Uzaq sahillərdə. Гасан Мехти оглы Сеидбейли
heç yerli-dibli olmayaydı!” – deyə qarılar kökslərini ötürürdülər. Elə bil, bu bina olmasaydı, faşistlər özləri üçün başqa yer tapmayacaqdılar, guya faşistləri Triyestə cəlb edən ancaq bu beşmərtəbəli bina idi.
Ober-leytenant və onun əsgəri “Cırtdan” “Döyçe soldatenhaym”a girərkən qarşı səkidəki sloven bir qarı onlara tərəf baxaraq tüpürdü: “Ah, kaş, bu ev başınıza uçaydı. Siz olmasaydınız mənim Mitrim sağ qalardı… Sizi görüm lənətə gələsiniz, cəlladlar!”
O qədər də böyük olmayan vestibüldən yuxarı zərli məhəccərli geniş pillələr qalxırdı. Pillələrin hər iki tərəfindəki mərmər sütunlar olduqca kövrək və şəffaf görünürdü. Tavandan asılmış büllur çilçıraqlar par-par parıldayırdı.
Yuxarıdan musiqi səsləri eşidilirdi, xörək ətri gəlirdi. Balaca boylu bir zabit tapança qayışını açıb uca paltarasılana ilişdirməyə çalışırdı. Xörəkpaylayan qadınlar onun yanından ötərək, o tərəf-bu tərəfə vurnuxurdular. Nişastalanmış ağ önlüklər və krujeva kaporlar onlara təntənəli görkəm verirdi. Hamısı alman idi. Bu evə ancaq almanlar girə bilərdilər. Balaca boylu zabit boyca ondan xeyli uca olan bir qadını saxlayıb onunla zarafatlaşır, çənəsindən tutaraq qiymət verirmiş kimi, onu süzürdü. Qadın gülümsünür, dözürdü…
Ober-leytenant və “Cırtdan” birinci salonun açıq qapıları qarşısında dayandılar. Bura əsgər və kiçik zabitlərin yeməkxanası idi. Hiss olunurdu ki, onlar hələ təzə-təzə yığışmağa başlayıblar. Bir neçə əsgər oxuyan qadını patefon valının içində görmək istəyirmiş kimi, acgözlüklə vala baxırdı.
– Xanım, nə olar, bir anlığa… ancaq bir anlığa çıx oradan, gəl yanımıza! – deyə əsgərlərdən biri hərlənən vala yalvarırdı. O biri əsgərlər qəhqəhə çəkib güldülər. Birdən əsgərlər gözlərini onlara zilləmiş ober-leytenantı gördülər. Onların hamısı farağat vəziyyəti aldı.
Ober-leytenantın nəzərləri bütün divarı tutan paltarasılanda səliqə ilə cərgələnmiş tapança və portupeyalar üzərində gəzdi.
Zabitin sifəti daş kimi ifadəsizdi. Əsgərlər xeyli müddət yerlərində donub qaldılar. Səslərini çıxarmadılar. Nəhayət, ober-leytenant onlardan gözünü çəkib üçüncü mərtəbəyə qalxan pillələrə tərəf yönəldi. “Cırtdan” əsgərlərə göz vurub öz zabitinin dalınca getdi.
Üçüncü mərtəbədə sakitlik idi, salonun qapısından tünd-qəhvəyi rəngli ağır pərdələr asılmışdı. Ober-leytenant etinasız bir hərəkətlə pərdəni aralayıb, içəri baxdı.
Salona yol tapan günəş şüası masaların üstündəki büllur vazalara düşərək bərq vurdu, divara yağlı boyalarla çəkilmiş zövqsüz tabloları işıqlandırdı. Dürerin “Qız şəkli” adlı məşhur qravürası bu portretlərlə kəskin bir təzad təşkil edirdi. Ober-leytenant nəzərlərini məhz bu əsərin üzərində saxladı, sonra da pərdələri tamamilə aralayaraq salona girdi.
O, masaların arasında gəzir, sanki yüksək rütbəli zabitlərin xörək yeyəcəkləri masaların layiqincə sahmanlı olub-olmadığını yoxlamaq istəyirdi. Əlini uzadıb stəkanların içinə qoyulmuş salfetləri yoxlayıb, üzünü qırışdırdı.
– “Cırtdan”! – deyə o bir qədər əsəbi səslə əsgəri çağırdı. – Bu dəsmallar xoşuma gəlmir, çox kobuddur!
