Xeyrin çöküşü. Zaur Pənahov

      Hava artıq isinməyə başlamışdı, günəş buludsuz səmada həmişəki gözəlliyi ilə parıldayırdı. Oradan uzaqlaşıb artıq çoxdan yola düşmüş Eçso, olanları unudub üst-başını səliqəyə salmağa başlamışdı. Bir az getdikdən sonra iki kəndi birləşdirən yola çatıb onu izləyən varmı deyə son dəfə arxaya baxdı. İlk döngəni dönəndə yolda tək olmadığını gördü. Bir az irəlidə ətəyi yerlərə dəyən yamaqlı səyyah paltarında ağ saçlı qoca bir kişi gördü. Qoca asta addımlarla gah yeriyib, gah da dayanaraq ətrafa boylanırdı, hərəkətlərindən buralara ilk dəfə gəldiyi bəlli olurdu. Eçso onun bu vəziyyətini görüb addımlarını daha da sürətli ataraq ona çatdı.

      Eçso “Günəşiniz işıqlı olsun, cənab,” dedi mərhəmətli səsi ilə. “Kömək lazımdı?”

      Qoca, onu, yanına gələnədək eşitməmişdi, tərəddüdlə dayanıb geriyə baxdı. Arıq və bir o qədər də zəif görünən yaşlı kişi, səssiz bir yırtıcı kimi yaxınlaşan gəncin şirin sifətinə uzun müddət təəccüblə baxdıqdan sonra “Nə? Hə, əlbəttə oğlum, çox sağ ol,” deyə sevinclə gülümsəyərək qarşılıq verdi. “Mən buralarda birinci dəfədir oluram, yolu tapmağıma kömək etməyin məni sevindirərdi.”

      “Bura Dor kəndi ərazisidir. Sizə hara getmək lazımdı?”

      Qoca bir anlıq düşünüb “Dor?” dedi, nə isə xatırlamağa çalışaraq. “Dor… hə, deyəsən, oradı. Mənə yolu göstərərsən, oğlum?”

      Eçso gülümsəyərək “Daha yaxşısını edərəm,” dedi, “sizi ora özüm apararam.”

      “Doğrudan? Səni yolundan ayırmaq istəmirəm.”

      “Yox, mən özüm də ora gedirəm.”

      Ovalıq boyu uzanaraq yerə qoşa xətt salmış araba yolu ilə kəndə doğru yeriməyə başladılar. Eçso qocanın ləng addımlarına ayaq uydurmağa çalışarkən “Yəqin kəndə üç günə çatarıq,” deyə düşündü. Yol boyu arabir bərk öskürüb yerində səndələyən qoca, hər dəfə cibindən çıxardığı dəsmalla alnının tərini silib yoluna davam edirdi. Eçso, səhhəti yerində olmayan qocanın bura tək necə gəldiyini və burada nə axtardığını düşünürdü. Çünki bu gözdən uzaq təhlükəli kəndə səyyahlar və çox nadir hallarda tacirlər gəlirdi. Səbəbi isə kəndə ən yaxın yaşayış yerinin yarım günlük uzaqlıqda olmağıdır ki, ora getmək üçün də araba və ya yolu yaxşı tanımaq vacibdir. Baş verəcək kiçik bir ləngimə və ya yolu səhv salmağın mütləq ölüm deməkdir.

      Eçso darıxdırıcı səssizliyi pozaraq “Bəs sizi bu ucqar kəndə gətirən səbəb nədir?” deyə soruşdu.

      Qoca bir müddət səssizliyini pozmadan əsası ilə eyni tempdə addımladıqdan sonra “Mən tacirəm,” deyə cavabladı.

      “Tacir? Tacirə oxşamırsız. Bəs mallarınız hanı?”

      “Hamısını satdım, ilin bu vaxtında işlərim yaxşı gedir,” deyə bildirdi. “Deyirlər burada yaxşı kələm olur. Bilirsən, bu il havalar yaxşı keçmədiyi üçün çox yerdə kələm olmayacaq. Mən də gəldim indidən əkinçilərlə razılaşım ki, yığım vaxtı kələmi təkcə mənə satsınlar.”

