчына з вяслом, гэта не выклікала б ніякага здзіўлення. Якуб быў гатовы біцца аб заклад, што аднойчы калі не дзяўчына, то вясло там дакладна матэрыялізуецца – сацрэалізм патрабуе.
Кожная суботняя вылазка па булачкі ўключала заход ва ўніверсам. «На зале» Якуб купляў кефір, потым сядаў на лаўку каля лікёра-гарэлачнага, выцягваў з папяровага пакета здобу і разглядаў спачатку катоў, а потым людзей. Назіраў, прыслухоўваўся да размоў пра свет, зусім не падобны да ягонага. На лаўцы каля паліц з бутэлькамі падоўгу сядзелі, цытуючы маладую ўкраінскую касірку, што аднойчы сказала гэта Якубу, акцэнтуючы два першыя словы, «вашы польскія бамжы». Яе ветлівая каляжанка з суседняй касы, якая, відаць, польскую ведала лепш, хутка растлумачыла Якубу, што «бомж» – гэта па-руску, і пераклала.
Неяк у пачатку сакавіка, калі ён, як заўсёды, сядзеў побач з «бамжамі», запіваючы цёплую булку кефірам, з лаўкі падняўся мужчына ў зялёнай куртцы – Якуб бачыў яго і раней. Худы, маўклівы, з сумнымі вачыма, ён звычайна трымаўся ўбаку ад іншых і часта чытаў кнігу альбо газету. У тую суботу таўсценны чорны кот, які ляжаў найбліжэй да вітрын, пачаў гучна мяўкаць. Гэта нагадвала жаласны плач немаўляці. Мужчына ў зялёнай куртцы хістаючыся падышоў да яго, прысеў, дастаў з кішэні пакунак з фольгі і, чухаючы ката за вушамі, пачаў яго карміць. Праз хвіліну тоўстая прадавачка ў белым фартуху выбегла з-за прылаўка і, намагаючыся вырваць пакунак з рук мужчыны, гучна ўсклікнула:
– Ты што тут антысанітарыю разводзіш, га, Іскра? Табе глузды адбіла ці з самага ранку ўжо назюзюкаўся?
Усе, хто сядзеў