Diepsee. E. Kotze
en eet die lewers uit die triepa. Die kuite kraak onder haar tande.
Oom Poon sit en kou langtand aan ’n droë stuk dikvis.
Tant Fien stoot die konfytpot oor die breedte van die tafel aan. “Gooi korreljêm oor, Poon, as die vis te sout is. Ons hanepoot was vanjaar so soet dat hy in jou keel kriewel.”
Oom Poon keer met albei hande. “Dankie, Fien, maar dis sooibrand vir my. Ek neem nooit soetigheid nie.”
“Nou maar wat dan van ’n kuitjietjie,” en sy steek ’n dik kuit vas en sit dit in oom Poon se bord. “En ’n skeppie van die lewers, ek sê hul smeer ’n mens so lekker. Eet, mens, dat jy krag in jou liggaam kry. Ek sê altyd, as ek voel daar kom ’n ding aan, eet ek hom weg. Ek maak hom so skrik dat hy net daar slap draai.”
Sy sit ’n kaalgeëte graat in my bord. Sy weet ek hou daarvan om die tepeltjies tussen die litjies uit te kou.
Oom Poon kyk moedeloos na die kos in sy bord. “Maar ek sit klaar met ’n brandsmaak in my mond, Fien,” kerm hy.
Ek kan sien dat tant Fien nog iets wil sê, maar dat sy haar aan tafel bedink.
Later, toe oom Poon reeds weg is, en sy regop voor die stoof sit met die pak rokke tot bokant haar knieë opgetrek en haar voete in die badjie seewater, sê sy vir Ma: “Dit sal my min verwonder as daardie man op ’n dag net so omslaan, Betta. Hy is ellendiger as wat hy dink.”
Sy vryf haar voete oor mekaar en spoel die water oor haar knieë. Hulle is wit en sag soos uitgerysde mosbolletjiedeeg, met fyn duikies in die binnevleise. Sy buk swaar oor haar krop en iemand moet haar voete kom afdroog en die pienk, uitgekamde skaapvelpantoffels help aantrek. Met die twee yslike suikerdonsvoete sit sy voor die stoof terwyl ons die badjie uitdra en omkeer.
“Nou,” sê sy vir Pa, “kan jy vir ons elkeen ’n glasie van daardie boegoeport skink – vir ons mae. Dit voel mos vir my of ek half opgesit is.”
“Ja, die kuite is ryk,” sê Ma.
“Nee wat, ek voel maar al aand so, ek het ook mos maar die maag. Maar die port laat sak hom, daar is niks wat naby boegoe kom nie. Behalwe nou ’n doppie blits as jy dit het. Maar ek kon maar vir arme Poon ook ’n bietjie boegoebrandewyn ingejaag het vir daardie hoes van hom,” verwyt sy haarself. “Hy hoes lelik, Betta.” Maar daar is nou niks aan te doen nie.
Terwyl sy en Pa hul glasies port by die vuur drink, gaan ek solank inkruip om tant Fien se plek warm te lê.
Ek is al half aan die slaap in die middel van die groot verebed toe sy met die lampetbeker waswater inkom. Sy gooi die water in die geblomde porseleinkom en steun toe sy die beker neersit. Dan begin sy uittrek.
Sy lig haar rok oor haar kop en hang dit oor die stoelleuning. Dan die onderrok. Sy rol haar kouse af en skop die ou pienk selenees uit dat hy om haar enkels lê. Sy staan in haar borstrok, smal van heup met ’n bors wat net bo die middellyf begin en opstoot tot teen haar keel. Sy begin ryg die veters los. Deur my ooghare sien ek hoe sy skiet gee … en hoe sy sak. Die krop kom in drie lae los en val oor haar maag. Van haar middellyf af ondertoe is sy skielik rond soos ’n mootjievaatjie.
Sy klim in haar dik flennienaghemp in en woel en spoel onder die geel tent. “Aaa-ja!” sug sy toe sy klaar is, en maak haar hare los. Sy borsel ’n paar maal en vleg ’n los vlegsel. Sy rol ’n bondeltjie los hare om haar vinger. “’n Mens is nes ’n kat, in die somer verhaar jy en in die winter kry jy ’n nuwe pels.” Sy stryk die jong haartjies van haar voorkop af weg. Dan stoot sy haar tande vorentoe en laat plons hulle in die glas. Die mond wat heeldag gejil-en-joel het, sak weg tussen haar kake dat daar net ’n verplooide gaatjie sit – soos ’n bysteek in ’n kafferwaatlemoen.
Dan kniel sy.
“Slaap jy?” vra sy later en druk ’n pepermentjie in my hand.