      “Düz deyirsiz,” deyə Eçso təsdiqlədi. “Bu il havalar mənə də çox təsir etdi, üç həftədir demək olar ki, heç nə yığmamışam. Elə bil bütün çiçəklər yox olub, göbələkdən başqa heç nə yoxdu.” Ayağını yerə vuraraq üsyan etdi. “Bu axmaq hava ucbatından üç həftədir boş yerə hər gün ovalıqlarda gəzinirəm, bu qədər vaxtda yığdığım bitkilərin sayı keçən il iki gündə yığdığımdan çox deyil. Sizin bəxtiniz gətirib bu cür pis fəsildə belə gəlir əldə edirsiniz.”

      “Pis?” Qoca başını yellədi “Pis hava olmur, yalnız bizə yararlı və yararsız hava olur.”

      “Fərqi nədi, bu il hava çox yararsız oldu, ya da pis oldu.”

      Bir az fikirləşib qocanın əslində nə demək istədiyini düşünərək “Yaxşı sizin üçün yararlı ola bilər, amma mənim və bir çoxlarının ziyanına oldu,” deyə öz yanaşmasını təsdiqlədi.

      “Əgər başqaları deyəndə kələm qıtlığını nəzərdə tutursansa, bu, düzdü. Amma digər tərəfdən taxıl, əvvəlki illərə nəzərən daha bol olacaq, bunu da nəzərə almaq lazımdı. Bir də ki, sənin bu il nə isə itirdiyini düşünmürəm, siya kimi dəyərli bitkini tapmaq elə də asan deyil.”

      Eçso sevinclə gülümsəyərək “Hə, düzdü,” dedi. “Dayan görüm, mənim siya çiçəyini tapdığımı haradan bilirsiniz?”

      Qoca “Bunu bilməyə nə var, onu əlində tutmusan,” deyə qeydsizcə bildirdi.

      Bir anlıq çiçəyi əlində saxladığını unudan Eçso, “Hə, doğrudan,” dedi çiçəyi səbətə qoyarkən. “Nə deyirsiz deyin, bu il hava əvvəlki illərdəki kimi olsaydı daha yaxşı olardı.”

      Eçso kəndin darvazasına əlli addım qalmış “Budur, gəldik,” dedi. “Kəndin insanları çox qonaqpərvərdirlər. Gecələmək üçün ev sıxıntısı çəkən deyilsiniz. Hə, bir də deyim ki, Mali ailəsinin evində qalmağınız məsləhət deyil. Çox israr edəcəklər, amma qalmayın. Mən keçən il onlarda qalmışdım. Bilirsiniz, çox yaxşı ailədir, amma yeməyə duz atmırlar. Keçən ili xatırlayaraq ağzını büzdü “İnana bilirsiniz, yeməyə bir qram da duz atmırlar. Bu həyatımın ən dəhşətli iki həftəsi olmuşdu.”

      “Mən heç kimi narahat etmək istəmirəm,” deyə qoca bildirdi. “Burada mehmanxana yoxdur?”

      “Xeyr, yoxdu. Olsa da, mehmanxanada qalsanız, bütün kənd narahat olacaq.” Girişə çatmışdılar, açıq qapıdan kəndin içində qaçışan uşaqlar görünürdü. “Onlar bunu çox vacib hesab edirlər. Yaxşı, gedək, sizi kəndlə tanış edim.”

      Eçsonun dediyi kimi kənd əhalisi yad qocanı gördükdə onu evlərində qonaq qalsın deyə bir-biriləri ilə yarışırdılar. Yaxşı ki, qoca ağıllı davranaraq “Hər gün bir evdə qalacam,” deyib az uşaqlı gənc bir ailə ilə qalmağa razılıq verdi.

      Topladığı bitkiləri səhərki uzun səfərə hazırlamaq üçün Eçso axşama kimi fasiləsiz işlədi. Bitkilərini səliqə ilə hazırlayıb səfər çantasına yığdı. Keçən il topladıqlarını aparmaq üçün