Сайланма әсәрләр. 4 т. / Избранные произведения. Том 4. Нурислам Хасанов
калган Билгиз, аптырап, ишекле-түрле йөренә, стенадагы көзге каршына килеп туктый. Үзенең төс-кыяфәтен күзәтә һәм, көзгедәге сурәтен – «энекәше» итеп исәпләп, аның белән әңгәмә кора. («Энекәш» җавапларын язмада бирергә мөмкин.)
Билгиз (башы белән ишарәләп) Әй, исәнме, «энекәш»! Мин синең белән сөйләшмәкче булам.
Энекәш. Рәхим ит, «абый»!
Билгиз. Әйт әле, бәхетлеме син?
Энекәш. Аны эзләп табасы бар әле.
Билгиз. Синеңчә, нәрсә соң ул бәхет?
Энекәш. Әти-әниле булу.
Билгиз. Тагын?
Энекәш. Максатыңа ирешеп яши алудыр.
Билгиз. Синең кыен чакларың буламы?
Энекәш. Бик! Әбием назын сагынганда… «Улым!» дип башымнан сыйпауларын исемә төшергәндә…
Билгиз. Тагын?
Энекәш. Әниемне җирсенә-җирсенә сагынганда… Әтиең була торып та «Әти!» дип дәшә һәм «Син кем малае соң?» дип сораганда, «Мин – Җәләй малае!» дип җавап бирә алмаганда…
Билгиз. Җәләй исемен нигә һаман оныта алмыйсың?
Энекәш. Йөрәк бәхилләмәгәнгә…
Билгиз. Бәлки, ул, син уйлаганча, начар ук кеше дә түгелдер?
Энекәш. Үз малаен танырга теләмәгән кешене ничек әйбәт дип атыйм.
Билгиз. Бәлки, бер эндәшер әле. Тормыш бит бу…
Энекәш. Белмим, белмим… Мине, зинһар, андый сораулар биреп аптыратма. Кирәкми, җитәр!..
Билгиз. Бетте, бетте… Миңа китәргә вакыт… (Торып баса.) Артымнан ияргән күләгәдәй булдың син, Җәләй… (Ишегалдына чыга, йорт-каралтыларны күздән кичерә, кечерәк кенә көрәк табып ала да, «Таудан әби каберенә агач төпләп алып кайтыйм әле…» дип, капкадан чыгып китә.)
Алтынчы күренеш
Урман аланы чите. Чүнник. Чүнникне әйләндереп тотылган пләтән чите кырыендагы эскәмиядә умартачы Гыймай кәрәз рамнарын рәтли, балавызларын кыра, тимерчыбыкларын тарттыра. Янында гына тактадан ясалган өстәл. Өстәлдә – учак сөременнән каралган чәйнек, стаканнар. Җирдә дымарь1 утырып тора, эскәмия башында – битлек.
Гыймай (үз-үзенә). Бу рамнар яңа умартага яңа күч ябарга булыр инде. Ул бал кортлары үзләренә бер дәүләт булып яши бирсеннәр. Бу дөньяда кешеләр дә бал кортлары кебек тырышып эшләсәләр, тормыш ал да гөл булыр иде, мөгаен. Хәерчелектән дә тизрәк чыгар идек. Дөнья матурлыгын да күрә белер идек. Юк шул, юк. Безгә әзергә бәзерне ашап ятучы сорыкортлар комачаулый. Бактың исә алар кайда да җитәрлек. Бугаз киереп кычкыруны гына беләләр. Кайсыберләре «Мин – коммунист!» дип күкрәк кага, кемдер исә рәис Җәләй кебек үзен гел хаклы саный. Хаклы пычагым… Быел кортлар өчен урман буендагы Казна күле тирәсенә карабодай да чәчтертмәде. Умарта кортлары балны күбрәк җыяр дип уйлагандыр инде. (Юлдан УАЗ машинасы килеп туктаган тавышка колак сала.)
Чүнниккә Җәләй килгәне күренә.
(Үз-үзенә). Үзе үк килеп чыкты тагын, юкка түгелдер.
Җәләй (килеп җитеп). Йә, ни эшләр бетерәсең? (Гыймайга салмыш түгелме бу дип сынап карый.)
Гыймай. Менә умарта рамнарын ясаштыра идем… (Алъяпкычына кулын сыпырып торып баса.)
Җәләй (кырыс кына). Бал изгән мичкәң кайда синең?
Гыймай. Нинди мичкә? Гомер булмаганны…
Җәләй.
Дымарь – төтәтә торган күрек.