Avropa. Türklər. Böyük Çöl. Murad Acı
yunan əlifbasıdır və heç vaxt IX əsrdə yeni ixtira hesab oluna bilməzdi. Bu əlifbada cəmi yeddi qeyri-yunan hərfi var ki, onlar da Qlaqol əlifbasından götürülmüşdür”.
Qlaqolitsanın görünüşü belə idi. Bu artıq run de yil, la kin hələ yunan yazısı da deyil. Qıpçaqların Av ropadakı yazısı ondan başlandı və sonralar qitənin şərqində də geniş yayıldı.
Sənədlər bir şey deyir, rus əfsanəsi isə başqa şey. Nəticədə belə alınır ki, iki Kiril və iki Mefodi olmuşdur, real və qondarma.
Qotik yazı. Mahiyyətinə görə bu elə həmin qlaqolitsadır, lakin latın hərflərinin təkrar olunan konturları ilə. Maraqlıdır ki, Şimali İtaliyada meydana gələn bu əlifba da ha çox Mərkəzi və Qərbi Avropada geniş yayılmış, Alma niyada (Lemaniya) isə XX əsrin əvvəllərinə qədər istifadə edimlişdi.
Düzdür, N.M.Karamzin qeyd edir ki, qlaqolitsa “işarələri əyri-üyrü olduğuna görə” slavyan dilində qəbul edilmədi, lakin o, burada bir balaca “səhv” edib. Kiril əlifbası ondan az “əyri” deyil. Səbəb isə tamamilə başqa yerdədir, böyük Karamzin bundan xəbərsiz ola bilməzdi.
Kiril əlifbasının məcburi surətdə yayılması XVIII əsrdə, Rusiyada türkü xatırladan nə varsa hər şeyin məhv edilməyə və slavyanları xatırladan hər şeyin yüksəldilməyə başladığı dövrdə baş verdi. Yeni əlifba Moskva hakimlərinin təmiz siyasi oyunu idi! Bunlar ona görə edilirdi ki, sonrakı nəsillər qədim kitabları oxuya bilməsinlər və əcdadları ilə əlaqə tamamilə kəsilsin, xalq öz “slavyan” tarixini sıfırdan başlasın. Bu üsullardan sonralar da yararlandılar. Qafqazın bir sıra xalqlarını öz ədəbi irsindən belə məhrum etdilər, müsəlmanlarda nəsillərarası əlaqəni kəsmək üçün xüsusi olaraq ərəb əlifbasının tətbiqinə başladılar. Sonra onu latın əlifbası ilə əvəzlədilər, axırda isə kiril əlifbasına keçdilər…
Kiyevdə Sofiya kilsəsinin divarında cızılmış «bizim çar» Yaroslav Mudrının 20 fevral 1054-cü ildə öldüyü haqda yazı çox şey deyir. Kiyev Rusunda yenicə işlənməyə başlayan kiril işarələri yazılma qaydalarına görə tanış olan run və qlaqolitsanı təkrarlayırdı.
Türk mədəniyyətini xatırladan hər şeyi məhv edən rus tarixçiləri və siyasətçiləri açıq saxtakarlığa əl atdılar; məsələn, “slavyan” yazısı ilə bağlı əfsanə buna bir nümunədir. Amma təəssüf ki, bu, tarixdə yeganə belə hadisə deyil.
Qıpçaq Kiril və Mefodini “slavyanların ilk maarifçiləri”nə çevirən rus salnaməçiləri sonra qoca Kirili (daha dəqiq desək, Konstantini) xristianlaşdırma missiyası ilə Kiyevə göndərdilər. Amma bir şeyi nəzərdən qaçırdılar ki, zəmanələrinin bu böyük insanlarının izi qeyri-rus mənbələrinə də düşüb və orada Kiyevə getməkdən söhbət belə getmir.
Rusiyanın xristianlığı qəbul etməsi müəmması
Kiyev Rusunun xristianlaşdırılması ilə bağlı da çoxlu qaranlıq məqamlar var. Bunu yalan da adlandırmaq olmaz! Burada az qala hər şey güman və fərziyyələrdən ibarətdir. O cümlədən xaç suyuna çəkilmənin tarixi də.
Bu məsələ üzərində illərdir ki, mübahisə gedir. Baxmayaraq ki rəsmi olaraq xristianlaşdırılma aktının 449-cu ilə, Kiyevin də daxil olduğu Efes Kilsə Məclisində Skif yeparxiyasının yaradıldığı vaxta təsadüf etdiyi məlumdur. Lakin bu faktın rus tarixinin slavyan başlanğıcı ilə düz gəlmədiyini sezmək üçün böyük zəhmət çəkmək lazım deyil, ona görə də yalan söyləməkdən başqa yol qalmırdı.
