Uzaq sahillərdə. Гасан Мехти оглы Сеидбейли
sevincək bir hərəkətlə əlini onun çiyninə vurdu:
– Nə deyirəm ki, pis fikir deyil… Ehtiyat edirsiniz? Namusuma and olsun ki, bizim Ştatlarda olsaydınız, sizi xalq qəhrəmanı adlandırardılar. Hər qəhrəmanlığınıza Hollivud bir film həsr edərdi.
Onlar söhbət edə-edə qayaların dalından çıxanda Vasya ilə Ancelika təəccüblə bir-birinə baxdılar.
* * *
Əvvəllərdə “Döyçe soldatenhaym” binası ucalan yerdə indi daş-daş üstündə qalmamışdı. Alman və italyan əsgərləri daşları eşələyərək uçmuş binanın altından meyitləri çıxarırdılar. Onlar daş-torpağın arasından qəfildən bir əlin uzandığını gördülər. Bu əl yanıb külə dönmüş bir tirdən tutmağa çalışırdı. Onlar təsadüfən diri qalan zabiti tirlərin altından güclə çıxara bildilər. Bu, Otto fon Şults idi. Bir qədər sonra Şults dəlicəsinə bağırmağa başladı. Bu səsi eşidən esesçilər hövlnak özlərini onun yanına atdılar. Əsgərlər, Şultsun toz-torpağa bulaşmış kostyumunu təmizlədikcə, o, onları söyüb, kənara itələməyə çalışırdı, sanki baş vermiş hadisəyə onlar bais olmuşdular.
Bir dəqiqədən sonra hadisə yerinə bir minik maşını yaxınlaşdı. Maşından düşən iki cavan esesçi və bir həkim qorxudan özlərini itirmiş halda Şultsa yaxınlaşıb, farağat durdular.
– Allah! – deyə həkim tələsik Şultsu müayinə etdikdən sonra təəccüblə səsləndi. – Sizin bədəninizdə heç cızıq yeri də yoxdur! – O, rahatlıqla nəfəsini dərib, Şultsa müraciət etdi, – Siz rahatlanmalısınız, cənab mayor. Allah üzünüzə baxıb, salamat qurtarmısınız… Sizə indi ancaq rahatlıq lazımdır. İcazə verin, sizi maşınla aparım…
Lakin Şults onu itələyib piyada yola düzəldi. Şults əvvəl çox tez-tez yeriyirdi, sanki kiməsə daldan çatmaq, haqlamaq istəyirdi. Onun gözləri qanla dolmuşdu, sifətindən qəzəb yağırdı. O, gərgin halda fikirləşirdi: “Bu gün onunla bir yerdə yemək yeyənlərdən kimsə partizanmış! Bəlkə də o, “Mixaylo”dur? Ola bilər!” Gör ha, Şults təcrübəli bir gestapoçu olsa da, onu görə bilməyib! “Mixaylo” onun burnunun dibində, gözlərinin qabağında diversiya düzəldib, heç bir cəza çəkmədən çıxıb gedib, indi də, yəqin ki, heç nə olmamış kimi şəhərdə veyllənir.
Birdən onun gözləri “Mixaylo” haqqında yazılmış elanlardan birinə sataşdı. “Bu partizan kəşfiyyatçının başı üçün təyin edilmiş məbləği artırmaq lazımdır, – deyə o, düşündü. – Bu, vəziyyəti düzəldəcəkmi? Yox, daha ciddi tədbirlər lazımdır. Düzdür, partizanlar qorxuludur, amma ruslar kömək etməsə, onlar nə edə bilərlər? Ruslar durmadan öz sərhədlərinə doğru yaxınlaşırlar, deməli, bir azdan Avropada olacaqlar. Bax, məsələ də bundadır. Hər şeyi əvvəlcədən görmək, ölçüb-biçmək lazımdır”.
Belə düşünən yalnız o deyildi. Triyestə gələrkən, Frankfurt şəhərində anasının dayısı oğlu Ralf fon Hauzengildə qonaq qalmışdı. Ralf Gerinqin dostu idi. O, Ottonun sirr saxlayan bir adam olduğunu bildiyi üçün gizlincə xəbər vermişdi ki, Gerinq öz ov malikanəsində Amerika bankirlərinin nümayəndələri ilə görüşür.
