Дәрья башы / Исток вселенского. Ахат Гаффар
– диде ул, какча күкрәгенә сөякчел йодрыгы белән гөңкелдәтеп сугып.
– Ибрай абый маҗарасының төбенә төшми калмастыр, шәт, – диде Озын торык Мөхәррәм. – Особый тикшерүче, диделәр ич. Аракының да особые особый инде ул!
Ильяс, буш шешәгә чиртеп:
– Төбенә төшми калмаслар анысы, – диде. – Коры җибәрмәсләр. Тик актыктан, актыктан.
– Җук, җүн чыкмый моннан, – дип кабатлады Вакыйф. – Дүртенче цилиндры кага. Карбюраторының прокладкасы ярык. Өстәп, су кушылган бензин төрткәннәр. Аяк астындагын күрмәгәнне, күккә очкан Ибрай абыйны таптыра алмый инде ул.
Һәрвакыттагыча, Демократ Ильяс сай йөзәргә теләмәде.
– Бөек пролетар язучы Горький җәһәтеннән караганда, а был ли мальчик?
– Нинди мальчик? – дип сорады Мөхәррәм.
– Клим Самгин бер малайның суга батуын карап торган. Коткарырга керергә йөрәге җитмәгәч, «А был ли мальчик?» дип тынычланган, ди.
Вакыйф кырт кистерде:
– Ә Ибрай мальчик түгел. Күзем ипи валчыгы күрмәсен, әме, Ибрай тәгаен барые! Әгәренки бу шуны тапмаса, Бөтентатар иҗтимагый үзәгенә язып җибәрәм мин моны. Җә «Иттифак» фиркасенә. Әйтте диярсез – язам. Алар таптырмый каламы соң, һәй! Ибраһим Зәкуанов артыннан бөтен милләтеңнең башын чабып күккә очырсалар? Әнә бер Мәскәү депутаты, татарлар белән башкортларны Монголиягә куам, дигәч тә, нинди шау күтәрделәр. Митингларга йөрмәгәч, сез белмисез инде аны.
Хәмер заты эчмәсә дә, үзен «көрнәп» утырган ир-атның табынында тамада итеп сайлатырга ярата торган Вәдүт карт бәетче дә иде. Ул яңа гына табадан төшкән «Ибрай бәете»н көйләп сөйли башлаганда, өлкән тикшерүче Фаршатовның «Жигули»е арткы буферы белән Ибрайлар янындагы ерганакның былчырак чокыры ярына эләгеп калды. Капка төбенә җәяүләп барып җитәрәк юлларына кара «Понтиак» аркылы төште. Кара мәче очрагандагыча, арттан әйләнеп үтәргә ниятләгәннәр иде дә, ул туктар-туктамастан аннан район хакимият башлыгы Альберт Ханзафаров калкып чыкты. Әүвәлге политбюро әгъзаларының көндәлек эш киеме саналган куе зәңгәр костюм-чалбар, зәңгәрсу күлмәк кигән, зәңгәр галстук таккан. Ул өлкән тикшерүченең янга авышкан кызыл галстук төенен теодолиттан карагандай тигезләп, турылап төзәтте дә:
– Тикшерәсеңме? – дип сорады.
Яуш аптырап калды. Ул: «Утырганы – кара, кигәне – зәңгәр, төзәткәне – кызыл», – дип уйлады да күңеленнән генә бер җырны көйләп алды:
Зәңгәр күк, зәңгәр төс, зәңгәр моң,
Мәх-хәббәт сагыштан тора шул!
Ай-лай, ла, ла, ла-лай…
Хакимият башлыгы аннан:
– Балетка әзерме? – дип сорады.
– Әзер, Альберт Еникеевич.
– Түгел. Әле сез әзер түгел. Өч автобус белән бармыйсыз.
– Халыкка алдан җиткерелгән иде инде. Киметсәк, бармый калганнары үпкәләр. Ашказаннары болай да бүре булып уларга гына тора.
– Халыкара хәл киеренке. Дөрес аңлыйсыз. Үпкәләтмәс өчен, алты автобус килер.
– Безнең бу кадәр алдынгыларыбыз юк.
– Ә бусы ялгыш,