Hələ anadan olmamış Rusu guya xaç suyuna çəkmiş Andrey Pervozvannı haqda əfsanə uyduruldu (bu əfsanə, çox güman, XII əsrdə meydana gəlib). Apostol (həvari) Andreyin fəaliyyəti haqqında Origenə[19] istinadən Qeysəriyyəli Yevsevinin[20] “Tarix” əsərində məlumat verilir, lakin orada ancaq onun Skifiyanı[21] ziyarət etməsindən danışılır.
Andreyin qədim Rus ərazisinə “səyahəti” məşhur alman tarixçisi L.Müllerin dəqiq ifadəsinə görə, sadəcə olaraq ancaq gülüş doğurur, bu, “Rusiyada çoxdan gəzən lətifədir”. Yorulmaq bilməyən Müller “Rusiyanın xaça çəkilməsi” əsərində əfsanənin necə yarandığını müşahidə etmişdir. Bu nağılı yaradanları ancaq bisavadlıq cuşa gətirirdi. Slavyanlara öz tarixi kökləri lazım idi. Buna görə də müqəddəs apostol (həvari) Andreyin Rus ərazisinə “səyahəti” ətraflı məlumatlarla “zənginləşdirilirdi”.
Alman tarixçisi “səyahətin” birinci variantının meydanagəlmə tarixini “hesablayıb” dəqiqləşdirə bilib: bu, Vladimir Monomaxın dövrünə təsadüf edir, daha dəqiq desək, 1102-ci ilə.
Bu açıq cəfəngiyyat Rusiyaya haradan gəlib? Bizansdan. Orada da apostol Andrey haqqında əfsanə uydurmuşdular: guya o, gələcək Konstantinopolun yerində olmuş və guya orada ilk xristian icmasını yaratmışdır. Lakin Bizansda onun “gəlişini” çox az-az yada salırdılar.
Tarix elmi Rus kilsəsinin başında kimin dayandığı, ibadətin hansı dildə aparıldığı, Rusun xaça çəkilmə prosesinin necə və harada keçirildiyi haqqında məlumata malik deyil. Nəyisə qəti surətdə təsdiq etmək burada yersizdir. Çünki heç nə məlum deyil!
Ancaq arxeoloqlar dəqiq müəyyənləşdirmişlər ki, Kiyevdə məbədlər Rusun rəsmi surətdə xristianlığı qəbul etməsindən xeyli əvvəl mövcud olmuşdur; məsələn, Müller və digər müəlliflərin adını çəkdikləri və Poçayna çayının sahilində yerləşən Peyğəmbər İlya məbədi. Məbədlər olmuşdur, lakin bunlar nə məbədlər idi? Orada ibadət kimlər üçün edilirdi?
Xelq (Oleq) şəhəri tutduqdan sonra da orada məbədlər var idi. O vaxt, 882-ci ildə, hələ Rusiyanın rəsmi xaç suyuna çəkilməsindən yüz il əvvəl, bu varyaq qulduru Odinə olan etiqadını kiyevlilərə qəbul etdirməyə çalışırdı, lakin onlar möhkəm müqavimət göstərərək Səma Allahı – Böyük Tenqriyə sədaqətlərini qoruyub-saxlayırdılar.
Bəlkə, məhz buna, təkrarolunmaz ruhlarına, Allaha daha çox bağlılıqlarına görə ukraynalıları xoxol adlandırdılar? “Xoxol” sözü türk dilindən daha gözəl tərcümə edilir: “Səmanın oğlu”. Ölüm və qorxunun acığına “Səma oğulları” müqəddəs Georgi adasına toplaşır, Poçayna sahillərində müqəddəs İlya məbədinə gedirdilər. Hətta Kiyevi ələ keçirmiş rus knyazların da ətrafında xristianlar kifayət qədər idi. Haradan?
Knyaz Vladimirin dövrünə aid sikkələr (ön və arxa tərəfi)
Tarixin yenidən yazılması
Tapmacalar, sirlər… Onlar hər tərəfdədir. Ona görə də Rusiyanın rəsmi tarixinin elə ilk səhifələrində bəzi mühüm hadisələrin şərhi zamanı uyğunsuzluqlar meydana çıxdı. Lakin bu, siyasətçilərə sərf edən “uyğunsuzluqlar” idi. Qərara gəldilər ki, Böyük Çölü, o zaman planetdə ən böyük olan bütöv ölkəni gizlətsinlər.
Bir daha qeyd edək ki, ruslar varyaq
“