O, yalan demirdi. Şults bilirdi ki, baş qərargahda da müttəfiqlərlə saziş əldə etməyə çalışırmışlar. Həqiqətdə də Hitleri, Krupu, Şultsu, ümumiyyətlə, üçüncü imperiyanı ancaq bu saziş xilas edə bilərdi… Əgər Şults burada da ingilis və yaxud Amerika kəşfiyyatçıları ilə əlaqəyə girə bilsəydi, daha yaxşı olardı. Belə bir əlaqə yaransaydı, partizanlarla mübarizə asanlaşardı. Yoxsa vəziyyət ağırlaşacaqdı. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq “Mixaylo”nun başı üçün təyin edilmiş məbləği artırmaq lazım idi.
Baş vermiş hadisədən bir saat keçməmişdi ki, Triyestdə hər şey sakitləşib öz yoluna düşdü. Çünki adamlar partlayışlara alışmışdılar. Axı, yalnız hitlerçilərin yaşadığı binalar partlayırdı. Dinc əhalinin təşvişə düşməsi üçün heç bir əsas yox idi. Əksinə, onlar hər dəfə partlayış səsi eşitdikdə sevinirdilər.
Şults isə hələ də Triyestin küçələrini gəzirdi. Partlayışdan sonra qulaqlarındakı gurultu çəkilməmişdi. Ürəyi də bulanırdı. Öz gəzintisinin mənasızlığını başa düşən Şults, nəhayət, dincəlmək üçün gestapoya tərəf döndü. Yolda o, dünən şəhər əhalisi ilə sönbət edən iki əsgərə rast gəldi. Əgər onun başı ağrıyıb, ürəyi bulanmasaydı, öz hirsini bu əsgərlərin üstünə tökərdi. Əsgərlər Şultsu görən kimi tini dönüb uzaqlaşdılar.
* * *
Hava qaralandan sonra “Mixaylo” öz dostları və qonağı ilə şəhərdən çıxdı. Onlar dəmir yolunu keçməli idilər. İrəlidə bir təhlükə olub-olmadığını yoxlamaq üçün Ancelikanı qabağa göndərib, özləri gözləməli oldular. Nəhayət, donub kövrəkləşmiş qarın xışıltısı eşidildi. Ancelika heç bir söz demədi. Vasyanın qolundan tutub dartdı. Hamısı yola düşdü. Onlar relslərin üstündən keçən zaman keşikçilərin uzaqda tez-tez yanıb-sönən fənərlərinin işığını gördülər.
Qonaq özünü çox yaxşı aparır, heç bir sual vermirdi. Hər işarəni başa düşürdü. İki saat yol getdikdən sonra yolçular it səsi eşitdilər. İt hürüşü getdikcə yaxınlaşırdı. Sonra tutqun işıqlar göründü. Yarım saat sonrasa onlar artıq Prosek qəsəbəsinin həyətləri arasında idilər.
“Mixaylo” böyründə böyük anbar tikilmiş balaca və köhnə bir evin yanında dayandı. Ancelika evin buz bağlamış pəncərəsini astadan tıqqıldatdı. Bir dəqiqə sonra evin qapısı açıldı və kənarda çiyninə qoyun dərisindən uzun bir kürk salmış kişi göründü.
– Bizik, – deyə Vasya xırıltılı səslə pıçıldadı.
– Allaha şükür! Hamınız salamatsınız?
– Hamımız! – deyə Vasya şən səslə cavab verdi.
Kişi artırmadan enib anbara yaxınlaşdı, qapını açdı. Qapı cırıldadığı üçün kişi acıqlı-acıqlı söyüş söydü. “Mixaylo” ilə ev sahibindən başqa hamı içəri girdi.
– Hə, nə var, nə yox? – deyə “Mixaylo” pıçıltı ilə soruşdu.
Ev sahibi də pıçıltı ilə cavab verdi:
– Onlar bura gəlmişdilər.
– Doğrudan?
– Evi ələk-vələk elədilər. Heç kəsi tapa bilmədilər, ancaq qonşunun inəyini apardılar.
– Eybi yoxdur, – deyə “Mixaylo” cavab verdi, – tezliklə müharibə qurtarar, onda…
Ev sahibi onun sözünü kəsdi:
– Deyəsən, qonağınız var?
– Hə, qonaq kimi bir şeydir, – “Mixaylo” başının hərəkəti ilə təsdiq etdi. – Yaxşı, gedin, dincəlin.
Ev sahibi qəti səslə dedi:
– Mən yatmayacağam, gecəniz xeyrə qalsın.
“Mixaylo” içəri girəndən sonra kişi anbarın qapısını örtdü. “Mixaylo” kibrit çəkdi. Vasya anbarın o başındakı xəzəllərin üstündə özünə yer hazırlayırdı. Qonaq ətrafa göz gəzdirib daha münasib bir yer görmədiyi üçün çarəsiz halda