Die wêreld van Charlie Oeng. Etienne van Heerden
het dit so goedkoop geklink. “Na ’n man wat eens hier gebly het. ’n Man se verlede.”
“Sy van was Ng?”
Ek knik.
Hy kyk ’n rukkie na my. “Waarmee hou u u besig?” vra hy. Skielik praat hy nie meer as kelner nie; sy liggaamstaal het ook verander.
“Ek doen navorsing vir ’n boek. ’n Historiese studie.”
“Ek sien.” Hy dink ’n oomblik na. “Waarom kom u nie weer môre dieselfde tyd hier eet nie? Ek ken iemand wat baie van die geskiedenis van die Amsterdamse Chinese weet. Dalk willig sy in om u hier te ontmoet. Onthou net, ons is baie private mense.”
* * *
Sy kom staan by my en ek word bewus van ’n ligtheid, ’n elegansie. Die hand wat hier digby my hang, is lig en slank, met die naels noukeurig versorg en ’n dun goue armband wat skuins aan die pols lê.
Vroeër het sy, geklee in ’n KLM-uniform, saam met ’n kollega ingestap gekom en by die kelner se gesinstafel gaan sit waar sy vrou en seuntjie weer by was. Die groepie het eers saggies gesels, en toe het hulle na my gekyk en gelag. Ek het verwag dat hy mettertyd sou oorstap na my om my bestelling te neem, maar toe staan sy op en kom nader.
Ek is verras. Ongemaklik kyk ek half om. Sy staan soos waardinne dikwels oor jou staan in ’n vliegtuig se gangetjie, aandagtig, maar nie te naby nie. Effe agter jou, sodat die konfrontasie nie te direk is nie. En die gesigsuitdrukking ontvanklik vir jou versoek.
“Goeienaand,” sê ek. En omdat sy ’n lugwaardin is: “Ek is van Suid-Afrika.”
“Die meneer dag so. Hy is goed met aksente.” Sy beduie na die kelner wat by die vrou en kind sit en nou diep in gesprek met die vrou is. Die feit dat hulle nie na ons kyk nie, stel my gerus.
“U het ’n vraag oor die buurt?”
“Die buurt?”
“Ja, hier.” Sy beduie om ons. “Ek hoor u soek na die familie Ng?”
“O, is u die persoon wat my …?”
“Wel,” lag sy, “ons moet maar kyk of ek die regte persoon is om te help.” Ek ruik ’n ligte parfuum. “Ek hoor u stel belang in die familie Ng?” herhaal sy.
“Ja, die meneer het klaar verduidelik dis soos om ’n Smith in Londen te soek.”
Sy het besliste Chinese trekke, maar ook ’n Westerse voorouer of twee, sien ek. Sy glimlag ligweg na my en steek skielik haar hand uit. “Ek is Jenny May.”
“O,” en ek sukkel om op te staan, maar sy beduie ek moet sit.
En asof dit haar vriendelikheid verklaar: “Ek het u toevallig gister in die winkel gesien.” Verskonend: “Met daardie gure ou vrou.”
“O … ek …”
“Ek is ongelukkig nou op pad na ’n afspraak,” gaan sy voort, “maar as u my môre hier wil ontmoet, om twaalfuur, sal ek u meer vertel. Miskien kan u my dan ook inlig waarna u op soek is.”
Toe sy weg is, besef ek dat dit net ’n soort verkenningsontmoeting was. Sy sou nou nadink en dalk môre opdaag, dalk nie. Sy sou eers mooi dink voordat sy met ’n vreemde man praat; sy is daardie soort vrou.
* * *
Ek slaap die nag onrustig. Dit is waarskynlik weens die goedkoop wyn en die vreemde kos, ook oor die lugwaardin, haar skoonheid en direktheid wat my onrustig stem, ook die groot sprong in jare tussen ons.
Met so ’n elegante besorgdheid aan haar. Intiem met ’n mens, en terselfdertyd afstandelik. Dit het my geboei. Na watter kant toe sal dit tussen ons twee hel? Half aan die slaap wissel erotiese verbeeldings in my kop af; dis ek en Jenny May, en die blou KLM-uniform is ’n fetisj-kledingstuk waarmee sy my tart. Dit hang aan ’n klerehanger; daaragter skuil sy, nakend. Voordat ek in die nanag wakker skrik, is sy so helder by my dat ek snak na asem.