“Cırtdan” zabitin nəyə işarə etdiyini o dəqiqə başa düşüb, çiynindəki çantanı yerə qoydu, oradan bir dəstə kağız çıxartdı.
Onlar tez bir zamanda bütün masalardakı salfetləri dəyişdirib salonu tərk etdilər və qapının pərdələrini saldılar.
– “Cırtdan”, yeməkdən qabaq əllərini yumaq istəmirsən?
Əsgər başı ilə təsdiq etdi. Artıq onun yanağı səyrimirdi.
– Dəhlizin o başındadır, – deyə ober-leytenant cəld dilləndi.
Dəhlizin o başındakı qapılardan birinin üstünə “Yalnız zabitlər üçün” sözləri yazılmışdı.
“Cırtdan”a rast gələn mayor əvvəlcə onu dayandırıb, qapıya vurulmuş lövhəni göstərmək istədi. Nədənsə fikrindən daşındı. Bu iyrənc şəhərdə Otto fon Şultsun işi onsuz da başından aşırdı. Vaxtını intizam haqqında boş söhbətlərə sərf etmək istəmədi. Əslində, bu əsgərin günahı çox da böyük deyildi. Bundan qat-qat pis hallar olurdu. Elə dünən şəhərə ilk dəfə çıxarkən o, iki əsgərin küçənin tinində dayanıb bir neçə nəfər şəhər əhli ilə söhbət etdiyini görmüşdü. Fon Şults maşını saxlatdırıb soruşmuşdu:
– Hansı hissədənsiniz?
– Əlahiddə dağ atıcıları taborundan patruluq.
– Nə barədə danışırsınız?
– Bizim bu Hansın peşəsi damlara kirəmit döşəməkdir. İndi də soruşurduq ki, burada rəngli kirəmiti necə qayırırlar.
– Siz də kirəmit döşəyənsiniz!
– Xeyr, mən royal kökləyənəm.
Kirəmit döşəyəni də, royal kökləyəni də hauptvaxta göndərmək lazım gəlmişdi ki, bundan sonra postda duran vaxt özlərini yaxşı aparsınlar. İndi ordunun özündə də belə əsgərlər az deyildi. Ancaq daha bu kütbeyin tör-töküntünü öyrətmək vaxtı keçib: səhərdən axşamadək şəhərin eninə-uzununa gəzirlər, güllə atırlar, lazım gələndə də ölürlər… Elə bu kifayətdir! Fon Şults özünü daha ciddi işlərdən ötrü qorumalıdır.
Mayor, alçaq tavanlı holla girdi. Bir neçə zabit piştaxtanın qabağına yığılıb, yeməkdən qabaq vermut içirdi.
Balkon qapısının yanında qırmızıpeysər və sinəsi həddindən çox qabarıq olan qoca bir polkovnik durmuşdu. O, əlindəki qayçı ilə siqarın ucunu kəsirdi.
Şults alışqanı yandıraraq onun siqarına yaxınlaşdırdı.
– Təşəkkür edirəm, – deyə polkovnik burnunun altında mızıldadı.
Polkovnik kimin tərəfindən və nə təhər olursa-olsun özünə göstərilən hörməti qiymətləndirməyə adət etmişdi. Əslində, polkovnik polis qoşunlarını o qədər də sevmirdi. Bu mayor isə yaxasındakı nişana görə gözətçi hissələrinə mənsub idi. Polkovnikin fikrincə, gözətçi hissələri də polis deməkdir. Lakin nəzakət həmişə insana xoş gəlir…
Polkovnik diqqətlə mayora baxdı, onun qaşları təəccüblə yuxarı dartıldı.
– Fon Şults?
Şults yüngülcə baş əydi.
– Hm… – Polkovnik gülümsündü. – Mən sizi hələ bığsız bir kadet olduğunuz vaxtdan xatırlayıram. Səhv etmirəmsə, sizinlə atanızın malikanəsində görüşmüşdük. Hafizəm məni çox nadir hallarda aldadır.
Şults yenə də baş əydi:
– Bəli, bunlar mümkün olan şeydir.
– Triyestə çoxdan gəlmisiniz? – deyə polkovnik soruşdu.
– Xeyr, təzəcə gəlmişəm.
– Yəqin ki, fövqəladə səlahiyyətlə