Сайланма әсәрләр. 2 т. / Избранные произведения. Том 2. Нурислам Хасанов
сорауларына җавап табылмады, алар кечкенә Шәйхулланы да, Шәехне дә мөмкин кадәр тынычландырырга тырыштылар… Төп уйлары Хамайдан аерылмады, аның белән ничек аңлашырга белмәделәр. Хамай кешечә сөйләшеп аңлаша торганнардан түгел иде шул. Ат урынына ат бирерләр иде, булмаган атны каян аласың?
Карап торган бер кәҗәләре һәм берничә тавыклары бар. Бәрәңге янына пешереп ашарга Аксу елгасыннан балык тоткалыйлар. Көнозын тамак өчен хәллеләргә ялланып эшлә, йөкче хезмәтен башкар. Базарда сатарга чабата үр, юкәдән аркан иш… Ярый әле, егерме беренче елгы ачлыктан көчкә исән калдылар. Һаман да тернәкләнеп китеп булмый, ачлык дәвам итә. Инде бу бәладән, шашынган Хамай тырнагыннан ничек котылырлар? Аеруча әниләре, ут йоткандай, нишләргә белми. Аның борчылулары балаларына – Шәех белән Шәйхуллага да күчкән…
Коточкыч хәл аларны обед алдыннан көтеп торган икән. Староста Хамай үз иярченнәре белән җыелып килеп тә җитте һәм Шабай гаиләсен төрткәләп, йөзләренә корым сөртеп, урам йөртергә алып чыгып китте.
– Ат карагы менә кем ул! Шабай карак!..
Капка төпләренә чыгып басканнарга шул җитә калды:
– Йөзе кара!.. Җирбитләр!..
– Аларны басу капкасыннан да кертерлек түгел…
– Оятлары качкан икән…
Хамай ярсыган, башын чайкый-чайкый, авылдашларга оран сала:
– Күреп калыгыз бу ләгънәтләрне… Боларга безнең арада урын юк…
Капка төпләренә чыгып басканнарның йөзләре борчулы. Кайсылары аптыраган, Хамай коткысына бирелгәннәр ачулы, кызгану хисе кичергәннәр авызларын йомган, аларны староста куштаннары этә-төртә алга чыгара да ерткычларча акыра:
– Җирбитләр…
– Шул кирәк аларга!..
– Хәрәм мал бугазларына тыгылсын…
– Самасуд ясарга, самасуд!.. – Монысы Хамай, ул, җикеренә-җикеренә, халыкны түбән очка дәште, аларга таяклар, чиләкләр алырга кушты. Тыңламаучыларны, арттан иярмәүчеләрне кисәтте, зәһәрлеген чәчеп янады…
Бу нинди золым? Нинди җәбер? Шабай гаиләсен алда ни көтә? Төрле мәсхәрәләрне, хурлауларны күтәрә алмаган башлар аска иелгән. Хаксыз җәзалауларның гөнаһысын кем күтәрер? Ходайдан ярдәм көткән җаннар иңрәгән, миләре тонган. Сәрмәния балаларын иярткән, кояшта каралган каратут йөзеннән яшь ага. Аның ак яулыгы астыннан чыккан чәч толымнары гүя, үрелгән камчыдай, артыннан куалый, ниләрдер кисәтә килә. Халык, авылдан көтү чыгып баргандай, арттан ияргән… Инде түбән очка да җиттеләр, авылны чыгып, елга буена таба юл тоттылар.
Чү! Бу ни? Елга кырыена бер чокыр казылган. Яңа балчык өемен күреп алган Шабайның тәненнән калтырау узды, ул, сыкрап, Сәрмәниясенә карады. Бөдрә башлы малайларын җитәкләгән Сәрмәниясе әйтерсең мәрткә киткән, яртылаш үле сыман, иренең күз карашын аңламый тора. Шабайның иреннәре калтыранды: «Хөрмәм! Гаҗиз җаннарыбыз шушында кыела икән… Әнә күрәсеңме, газраил Хамай безгә кабер казыткан…»
Сәрмәния ире ымыннан уянып киткәндәй булды. Ул дерт итеп китте. Сораулы карашы Шабайга