Nowa Historia Meksyku. Erik Velasquez Garcia
sklepieniem Majów28, boiska do gry w pelotę (ujednoliconego typu), jak również zespoły architektoniczne określane ogólnie mianem Grupy E: piramida usytuowana po zachodniej stronie placu, mająca służyć obserwacjom rocznej drogi Słońca na horyzoncie, wznoszona na trzech strukturach usytuowanych na długiej platformie zbudowanej po przeciwnej, wschodniej stronie tego samego placu. Znane przykłady takich struktur jak Grupa E znajdują się w El Caracol, El Mirador, Tikal i Uaxactún.
Podobnie jak w innych regionach Mezoameryki w pierwszych wiekach naszej ery również tropikalne niziny Petén były świadkiem upadku starych stolic preklasycznych. Cerros, El Mirador, Komchén i Nakbé zostały opuszczone między 100 a 300 r. n.e., a ludność zgromadziła się w takich ośrodkach jak Calakmul, Caracol, Dzibanché, Tikal i Uaxactún, które w późnym okresie preklasycznym miały skromne rozmiary. Nadal nie wiemy, co spowodowało ruchy ludności na znaczną skalę, choć można podejrzewać, iż w grę wchodziły złożone zmiany na szlakach handlowych – procesy, które dopiero zaczynamy rozumieć. Prawdopodobnie owe zmiany łączyły się z początkami Teotihuacan jako ośrodka posiadającego monopol na obsydian oraz ze schyłkiem ośrodków handlowych leżących na wybrzeżu Pacyfiku i wyżynach Majów.
Bibliografia
Arqueología Mexicana. Primeros pobladores de México, t. V, nr 25, Editorial Raíces-Instituto Nacional de Antropología e Historia, México 1997.
Arqueología Mexicana. Primeros pobladores de México, t. IX, nr 52, Editorial Raíces-Instituto Nacional de Antropología e Historia, México 2001.
The Olmec & their Neighbors. Essays in Memory of Matthew W. Stirling, red. Elizabeth P. Benson, pomysł Michael D. Coe, David Grove, Dumbarton Oaks Research Library and Collections, Trustees for Harvard University, Washington, D.C. 1981.
Campbell, Lyle R.,Terrence E. Kaufman, „A Linguistic Look at the Olmecs”, „American Antiquity”, t. 41, nr 1, Society for American Archaeology, Salt Lake City 1976, s. 80–89.
Clark, John A., Los olmecas en Mesoamérica, El Equilibrista, México 1994.
Clark, John E., Michael Blake, „El origen de la civilización en Mesoamérica: los olmecas y mokaya del Soconusco de Chiapas, México”, w: El Preclásico o Formativo: avances y perspectivas, red. Martha Carmona Macías, Instituto Nacional de Antropología, Historia-Museo Nacional de Antropología, México 1989, s. 385–403.
Clark, John E., Richard D. Hansen, „Preclásico tardío (400 a.C.–200 d.C.)”, „Arqueología Mexicana”, t. VIII, nr 46, 2000, s. 12–19.
Coe, Michael D., Richard A. Diehl, In the Land of the Olmec. The Archaeology of San Lorenzo Tenochtitlán, University of Texas Press, Austin 1980, t. 1.
–, In the Land of the Olmec. The People of the River, University of Texas Press, Austin 1980, t. 2.
Cohen, Mark N., La crisis alimentaria en la prehistoria, Alianza Editorial, Madrid 1981.
Cyphers Guillén, Ann, „La arquitectura olmeca de San Lorenzo Tenochtitlán”, w: Población, subsistencia y medio ambiente en San Lorenzo Tenochtitlán, red. Ann Cyphers Guillén, Instituto de Investigaciones Antropológicas-Universidad Nacional Autónoma de México, México 1997, s. 91–117.
Diehl, Richard A., Olmecs. America’s First Civilization, Thames and Hudson, London 2004.
Flannery, Kent V., „Los orígenes de la agricultura en México. Las teorías y la evidencia”, w: Historia de la agricultura. Época prehispánica-siglo xvi, red. Teresa Rojas Rabiela, William T. Sanders, Instituto Nacional de Antropología e Historia, México 1985, t. I, s. 237–266.
red. Flannery, Kent V., Joyce Marcus, The Cloud People. Divergent Evolution of the Zapotec and Mixtec Civilizations, Academic Press, New York 1983, s. 1–126.
