Türk hekayələri. Коллектив авторов
saat!.. Çox uzaq deyilmi? Yorulmursanmı?
Sualımı sanki başa düşmədi. Üzünün ifadəsindən anlamaq olurdu ki, «yorulmaq» sözü ona qəribə gəlir.
– Mən bu yolu hər həftə gedirəm, – dedi. – Şəhərdə İsmayıl ağanın karvansarasında qalıram. Yəqin İsmayıl ağanı tanıyırsan. O mənim dayımdır. Günortaya qədər işimi görüb qurtarıram. Satacağımı satır, alacağımı alıram. Vaxtım qalanda hamama da gedirəm. Aşpaz Rəcəb ağanın dükanında bir kabab da yeyirəm. Amma pul çatsa…
– Qazandığın pulu neynəyirsən?
– Ayın-oyun alıram. Hərdən duz, hərdən şəkər lazım olur. Anama kəlağayı, bacıma corab alıram. Düşəndə özümə də bir şey alıram…
Çuvalın üstündəki ayaqqabılarını göstərdi:
– Bunlara keçən həftə bir üçlük vermişəm. Necədir? Baha almamışam ki? – deyib, gözlərimin içinə baxdı.
– Afərin, ucuz alıbsan, – dedim və maraqla soruşdum: – Atan varmı?
Məhzunluq3 duyulmayan bir hərəkətlə başını bulayıb:
– Xeyr, atam səfərbərlik zamanı4 əsgərliyə gedib, – dedi.
– Demək, atanın əvəzinə evə indi sən baxırsan, eləmi?
Başının hərəkəti ilə iki dəfə «bəli» dedi və qarşımda daha rahat bir vəziyyət aldı. Ona bir siqaret uzatdım. Alıb başına doladığı sarığın arasına qoydu.
– Mən çəkən deyiləm. Dayıma aparacağam, – dedi.
Getdikcə özünü daha sərbəst aparır və daha sərbəst danışırdı:
– Atam çox çəkərdi, amma mən çəkmirəm. Bir də papiros çəkməyə vaxt haradadır? İş başımdan aşır. Anamın ayaqları tutulandan bəri qoyunlara da, əkinə də mən baxıram. Oduna tək mən gedirəm. Böyük bacım ancaq su daşıyır və yemək işinə baxır. Həm də o bizə qonaqdır. Başqa kəndə gedəcək. Bildir, nişanlanıb.
Çox ciddi şəkil alan söhbətimizi bir az dəyişdirmək üçün gülərək dedim:
– Sən də nişanlansana. Pis olmaz. Arvadın da sizə kömək edər.
Qəmli-qəmli üzümə baxdı:
– Nişailanmışdım, amma olmadı. Daha baş tutmayacaq… Qızın başına qəza gəldi. Düşmən5 kənddən çıxan zaman…
Özümdən asılı olmayaraq səsimi qaldırdım:
– Neçə? Doğrudanmı? Nə qəza?
Utanaraq başını aşağı saldı. Səsində ağırlıq hiss olunurdu:
– Namusuna toxundular… Mənim gözümün qabağında. Kəndin başqa qızları ilə bərabər onu zorla dərəyə sürüklədilər. Biz çığır-bağır saldıq. «Aman, etməyin, eləməyin» dedik. Qulaq asmadılar. Mən arxalarınca getmək istədim. Anam qoymadı. Ağlaya-ağlaya «səni öldürərlər» dedi. Anamdan keçə bilmədim. Mən onun yeganə oğluyam.
Mən oğlanın üzünə baxa bilmirdim. Həyatın ən müdhiş hadisələrini görmüş, bu kəndli balasının qarşısında mən dünyadan bixəbər və heç nə anlamayan bir uşaq vəziyyətində idim. Otuz dörd yaşlı uşaq… Bir küncə qısılıb sanki qorxulu nağıl dinləyirdim. Tüklərim biz-biz olmuşdu.
Rəşad Nuri Güntəkin
TƏCRÜBƏLİ JURNALİST
«Yeni xəbər» qəzetinin sahibi Mühiddin bəy maliyyə müfəttişi Müqbil bəylə söhbət edirdi. Qapı yavaşca açıldı. İçəri bir müxbir girdi. Onun dalınca başqa müxbir, yenə də biri… Bütün redaksiya işçiləri bura yığışdı.
