Шигырьләр / Стихи. Кул Шариф

Шигырьләр / Стихи

Шигырьләр / Стихи - Кул Шариф

Скачать книгу
пәйгамбәрне дәлил итеп безгә

      җибәрде ул.

      «Ул кемсә[30] безгә шәфәгатьче (мәгънәви хуҗа)

      булды» аятеннән

      Кем котыла алсын ярдәмчесез,

      Мөхәммәд пәйгамбәр ярдәменнән башка?

      Аның[31] күңеле эзләр булса арадашчысыз

      изгеләрне, –

      Без бөтенебез җиде тәмуг-зиндан эчендә

      калырбыз бит.

      «Үзе эшләмәгән гамәлләрдән ничек халыкка

      нәсыйхәт бирер» аятендә

      Аңлатып бирде Ул: «кыямәт» дип

      аталган көндә,

      Үзе әйтеп тә, шул гамәлләрне үзе тотмаган

      галимгә,

      Әйтеп торыр өч йөз алтмыш бәла безгә.

      «Аллаһ теләгәнен эшләр: Ул алыр,

      Ул эшләр», – дигән сүздән,

      Ахыргы урын җәһәннәм булуыннан –

      газап чигүдән куркам.

      Без укыдык-белдек, әмма тотмадык

      Аллаһ нәсыйхәтеннән, –

      «Ни үкенеч! Әй, булса иде!» сүзләре генә

      юаныч безгә.

      Үзең бел дә ян инде, и Кол Шәриф,

      «Белем алам» дип, бөтен гомереңне үткәреп

      бетердең.

      Егет чакта тәүбә итү – Аллаһның

      ярдәме (ризыгы) кебек ул,

      Гөнаһларны ярлыка инде, Аллаһ, безнең.

      Кыйсса

      Кыйссаи Хөбби Хуҗа[32]

      Бисмиллаһ дип башлайын, атың берлән,

      йа Аллаһ[33],

      Мөселманлык башыдыр: ля илаһә иллаллаһ.

      Хәбиб тотып йаратдың Мөхәммәдиең

      нурыны[34],

      Андин алып йаратдың бу галәмнең барыны[35].

      Унсәкез мең галәмне – барчасыни йаратдуң,

      Айны-көнне йаратуб, аның берлән йар итдең[36].

      Гарше көрси, ләүх-каләм, хур гыйльмани

      йаратдың[37],

      Оҗмах-тәмуг барчасын Адәм өчүн йаратдың.

      Андин соңра йаратдың әүвәл Адәм сафины,

      Андин тугыруб таратдуң бу адәмнең

      барыны[38].

      Бу дөньядан күп үтде әнбийа һәм әүлийа,

      Барчасының рәһбәри Мөхәммәд Мостафа.

      Олугъ Сырның буенда[39] туксан тукыз

      һәм дәхи[40],

      Мең мәшаих сөрүри – Хуҗа Әхмәд Ясәви[41].

      Бу дастанни белсәңез: ир Хөббинең

      дастаны[42],

      Ихлас берлән тыңлаңыз – гашыйкларның

      бостаны.

      Хуҗа Әхмәднең наибе – Хәким ата

      Сөләйман[43],

      Әрвахына аларның Морадымны теләймән[44].

      Өченче атын белсәңез, мән әйтәйен

      би-фәрман,

      Аллаһ гыйльмен күңлинә ниһайәтсез

      сыгдурган[45].

      Ишетсәңез, мөэминләр, Ганбәр ана күчләре[46],

      Көндин-айдин йаракдыр икесенең эшләре.

      Ганбәр анага баксаңыз – Бугра ханның

      кызидур[47],

      Айәт-хәдис – аларның агзындагы сүзидер.

      Ханча берлән әүлийа бер-беригә кушулды,

      Аклы-кызыл ефәкдәй бер-беринә

Скачать книгу
<p>30</p>

Ул кемсә – Мөхәммәд пәйгамбәр.

<p>31</p>

Аның – Мөхәммәд пәйгамбәрнең.

<p>32</p>

Искәрмәләр әсәрнең ахырында бирелә (ред.).

<p>33</p>

Китап нөсхәсендә: йа Илаһ! (йа Тәңре!).

<p>34</p>

Китапта: Хәбибүңне йаратдуң Мөхәммәдиең нурындан.

<p>35</p>

Китапта: Андин алуп барины аның илә йаратдуң.

<p>36</p>

Китапта: бар итдүң.

<p>37</p>

Китапта: хур косур Гыйльманны.

<p>38</p>

Бу ике юл кулъязмада болай бирелгән: Андин бина әйдәдең бу адәмнең барыни, Андин соң(ра) йаратдың әүвәл Адәм сафины.

<p>39</p>

Олугь Сыр – Сыр-Дәрья елгасы булырга кирәк.

<p>40</p>

Китапта: Олугъ Сирның буенда туксан дәхи һәм тукыз.

<p>41</p>

Хуҗа Әхмәд Ясәви – XII гасырда яшәгән атаклы төрки шагыйре, хикмәтләр авторы (1066 елда вафат). Ул Урта Азия халыклары арасында ислам динен тарату өлкәсендә зур эшчәнлек алып барган һәм шуның өчен соңыннан «изге» дип аталган шәхес. Аның әсәрләре Идел буенда безнең бабаларыбыз тарафыннан бик яратып укылганнар һәм Урта гасырлар татар поэзиясенә гаять зур йогынты ясаганнар. Кол Шәрифнең бу поэмасында да Хуҗа Әхмәд Ясәвинең һәм аның укучысы, шагыйрь Сөләйман Бакырганиның көчле тәэсире сизелә.

<p>42</p>

Ир Хөбби – Хәким ата Сөләйманның, ягъни XII гасырда яшәп иҗат иткән танылган суфи шагыйрь Сөләйман Бакырганиның улы.

<p>43</p>

Хәким ата Сөләйман – XII гасырның танылган шагыйре Сөләйман Бакыргани (1088 елда вафат).

<p>44</p>

Бу юл кулъязма буенча китерелде. Китапта ул түбәндәгечә: Әрвахның алардин морадыңны теләрсән.

<p>45</p>

Китапта: Ләдүн гыйльмен күңлигә ниһаятьсез сыгдырган (ләдүн гыйльме – метафизик (реаль булмаган) галәмне өйрәнү гыйлеме).

<p>46</p>

Китапта: «Ганбәр ана гүҗләре» дип бирелә. Ганбәр ана – Хәким ата Сөләйманның хатыны.

<p>47</p>

Китапта: Ганбәр ана, белсәңез, Бохара ханның кызидыр. Дөресе «Богра ханның кызыдыр» булырга кирәк. «Богра хан» дигән исем борынгы төркиләр дәүләте – Караханидлар дәүләтендә ханнарның титул исеме булып йөртелгән. Тарихта Богра хан исемендәге берничә шәхес билгеле: Сатук Богра хан (955 – 956 да вафат); Әбү Муса әл-Хәсән (Һарун) бине Сөләйман Богра хан (993 – 994 тә вафат); Мөхәммәд бине Муса Богра хан (1057 – 1058 дә вафат) һәм Әбү Гали әл-Хәсән (Һарун) бине Сөләйман Богра хан (1074 – 1075 тә туган, 1102 – 1103 тә вафат). Бу кыйссада телгә алынган шәхес Богра ханнарның шушы соңгысы булырга кирәк. (Бу турыда кара: Бартольд В. В. Сочинения. – Часть 1. – М., 1963. – Том 2. – С. 102.)