Schalkie van Wyk Keur 8. Schalkie van Wyk
besef sy, want sy moet veg teen die begeerte om die gryns van triomf en leedvermaak met fisieke geweld van Renate se gesig te vee. Hoeveel maal het sy haar skoonma nie al doodgewens nie? Met haar uit die pad sal sy in vrede kan leef saam met haar drie kinders. Haar mededinging met Renate om Vincent se liefde het verhoed dat sy haar dogters werklik leer ken, maar met Renate dood sal hulle eindelik ’n normale gesin kan wees. Waarom moes Martin so jonk sterf, terwyl hierdie gewetenlose ou despoot toegelaat word om te lewe?
Renate lag ’n skel, skril laggie. “Jy is pateties, jou arme siel. Jy eet my genadebrood en jou eie seun verag jou, want hy besef jy is ’n swakkeling. Ek het sy bewondering en liefde, want hy weet ek is ’n sterk, dinamiese vrou – die vrou wat sonder die hulp van ’n man Flaminke-eiland en drie plase bestuur. Ek dra die beursie!”
“Geld is nie alles nie. As Vincent Marné nie liefhet nie, sal hy nie met haar trou nie. Ek weet waarom jy my haat, Ma. Martin het my liefgehad. Hy het nie omgegee dat ek die dogter van ’n plaasbestuurder was nie. Dis wat jy my nog nooit kon vergewe nie. Martin het my liewer gehad as vir jou.” Rentia sien die haat in Renate se oë en glimlag triomfantlik. Renate kan haar beledig en verkleineer, maar selfs sy kan nie ontken dat Martin haar onvoorwaardelik liefgehad het nie, dink Rentia en voel getroos.
“Jy het my seun van my afgerokkel en daarom het ek jou seun afgerokkel. Hy sal maak soos ek sê, want hy wil Flaminke-eiland erf. Moenie my teengaan nie, Rentia, want niks verhoed my om julle hele spul uit Flaminke-huis te gooi nie!” waarsku Renate en wys na die deur. “Trap uit my kamer uit. Jou teenwoordigheid walg my.”
Rentia keer ’n venynige antwoord deur op haar onderlip te byt, draai om en verlaat die kamer. Dis die kruks van haar vernedering: sy is finansieel afhanklik van haar skoonma, want Martin het geen eiendom besit nie en sy lewenspolis is aan sy pa gesedeer. Hoe lank sal sy nog die knie moet buig voor Renate Brandenberg? En die arme Vincent … Sy moet verhoed dat hy in ’n huwelik met Marné Jordaan gedwing word, besluit sy en stap vinnig by die trap af.
Ilze loer om die deur van Mathilda se privaat sitkamertjie. Sy sien Mathilda voor ’n naaimasjien sit, besig om lakens heel te maak, en glip die vertrek binne. Sy druk die deur agter haar toe. Mathilda kyk vraend op en glimlag verwelkomend.
“Daar is ’n rewolusie in die troonsaal, tannie. Waaroor twis my ma en my ouma nou weer?” vra Ilze, kom nader en soen Mathilda op die wang. “Hallo, tannie,” groet sy.
“Dag, my kind.” Sy slaan haar oë op na die plafon. “Nugter weet waaroor die vroumense nou weer stry, maar ons weet al wie gaan verloor. Die arme Rentia …” Sy skud haar kop meewarig. “Wanneer gaan die stomme siel leer dat Renate Brandenberg nooit ’n argument verloor nie?”
“Ek wed hulle maak weer rusie oor Vincent.” Ilze se mond vertrek wrang. “Ek en Nicolette is net nie belangrik genoeg om oor te twis nie.”
“Dan moes jy hier gewees het toe Marné en jou ouma ’n uitval oor Nicolette se versorging gehad het. Marné laat haar nie voorskryf nie, want sy het –”
“Het Marné die moed om ouma Renate te konfronteer?” val Ilze haar ongelowig in die rede.
“Sy het meer as dit reggekry. Voortaan sal sy alle besluite oor Nicolette se versorging neem, anders pak sy haar tasse en gee pad,” vertel Mathilda ingenome.
“En my ouma laat haar voorskryf deur ’n werknemer?”
Mathilda frons nadenkend. “Hoe sal ek sê, liefie? Ek het nou wel gedreig om saam met Marné pad te gee, maar ek het nogtans die indruk gekry dat jou ouma enige toegewing sal maak om Marné hier te hou. Ek besef Marné se tant Annie en jou ouma was jeugvriendinne, maar hulle het mekaar ’n leeftyd laas gesien. Daar moet ’n ander rede wees waarom ou Renate Marné so graag onder haar dak wil hê, maar wat?”
“Tannie sal moontlik kan uitvind, maar ek was nog nooit my ouma se vertroueling nie. Ek is op vier en twintig nog ongetroud, daarom is ek ’n mislukking in haar oë. Ek wens ek kan …” begin sy impulsief en swyg blosend.