Haar lyf is groot en sag en sonder bene langs my in die bulsak, so saf en pap soos ’n reusekuit …
Ek het ’n nagmerrie en Ma sê dis van al die rosyntjies en droëperskes.
“Ons eet ’n bietjie geil,” sê tant Fien, maar sit darem kaiings by die smoorsnoek en bestel ’n ekstra vetstertjie by die skaapboud.
Sy kuier lekker. Saans sit ons tot laat nog en amandels kap voor die vuur solank sy haar voete baai. Soggens gaan ons saam wanneer sy see toe stap in haar wit skoene, met ’n sambreel oor haar kop. Want al is dit ook mistige weer, brand die seelug jou vel; hy brand jou éérs, sonder dat jy dit weet, as dit so toegetrek is. Sy tel vere op en kom draai dit in bossies. Dis handig om die asoondjie mee uit te stof, en al die plekkies waar jy nie met ’n lap kan bykom nie.
Sy laat vir Pa die skêre slyp en sommer die vleisbyl en die vleismeul se messie én siffie. Sy knip vir Ma lappies vir ’n kombers uit en voor ’n ent weg aan. Sy leer my hoe om te hekel.
Oom Poon bring die patats en ’n kannetjie melk. “Gaaf,” sê tant Fien. “Betta, jy kan vir ’n verandering vir ons melksnysels maak. Dis nie so swaar nie. Poon, jy kom eet saam. ’n Bord warm melkkos kan jou net goed doen.”
Ma maak die snysels en oom Poon kom.
Hy bring niertjies saam en vetderm.
“Poon, jou patat is nie onaardig nie,” sê tant Fien. “As hulle nie later water trek nie, sal ek sê hul eet lekker.” Sy skep van die lang suursous wat Ma by die niertjies gemaak het, oor die patat en gee vir oom Poon aan. “Jy kan self proe,” sê sy.
Oom Poon se kopvel roer vorentoe en agtertoe en sy adamsappel rol op en af in sy keel.
“So nou, Fienie,” keer hy, “jy sal dat daar fout kom.”
Oom Poon is nie gewoond aan jakopewersop en smoorsnoek en bakpatats aand vir aand nie.
Hy eet byna elke aand by ons. Ons dek al sonder om te vra. Sy vetterige hoed hang agter ons kombuisdeur.
Party aande is tant Fien se badjie water al afgekoel, dan sit hy nog. Hy sit en hoes sy hoesie en drink ’n boegoeportjie saam met Pa-hulle en hy en tant Fien sit en ruil kwale en rate uit.
Vir ’n seer keel hoef jy nie verder as vyeranksop te soek nie – jy hou sommer heeldag ’n koutjie in jou kies, en vir seerbek trek jy ’n bladbok se velletjie af en maak hom sit oor jou lip, dan kan die oostewind maar waai, wat. Droeda trek jy vir hoes en kalmoes vir die maag.
Daar brand vier-vier kerse gelyk op die tafel en Ma se lappieskombers las aan. Want dis elke aand se sit. Tant Fien trek oom Poon soos ’n bakkie suikerwater ’n vlieg.
Baie aande weet ek nie eens sy kom kamer toe nie. Ek lê en luister nog na oom Poon se trekstem en droë hoesie en as ek my weer kom kry, is dit oggend.
Maar op ’n aand kom oom Poon nie uit nie.
En die volgende wat ons hoor, is dat hy siek is. Hy lê siek op Skimmelkop en die dokter was glad uit na hom toe. Dit moet ernstig wees.
Tant Fien kry dadelik haar medisynetrommel reg. “’n Mens moet seker maar gaan kyk hoe dit daar gaan, dis ons Christelike plig.”
As Sus net kan saamry om die hekke oop te maak, ry sy sommer dadelik.
So ry ek dan met tant Fien saam Skimmelkop toe.
Onnodig, want die hekke lê almal oop. “’n Mens kan sien die man is siek, niemand gee om nie,” sê tant Fien en laat my al die konsertinas toesleep en inhaak.
Die werf lyk ook so.
Voor die agterdeur staan ’n vyeboom waarin die hoenders slaap, en die makoue en eende wei tot in die agterdeur. Jy weet skaars waar om te trap. Die agterplaas is modderig van skottelgoedwater wat oor die onderdeur geskiet word en die stoep is weke laas gevee.
Ek is baie bly dat ons ons werf gehark en die kleinhuisie uitgewit het. Want: “O jirretjie,” sê tant Fien en bekyk die wêreld deur haar kar se ruite, “hier lyk dit na doodgaan. ’n Mens kan hier ’n siekte opdoen.” Trommel in die hand stap sy op haar tone tussen die misserigheid deur en vee haar voete ’n paar