A Student's Commentary on Ovid's Metamorphoses Book 10. Shawn O'Bryhim
placet. erigitur laqueoque innectere fauces
destinat et zona summo de poste revincta
‘care vale Cinyra. causamque intellege mortis!’ 380
dixit et aptabat pallenti vincula collo.
murmura verborum fidas nutricis ad aures
pervenisse ferunt limen servantis alumnae.
surgit anus reseratque fores mortisque paratae
instrumenta videns spatio conclamat eodem 385
seque ferit scinditque sinus ereptaque collo
vincula dilaniat. tum denique flere vacavit,
tum dare conplexus laqueique requirere causam.
muta silet virgo terramque immota tuetur
et deprensa dolet tardae conamina mortis. 390
instat anus canosque suos et inania nudans
ubera per cunas alimentaque prima precatur,
ut sibi committat quidquid dolet. illa rogantem
aversata gemit. certa est exquirere nutrix
nec solam spondere fidem. ‘dic’ inquit ‘opemque 395
me sine ferre tibi. non est mea pigra senectus.
seu furor est, habeo, quae carmine sanet et herbis.
sive aliquis nocuit, magico lustrabere ritu.
ira deum sive est, sacris placabilis ira.
quid rear ulterius? certe fortuna domusque 400
sospes et in cursu est. vivunt genetrixque paterque.’
Myrrha patre audito suspiria duxit ab imo
pectore. nec nutrix etiamnum concipit ullum
mente nefas aliquemque tamen praesentit amorem.
propositique tenax quodcumque est orat ut ipsi 405
indicet, et gremio lacrimantem tollit anili
atque ita conplectens infirmis membra lacertis
‘sensimus,’ inquit ‘amas. sed et hic mea (pone timorem)
sedulitas erit apta tibi, nec sentiet umquam
hoc pater.’ exiluit gremio furibunda torumque 410
ore premens ‘discede, precor, miseroque pudori
parce’ ait. instanti ‘discede aut desine’ dixit
‘quaerere quid doleam. scelus est quod scire laboras.’
horret anus tremulasque manus annisque metuque
tendit et ante pedes supplex procumbit alumnae. 415
et modo blanditur, modo, si non conscia fiat,
terret et indicium laquei coeptaeque minatur
mortis et officium commisso spondet amori.
extulit illa caput lacrimisque implevit obortis
pectora nutricis conataque saepe fateri 420
saepe tenet vocem pudibundaque vestibus ora
texit et ‘o’ dixit ‘felicem coniuge matrem.’
hactenus, et gemuit. gelidus nutricis in artus
ossaque (sensit enim) penetrat tremor, albaque toto
vertice canities rigidis stetit hirta capillis. 425
multaque ut excuteret diros, si posset, amores,
addidit. at virgo scit se non falsa moneri.
certa mori tamen est, si non potiatur amore.
‘vive,’ ait haec, ‘potiere tuo’ – et, non ausa ‘parente’
dicere, conticuit promissaque numine firmat. 430
festa piae Cereris celebrabant annua matres
illa, quibus nivea velatae corpora veste
primitias frugum dant spicea serta suarum
perque novem noctes Venerem tactusque viriles
in vetitis numerant: turba Cenchreis in illa435
regis adest coniunx arcanaque sacra frequentat.
ergo legitima vacuus dum coniuge lectus,
nacta gravem vino Cinyran male sedula nutrix
nomine mentito veros exponit amores
et faciem laudat. quaesitis virginis annis 440
‘par ait ‘est Myrrhae.’ quam postquam adducere iussa est
utque domum rediit, ‘gaude, mea’ dixit ‘alumna.
vicimus.’ infelix non toto pectore sentit
laetitiam virgo, praesagaque pectora maerent,
sed tamen et gaudet. tanta est discordia mentis. 445
tempus erat quo cuncta silent interque Triones
flexerat obliquo plaustrum temone Bootes.
ad facinus venit illa suum. fugit aurea caelo
luna, tegunt nigrae latitantia sidera nubes.
nox caret igne suo. primus tegis, Icare, vultus, 450
Erigoneque pio sacrata parentis amore.
ter pedis offensi signo est revocata, ter omen
funereus bubo letali carmine fecit.
it tamen, et tenebrae minuunt noxque atra pudorem,
nutricisque manum laeva tenet, altera motu 455
caecum iter explorat. thalami iam limina tangit,
iamque fores aperit, iam ducitur intus. at illi
poplite succiduo genua intremuere fugitque
et color et sanguis, animusque relinquit euntem.
quoque suo propior sceleri est, magis horret et ausi 460
paenitet et vellet non cognita posse reverti.
cunctantem longaeva manu deducit et alto
admotam lecto cum traderet ‘accipe’ dixit,
‘ista tua est, Cinyra’ devotaque corpora iunxit.
accipit obsceno genitor sua viscera lecto 465
virgineosque metus levat hortaturque timentem.
forsitan aetatis quoque nomine ‘filia’ dixit,
dixit et illa ‘pater’ sceleri ne nomina desint.
plena patris thalamis excedit et inpia diro
semina fert utero conceptaque crimina portat. 470
postera nox facinus geminat, nec finis in illa est,
cum tandem Cinyras, avidus cognoscere amantem
post tot concubitus, inlato lumine vidit
et scelus et natam verbisque dolore retentis
pendenti nitidum vagina deripit ensem. 475
Myrrha fugit: tenebrisque et caecae munere noctis
intercepta neci est latosque vagata per agros
palmiferos Arabas Panchaeaque rura relinquit.
perque novem erravit redeuntis cornua lunae,
cum tandem terra requievit fessa Sabaea. 480
vixque uteri portabat onus. tum nescia voti
atque inter mortisque metus et taedia vitae