“Jy wens jy kan haar van jou liefde vir Wim Mouton vertel, my kind?” vra Mathilda met deernisvolle begrip.
Ilze skud haar kop. “Nee, tannie. Ek het al te dikwels onder haar snedige tong deurgeloop. My liefde vir Wim is iets moois en wonderliks, maar as ek my ouma daarvan vertel, sal sy wel daarin slaag om my vuil en verneder te laat voel. Sy het my oorlede pa nog nooit vergewe omdat hy met die dogter van ’n plaasbestuurder getroud is nie. Wat sal sy sê as sy hoor ek het ’n bouer liefgekry?”
“Jy is al lankal mondig, liefie. Waarom wag jy nog? Jy het nie jou ouma of jou ma se toestemming nodig om met Wim te trou nie.”
“Dalk nie, maar … Ek wens ek kan Wim daarvan oortuig dat my liefde vir hom baie belangriker is as status of rykdom. Omdat ek in ’n drieverdiepinghuis woon en nie werk nie, glo Wim ek is een van die adel. Hy sê hy is ’n gewone arbeider en trou ek met hom, sal hy my van my eie mense vervreem en dit sal veroorsaak dat ek onterf word.” Sy lag vreugdeloos. “Arme Wim! Ek sal hom nooit kan oortuig dat ouma Renate nie ’n sent aan my sal bemaak nie. Sy het al herhaalde male gewaarsku dat ek met ’n ryk man moet trou, want Vincent is haar enigste erfgenaam.”
“En Nicolette dan?” vra Mathilda ontsteld.
Ilze haal haar skouers op. “Ek veronderstel Vincent sal haar moet versorg.”
“Vincent of jou ryk man?”
Sy kyk verras na Mathilda. “Tannie bedoel dís waarom my ouma daarop aandring dat ek met ’n ryk man trou? Hoop sy hy sal instem om ’n tuiste vir Nicolette te gee?”
“Hoe anders, liefie? Jy is die enigste een in Flaminke-huis wat die moeite doen om aandag aan Nicolette te gee. Ek twyfel soms of Nicolette weet dat Vincent haar broer en Rentia haar ma is, want hulle ignoreer haar bestaan. Glo my, die verantwoordelikheid vir Nicolette se versorging gaan op jou skouers rus.”
“Wel … Wim sal nie omgee nie. Hy is nie ryk nie, maar hy verdien genoeg. As ek net ook kan werk kry. Dalk sal Wim my dan as ’n gewone meisie beskou en nie as een van die bedorwe rykes nie.”
“Dis jammer jy kon nie ’n onderwyseres geword het nie. Jy is so slim met daardie vreemde tale, maar wat help dit jou?” vra Mathilda spytig.
“Ek wou ’n onderwyseres word, maar ouma Renate wou dit nie toelaat nie. Sy het nie omgegee dat ek my honneurs in Frans en Latyn kry nie, want sy het besef dit sal my nie help om werk op Twiswaters te kry nie.”
“Maar sal jy nie werk as ’n vertaler in die stad kan kry nie, Ilze?”
“Moontlik, ja, maar wat dan van Nicolette? My ouma weet ek sal haar nie aan hulle genade oorlaat nie. As ek die dag weggaan, sal ek Nicolette saam met my moet neem.” Sy sug verwese. “As ek net genoeg geld gehad het om met my eie onderneming te begin.”
“Jy, ’n sakevrou? Wat praat jy nou, kind?” vra Mathilda oorbluf.
“Tannie weet self ek geniet dit om te bak – enigiets van brood af tot verjaardagkoeke vir Nicolette. Toe, stry, tannie, ek is ’n goeie bakster, of spog ek net?” vra sy met ’n ondertoon van opwinding in haar stem.
“Vanselfsprekend spog jy, liefie, maar ek gee toe: jou gebak is beter as myne en die kok s’n,” skerts Mathilda. Sy staar Ilze verwonderd aan. “Is dit wat jy wil doen? Met jou eie bakkery begin?”
“Ek kan as ek die geld het. Tannie ken mos tant Soekie Vermaak se bakkery?”
Mathilda knik. “Die klein winkeltjie tussen die slaghuis en die apteek? Ja, ja, wie ken dit nie?”
“Tant Soekie is al agt en sestig en sy sê sy het deesdae te veel las van rumatiek om met die bakkery voort te gaan. Sy is bereid om die bakkery aan my te verkoop, maar –”
“Maar dit gaan ’n klein fortuintjie kos, Ilze! Waar gaan jy so ’n groot som geld skielik vandaan haal?” val Mathilda haar in die rede.
“Tant Soekie sê ek kan haar maandeliks afbetaal, maar my probleem is die huur van die winkeltjie. As ek net die eerste maand se