In stede van die liefde. Etienne van Heerden
op volsterkte.
“Ek sal julle smelt, bliksems,” prewel Christian, en in sy agterkop: SA skolekampioen oor die vierhonderd meter. Weliswaar in dae lank vergete, maar darem. In warm somersmiddae voor vol pawiljoene met roomysetende meisies (Christine was een van hulle; pienk tong om die ronde roomys).
Dit was die dae voor Christian Angola toe is as kanonvoer teen Fidel Castro se Kubane, ingestoot in die treurige Afrika-Viëtnam van PW Botha en Ronald Reagan se CIA, Augustino Neto en die skaakspelers van Moskou.
Dis toe, dink Christian dikwels, dat my are begin toegaan het. Daardie vetterige weermagbredies in varkpanne; die propaganda; die luissuig aan die ondermaag van die bees, ’n Apartheidsrepubliek in Afrika.
Toe die motor by hom verbysjor, sien hy dat dit een van daardie Cape Flats specials is. ’n Ou model, uit die jare tagtig, versier met goedkoop, swierige wieldoppe. Die bakwerk is vol skrape en duike en agter die getinte donkerblou vensters is die insittendes onsigbaar.
Agterna sou hy onseker wees: ’n Toyota? ’n Datsun dalk? Selfs ’n ou Sierra?
Hy haal nou diep asem en probeer die spanning uit sy bors wegdink. Met sy wil dreineer hy die bloeddruk uit die dam tussen sy ribbes. Diep in en stadig uit; ruit effe oopdraai. Hierdie naweek moet hy meer uitvind oor die jogaklasse wat naweke op Coetzenburg aangebied word. Christine moet ook gaan, alhoewel hy die idee van ’n kruisbeensittery op ’n besige Saterdagoggend tog effe gek vind. Maar hulle moet iets . . .
Sonder dat hy dit bewustelik registreer (sou hy agterna sê) merk hy in die truspieël hoedat die Toyota (of Datsun? Of Sierra?) se remligte soos twee uitroeptekens blits. Die rotmotor draai om. ’n Jaglig op die buffer boor deur die wingerd en die heuwels en vir ’n oomblik blerts dit wit op ’n ry werkershuisies.
Dan sit hulle agter hom: twee kopligte, dof en leweloos, en dan die een borende soeklig. Skeeloog, nader aan die regter- as die linkerkoplig. ’n Besliste aandrang op die stil pad met geen teken van ander voertuie nie. ’n Straal op hóm gerig.
Hy’s verras deur die spoed waarmee die borende straal naderkom. Deesdae, het hy in die Cape Argus gelees, is die nanagsport van die Kaapse Vlakte informele motorwedrenne op die stil hoof- en deurpaaie. Ou motors, wat van buite soos skedonke lyk, se binnegoed word gedokter en reggeruk totdat hulle die vermoëns van ’n renmotor het, en snags kyk selfs die verkeerspolisie anderpad wanneer die jaagduiwels hul kampioene kies en verby slapende woonbuurte blits.
Het hy in so ’n resiesbaan beland?
Die motor sit nou teen sy agterbuffer. Die lig boor in Christian se truspieël en gooi ’n spatsel oor sy gesig. Hy gee vet, druk die BMW’tjie tot die uiterste, maar die rotkar bly op sy hakke. Ineens, geoefend, swenk die motor in die baan vir aankomende verkeer in, en kom sit rats langs Christian. Christian voel paniek in sy bors hamer.
Die motor trek effe voor die BMW, maar swaai nie voor Christian in soos ’n verbysteker sou nie. Hy bly voortjaag in die verkeerde baan. Op die agterruit, in letterwerk wat sierlik en uitdagend is: Don’t fuck with me.
Dan trek dit weer langs Christian in sodat die motors neffens mekaar ry. Die getinte ruit draai af en die jongman wat in die passasiersitplek sit, dra ’n donkerbril en ’n rooi bandana om die voorkop. Hy’t ’n moulose frokkie aan en die boarm met die draak op agterpote wat oor die ronding van die deltoïde getatoeëer is, is maer en gespierd.
Die rewolwer verskyn skielik: swart; lig wat daarop blink. Die BMW se voorruit spat uiteen en vlokke glas bars teen Christian se gesig en vloei verby sy keel. Kristalglas waaier rooiblink in die remligte. Dis asof hy deur ’n swerm bye gery het.
Hy spuug die stuk glas wat tussen sy lippe beland het weg en proe bloed. Iets anders skop by Christian in. Sy reserwe, noem hy dit. ’n Gevoel van beslistheid. Van daardie eerste vierhonderddraai. Van die atletiek van sy heupe; die pomp van arms; die ken wat die wind klief. Hy was al hier. In die oop deur van ’n Puma-helikopter wat skuinsweg laag oor bosse vlieg, die loods wat skeef en gewond oor die kontroles hang; hy, Christian, in die oop deur met koeëlgate in die bakwerk om hom en die smaak van bloed op sy lippe. Eers agterna, ná ’n plofferige landing in stof en krakende masjinerie, het hy uitgevind dat die bloed nie syne was nie, maar dié van medesoldate; bloed en limf tydens die vlug uit hul liggame losgeskiet en in wind opgekarring teen sy gesig aan.