Mühiddin bəy axının səbəbini başa düşmüşdü. Lakin özünü bilməməzliyə vurub, saxta bir təəccüb ifadəsiylə gözlərini bərəltdi:
– Xeyir ola?.. Nə var?
Müxbirlər bir-birinin üzünə baxıb susurdu. Heç kəs ağzını açmağa cürət etmirdi.
Qəzet sahibi sualını təkrar etdi. Müxbirlərin ən qocamanı Nadir əfəndi qabağa gəldi və hörmətkaranə bir tərzdə dedi:
– Müxbirlər heyəti sizinlə vidalaşmağa gəlib.
– Vidalaşmağa? Nə münasibətlə?
– Özünüz bilirsiniz. Hamımız işdən getmək qərarına gəlmişik.
– Əzizim, Nadir əfəndi. Buna bir növ «tətil etmək» deyərlər.6
– Doğru buyurursunuz, bu tətil kimi bir şeydir. Nə edək, vəziyyətimiz çətindir…
– Yaxşı, tətil etməyinizin səbəbi nədir?
– Səbəb sizin özünüzə yaxşı məlumdur, icazə verin, təkrar edim… Əsas məsələ budur ki, biz maaşımızla dolana bilmirik. Bununla belə, iki aydır maaş da vermirlər. Həm qalan maaşlarımızın verilməsini, həm də əmək haqqımızın artırılmasını xahiş etdik. Amma bizə cavab verən olmadı. Axı biz də çoluq-çocuq sahibiyik…
Nadir əfəndi, getdikcə qızışır, səsini pərdə-pərdə qaldırırdı. Müxbirlər bir-birinə baxır və gözləyirdilər ki, müdir yəqin özünü itirib qorxuya düşəcək. Lakin Mühiddin bəy bişmiş adam idi. Nadir əfəndinin dedikləri onun halına qətiyyən təfavüt etmədi. O, saatının zəncirini oynadaraq, qoca müxbiri səbirlə dinləyirdi. Nadir əfəndi sözünü deyib qurtarandan sonra Mühiddin bəy sakit-sakit danışmağa başladı:
– Sözünü deyib qurtardınmı? Çox gözəl… indi siz də mənə qulaq asın. Siz maaşlarınızın artırılmasını istəyirsiniz. Haqlı tələbdir! Amma sizin maaşlarınızı nə üçün artırmalıyam? Mənim qəzetimi nüfuzdan saldığınıza görəmi? Məlumunuz olsun ki, sizin kəramətinizdən «Yeni xəbər» bu gün Türkiyədə ən az satılan qəzetdir. İşi-gücü buraxıb gecə-gündüz qəhvəçi dükanlarında gəzir, nargilə çəkir, kart və nərd oynayırsınız. Sonra da başqa qəzetlərdən köçürdüyünüz bir-iki hadisəni mənə gətirirsiniz ki, nə var, nə var iş bilmişik… İstanbulun ən hörmətli qəzeti olan «Yeni xəbər» sizin sayənizdə indi tamamilə nüfuzunu itirib. Elə vəziyyətə düşmüşük ki, sizin aylıq maaşınızı da verə bilmirik… Çox təəssüf… Vaxtlı-vaxtında maaş vermək imkanımız yoxdur. Belə bir halda maaşları artırmaq haqqında tələbiniz mənə çox gülünc görünür.
Nadir əfəndi cavab tapa bilmədi. Yoldaşlarının üzünə baxdı. İndi də Nəcib adlı cavan və cəsarətli bir müxbir sözə başladı:
– Bizi səhərdən axşama qədər qəhvəçi dükanında oturduğumuza görə təqsirləndirirsiniz… İnsafınız olsun. Dünyanın vəziyyətini öyrənmək üçün qəhvəçi dükanından yaxşı yer varmı? Ölkəmizdə baş verən bütün siyasi, iqtisadi, ictimai və ədəbi məsələlərin müzakirə və həll edildiyi ən yaxşı yer qəhvəçi dükanları deyilmi?! Biz ora əylənmək üçün deyil, dövlətin gördüyü tədbirlər barədəki əks-sədanı bilmək üçün gedirik. Gətirdiyimiz xəbərlər köhnə olur deyirsiniz… Əgər qəzetlərdə yazılmağa
Qəmginlik
Birinci dünya müharibəsi zamanı deməkdir
Qərb işğalçılarının silahlandırıb, Türkiyə milli-azadlıq hərəkatını boğmaq üçün göndərdikləri yunan işğalçıları
O zaman tətil etmək Türkiyədə qadağan idi.