Братэрства. Алесь Карлюкевiч
войскамі. Дарэчы, хоць і нарадзіўся ў Днепрапятроўску, ён усё ж беларус. Наколькі складана было працаваць над гэтым жыццяпісам? Вы самі асабіста сустракаліся з Маргелавым?
– Васіля Піліпавіча Маргелава я па праве лічу «другім бацькам». Першая сустрэча з камандуючым ПДВ адбылася 3 снежня 1962 года, напярэдадні прыняцця воінскай прысягі. Па заканчэнні «вучэбкі» Васіль Піліпавіч «спакусіў» мяне і іншых малодшых камандзіраў паступіць у Разанскае вышэйшае ваенна-дэсантнае вучылішча. У тую пару яно рыхтавала не толькі страявых афіцэраў, але і давала грунтоўныя веды па адной з замежных моў. У дыпломе ў мяне запісана – «ваенны перакладчык».
Сустрэчы з камандуючым варты асобнай гутаркі, менавіта яны дазволілі мне стварыць тэлефільм «Дэсантнік № 1», а затым напісаць кнігу, якая пабачыла свет у серыі «ЖЗЛ». Да юбілею, 80-годдзя ПДВ, які адзначаўся 2 жніўня 2010 года, я са сваім сябрам, Героем Расіі Аляксандрам Маргелавым падрыхтаваў другое выданне, выпраўленае і дапоўненае. Без лішняй сціпласці магу сказаць, што дзякуючы нашым намаганням на малой радзіме выдатнага сына беларускага народа, у Касцюковічах, была адкрыта Алея Герояў, і першы помнік на ёй быў усталяваны чалавеку-легендзе В. П. Маргелаву. Такая ж падзея да 100-годдзя В. П. Маргелава адбылася і ў Санкт-Пецярбургу.
– Пракаменціруйце, калі ласка, выказванне (яно належыць П. Буасту): «У гісторыі ёсць сваё шарлатанства: яно ставіць сваіх герояў удалячынь для таго, каб схаваць усё тое нізкае і абуральнае, што маецца ў іх рысах»… Ці даводзілася вам нешта замоўчваць у лёсах сваіх герояў?
– Існуе такое ёмістае паняцце як «спасціжэнне гісторыі», і аўтар, які бярэцца за стварэнне твора, павінен цвёрда вызначыцца з жанрам. Калі гэта «голая» навука – даказвай сваю канцэпцыю дакументамі, падмацоўвай рэальнымі фактамі, але не «высмактанымі з пальца». І самае галоўнае – не дагаджай, не падлашчвайся, не будзь кан’юнктуршчыкам.
У мастацкім творы пісьменнік – вольны казак. Стварай, выдумвай, спрабуй, але не перагні, не перабольшы. Мастацкасць не азначае ўсёдазволенасць.
Але існуе яшчэ і трэці жанр – дакументальна-мастацкая проза. Я – яго верны прыхільнік і служка. Гэты жанр наскрозь абвяргае псеўданавуковасць і памкненні згладзіць вострыя вуглы і супярэчнасці. У аснове яго якасная літаратурная мова, жаданне давесці да чытача даходліва і проста самыя складаныя паняцці, а ў раскрыцці гістарычных фактаў прыбегнуць да гіпотэз. Прызнаюся, часам за межамі маіх твораў застаюцца некаторыя чалавечыя слабасці герояў. Але ж мастацкая дакументалістыка – не бульварная літаратура.
– Вы спрабавалі рабіць фільм па кнізе «Уладзімір і Рагнеда». Ідэя, наколькі я разумею, досыць сімпатычная… Пра яе, здаецца, летась у газеце «Беларусь сегодня» досыць зацікаўлена і балюча выказаўся кінарэжысёр Юрый Елхаў. Ці ўдалося нейкія зрухі здзейсніць у гэтым кірунку?
– Вы гэтым пытаннем закранулі самае балючае. Напісана і выдадзена кніга «Уладзімір і Рагнеда», якая стала бібліяграфічнай