García-Bárcena, Joaquín, „Preclásico Temprano (2500–1200 a.C.)”, „Arqueología Mexicana”, t. VIII, nr 44, 2000, s. 12–17.
–, „Primeros pobladores. La etapa lítica en México”, „Arqueología Mexicana”, t. IX, nr 52, 2001, s. 28–29.
–, „Tecnología lítica”, „Arqueología Mexicana”, t. IX, nr 52, 2001, s. 42–45.
–, „Cenolítico Superior y Protoneolítico (7000–2500 a.C.)”, „Arqueología Mexicana”, t. IX, nr 52, 2001, s. 52–57.
–, „Etapa lítica (30 000–2000 a.C.). Los primeros pobladores”, „Arqueología Mexicana”, t. XV, nr 86, 2007, s. 30–33.
García-Cook, Ángel, Leonor Merino Carrión, „El Formativo en la región Tlaxcala-Puebla”, w: El Preclásico o Formativo, avances y perspectivas, red. Martha Carmona Macías, Instituto Nacional de Antropología e Historia, México 1989, s. 161–194.
González Lauck, Rebecca B., „La Venta: An Olmec Capital”, w: Olmec Art of Ancient Mexico, red. Elizabeth P. Benson, Beatriz de la Fuente, National Gallery of Art, Washington, D.C. 1996, s. 73–81.
–, „El Preclásico Medio en Mesoamérica”, „Arqueología Mexicana”, t. VIII, nr 45, 2000, s. 12–17.
Graham, John A., „Maya, Olmecs, and Izapans at Abaj Takalik”, w: Actes du XLIIème. Congres International des Américanistes, Paris 1978, VIII, s. 179–188.
Grove, David C., „La zona del Altiplano Central en el Preclásico”, Historia antigua de México, red. Linda Manzanilla Naim, Leonardo López Luján, t. I: El México antiguo, sus áreas culturales, los orígenes y el horizonte Preclásico, Consejo Nacional para la Cultura y las Artes-Instituto Nacional de Antropología e Historia-Instituto de Investigaciones Antropológicas, Universidad Nacional Autónoma de México-Miguel Ángel Porrúa, México, 2000, s. 511–540.
red. —, Ancient Chalcatzingo, University of Texas Press, Austin 1987.
Guidon, Niède, Georgette Delibrias, „Carbon-14 dates point to man in the Americas 32 000 years ago”, „Nature”, nr 321, 1986, s. 769–771.
Gutiérrez Martínez, María de la Luz, „Entre desiertos, mares y montañas (arte en cuevas de Baja California)”, „Arqueología Mexicana”, t. IX, nr 52, 2001, s. 58–63.
–, „El estilo Gran Mural en la Sierra de Guadalupe”, „Arqueología Mexicana”, t. XI, nr 62, 2003, s. 44–45.
Hambleton, Enrique, „Lienzos de piedra”, „Arqueología Mexicana”, t. XI, nr 62, 2003, s. 46–51.
Hernández Díaz, Verónica, „Las formas del arte en el antiguo Occidente”, en Miradas renovadas al Occidente de México, Instituto de Investigaciones Estéticas, Universidad Nacional Autónoma de México, México 2013.
Jiménez Moreno, Wigberto, „El enigma de los olmecas”, „Cuadernos Americanos”, t. 1, nr 5, 1942, s. 113–145.
Kelly, David H., „A Cylinder Seal from Tlatilco”, „American Antiquity”, t. 31, nr 5, 1966, s. 744–746.
Kelly, Isabel, Ceramic Sequence in Colima: Capacha, an Early Phase, The University of Arizona Press, Tucson 1980 („Anthropological Papers of The University of Arizona”, 37).
Lacadena García-Gallo, Alfonso, „La escritura olmeca y la hipótesis del mixe-zoque: implicaciones lingüísticas de un análisis estructural del Monumento 13 de La Venta”, w: Olmeca: balance y perspectivas. Memoria de la Primera Mesa Redonda, red. María Teresa Uriarte Castañeda, Rebecca B. González Lauck, 2 t., Instituto de Investigaciones Estéticas, Universidad Nacional Autónoma de México-Consejo Nacional para la Cultura y las Artes-Instituto Nacional de Antropología e Historia-Fundación Arqueológica del Nuevo Mundo-Brigham Young University, México 2008.
López Austin, Alfedo, Leonardo López
Zob. r. „Okres klasyczny w dawnym Meksyku – Wstęp”.