’n Flits: in die direksiekamer; daardie een groot vernedering die dag: die ander, hul skouers gebuig om hul borse te beskerm, hul sagte binnedele. Die skinderbekke en minderes; die gangpolitici; die koffiekan-amptenary. Knoeiend, tropdiere. Hulle wat nie sonder ander kan nie, vir wie die lewe ’n spanspel is.
Hy’t hulle aangevat: wenlint toe; oop baan voor; hy hoor nie die asems weerskante nie. Daar’s net een asem: syne.
Hy was al hier; in ’n operasiesaal onder ligte; iewers diep weg maar tog bewus; pratend met homself: Kom, kom, kom; jy kan, nog eenmaal beur; jy’t krag, jy’t krag. Hande tel jou hart uit; maar jy’t krag. Daar’s ’n sug in jou buik, die sug van oorgawe; maar iets anders klop weerbarstig in jou. Iets durender, sterker as bloed: jy, jou ek.
“Christian!” roep hy met die tweede skoot, wat met ’n plofgeluid die agterste passasiersruit laat uiteenspat. “Christian!”
*
Hy is nou effe voor. Hulle jaag oor die donker stuk pad. Die skedonk skuif agter hom in, en by tye vat-vat sy voorbuffer aan die BMW. As een fout gemaak word, sal die twee motors bollemakiesie. Christian se lyf verwag reeds die stamp en die verlies van beheer, die stil halfsekond van vryvlug, dan die verskriklike slag en die knars van glas en yster en die kishou met stof wat dwarrel, grond wat skeur en lywe wat knak en breek en oopbars.
Maar opeens verloor die rotmotor belangstelling. Die jagstraal wat borend op Christian was, doof uit. Die jagwoede is uitgespeel. Hoeveel opgekropte woede en frustrasie, opgebou oor generasies heen, sit nie in so ’n lig nie, sou Christian later aan Christine sê. En toe skielik die einde van die spel. Dalk was die jongman met die rooi bandana se aandagspan te kort vir ’n uitgesponne jag. Of dalk was die prooi nie meer interessant genoeg nie.
Die BMW breek vry en die donker motor, ligte nou weer uitgedoof, word klein in die truspieël.
Iets loop oor Christian se wange – trane! – en sy hande op die stuurwiel, veral die een waaruit die chirurge die pols gesteel het, voel lig en bewerig, asof hulle nie daar is nie. Stukkies glas wat nog in die vensterrame vassit, bibber in die wind. Hy trek sy oë op skrefies teen die wind en die huil en jaag blindelings voort.
Daar is byna geen ander motors op die pad nie. Polisie toe gaan? wonder hy toe hy met die Adam Tas-brug Stellenbosch binnekom. Maar wat sal dit tog help? Hy was al ’n keer tevore, met ’n inbraak, in daardie aanklagkantoor met die verveelde beamptes wat ook geen behoorlike aandagspan had nie. Die prosedure van meer as ’n uur om ’n eenvoudige vorm in te vul. Die onderlinge wete dat niks gedoen sal word nie; die onafwendbaarheid van die kriminele oormag.
Nee, eerder huis toe, na Christine. Terwyl hy opsetlik stadig deur die dorp ry sodat hy bedaard kan tuiskom, ontvang sy sy selfoon-oproep met skrik.
Sy wag in die oprit. Haar hand is teen haar gesig toe sy die BMW sien. Christian klim uit en glasbrokke reën van hom af, val op die plavei. Sy wil hom omhels, maar haar hande gly oor glaskristalle. Sy kom versigtig teen hom staan, en huil. Hy ruik die dampgeur van ontsteltenis wat uit haar hare stoom. Hulle staan in die kopligte. Die enjin sis. Daar was skynbaar ’n derde skoot, wat hy nie gehoor het nie. Dit het die verkoeler deurboor en water ontsnap borrelend.
Christian voel iets agter sy borsbeen fladder. Dis nie Christine se hart nie. Dis binne hom, agter die ritssluiter. Dis ook nie sy hart nie. Dis iets anders wat daar vasgekeer sit; wat moet uit.
Iets met vlerke.
2
Die wees viool
Sy luister nie na patroondoppies of boeliebiefblikkies nie, sê die mense. Nee, wanneer Miss Edelweiss soggens haar metaalverklikker vat en die vlakte bokant die Lord Milner begin veeg, al hoër op, dan sê die mense van Matjiesfontein: “Sy hoor weer stemme vandag.”