Maar later tuimel ek weer in mote van onrustige drome af, en dan is daar weer tye tussenin dat ek wakker lê en die ou dinge by my opkom. Een Vrydagaand wat ek byna al vergeet het, kom by my op. Dis ’n ruk voordat Koekepan, oftewel Charlie Ng, op die dorp opdaag, dus lank voor die velskuurdae waartydens Pa en Ma Koekepan en Witkant dikwels sou sien. Pa het die aand laat by die opstal opgedaag. Hy was by die klub en het meer as gewoonlik gedrink. “Luister,” hoor ek hom aan Ma sê. “Ouma Ogies het my vandag ’n ding vertel. ’n Ding oor Witkant. Jy weet, daardie snaakse pienkoog wat so by die veiligheidspolisiemanne uithang?”
“Witkant die albino?”
“Presies,” sê Pa. “Witkant. Die ene wat kant gekies het.”
“Wat sê sy?”
“Ek wil eers daaroor slaap. Maar dit gaan oor iemand wat saam met hom gaan werk.”
Die volgende oggend, by die brekfistafel, pols Ma Pa weer. Hy vertel dat ouma Ogies by hom op kantoor was. “Hier kom ’n man,” het sy gesê, “en hy gaan alles verander.”
Pa, ’n regsman wat hou van feit wat met feit skakel sodat jy die ketting van oorsaaklikheid kan vestig, het bietjie stilgebly. Toe, vertel hy ons, vra hy haar: “Hoe weet jy, ouma Ogies?”
Sy het ook eers stilgesit. Onder daardie ooglede rol die onderontwikkelde oë soos albastertjies. Jy sien net die ooglede beweeg en jy weet sy is heen en weer. Toe antwoord sy: “Het jy nie die uil gehoor nie?”
Pa het sy kop geskud, en alhoewel sy dit nie kon sien nie, het sy gesê: “Jy skud jou kop, maar jy moet die geluid lees. Hy kom met die spoor. Prokureur, hy kom.”
Dit was so ’n maand of drie voor Koekepan op die dorp opgedaag het. Ouma Ogies het hom – en als wat hy saam met hom gebring het – sien kom. Lank voordat hy self geweet het hy’s op pad.
* * *
Die oggend na ontbyt gaan stap ek weer in die sogenaamde Chinese buurt. Dit is stil en hier en daar verskyn ’n besem oor die oop drumpel van ’n deur. Restaurant na restaurant lê hier in die straat af, en op die hoek is ’n Chinese winkel wat snuisterye verkoop. Daar is ’n klomp kroeë en ook ’n tempel, wat skynbaar ’n toeristeattraksie is, want daar staan reeds ’n klompie toeriste met kameras rond.
In hierdie geplaveide, nat straat is ek ver, onmoontlik ver, van Slootplaas, en ek kan maar net dink hoe ver dit moes gevoel het vir Koekepan, die man wat, so vind ek mettertyd uit, Kantonees eerder as Chinees genoem moet word. Nie ver van die plek waar ek nou gestaan het nie, is hy gebore. Ng Charlie. Ja, andersom. Dis soos die Kantonese gewoonte is. Van eerste. Dis meer korrek.
Nogals ’n reis moes dit gewees het, van hier tot op die perron van daardie afgeleë dorpie van my kinderjare.
Ek het my eie reis om af te lê, my eie vrae om te beantwoord.
* * *
Dis die eerste geveg wat ouma Voetjies opsigtelik verloor.
Wat haar planne vir die jong Charlie Ng betref, loop sy haar vas teen die splintertong. Westerlinge sou in plaas van tong praat van triade. Teenoor die tong staan sy magteloos. Die bloedbroederskap van hierdie tong wat hulself opstel in die tradisie van wat eeue gelede Die Genootskap van die Ewigdurende Verbond tussen Aarde, Mens en die Hemel geheet het. Hulle is ’n splintergroep van die Bo On-vereniging waaraan die familie Ng behoort en wat ’n soort informele vakbond is wat na ’n skeepsmeester en sy werkers kyk.
Mens moet begryp dat ’n triade nie noodwendig kriminaliteit behels nie. Sedert die jare toet is dit ’n netwerk wat gebruik word om dinge te fasiliteer. Dit kom uit China se ou-ou tyd, gemeenskappe wat hulself opstel teen korrupte en magsbeluste owerhede. Dis eers in latere tye dat triades populêr bekend staan as kriminele bendes – want, ja, sommiges het hul gewig begin rondgooi en daar was en is kriminele uitlopers.
Dit word als aan my verduidelik deur die KLM-lugwaardin Jenny May. Sonder dat sy enigsins my drome van die vorige nag vermoed, en met verrassende openheid, begin sy vertel. Ek het dit inderdaad gelukkig